جنگ چیست؟ صلح چیست؟

بنابر آنچه در تعریف‌ها آمده است در تعریف جنگ می‌توان گفت: “جنگ یا نبرد به درگیری سازمان‌یافته، مسلحانه و غالباً طولانی مدتی گفته می‌شود که بین دولت‌ها، ملت‌ها یا گروه‌های دیگر انجام شده و با خشونت شدید، گسیختگی اجتماعی و تلفات جانی و مالی زیاد همراه است. از آن‌جا که جنگ یک درگیری مسلحانه‌ی واقعی، ارادی و گسترده بین جوامع سیاسی است می‌توان آن را نوعی خشونت سیاسی تلقی کرد.”

و در تعریف صلح می‌توان گفت: “هنگامی که جنگ (و دیگر گونه‌های خشونت) در جریان نباشند وضعیت صلح برقرار است.”

این دانشنامه به بررسی و تبیین تعریفاتی از جنگ، انواعش، صلح و گونه‌های آن می‌پردازد. بنابر آنچه در پیشگفتار کتاب آمده است:

«بی‌تردید در طول تاریخ برای همه‌ی جوامع کوچک و بزرگ معضلی بزرگتر از جنگ و دغدغه‌ای بالاتر از صلح وجود نداشته و ندارد. همه‌ی جوامع از جنگ‌ها و صلح‌ها تأثیر پذیرفته و می‌پذیرند. جنگ‌ها هرچه پیش‌تر آمده‌ایم نه تنها کمتر نشده‌اند بلکه روزبه‌روز حادتر و پیچیده‌تر و تعیین‌کننده‌تر شده‌اند. بنابراین، شناخت جنگ، چه از نظر تاریخی چه از نظر عوامل برانگیزاننده‌اش، برای همه‌ی جوامع ضروری است.»

دانشنامه‌ی جنگ و صلح، برخلاف آنچه از اسم آن برمی‌آید ارتباطی با کتاب جنگ و صلح اثر لئو تولستوی ندارد و دانشنامه‌ای موضوعی، تفصیلی است که مقالات آن جامع و علمی‌ست و ترتیب الفبایی ندارد. مقالات گردآوری شده در این کتاب بعضاً تألیف مؤلفان ایرانی و بعضی دیگر ترجمه‌ از منابع و مقاله‌های معتبر است. مقاله‌های تالیفی این دانشنامه را بزرگانی نظیر خشایار دیهیمی، علی معظمی، چامسکی، تولستوی، تام لنسفورد، بن لو، موزلی و … قلم زده‌اند و ترجمه‌ی بعضی از مقالات به قلم آبتین گلکار، عبدالله کوثری، خشایار دیهیمی، احد علیقلیان، علی معظمی، مسعود صادقی و … به فارسی برگردان شده است.

این کتاب نوعی دانشنامه است که مقالات آن گردآوری، تدوین و ترجمه شده‌اند. خشایار دیهیمی، سرپرست جمع‌آوری مقالات این دانشنامه در مقدمه، از پیچیدگی جنگ و ارتباط آن با سایر شاخه‌های دیگر نظیر ادبیات، هنر، سیاست، تاریخ، فلسفه، روانشناسی، حقوق، اقتصاد، جامعه‌شناسی، تکنولوژی و … صحبت کرده و بیان می‌کند که این ارتباط به گونه‌ای‌ست که برای شناخت درست پدیده‌ی جنگ باید به کلیه‌ی این وجوه پرداخت.

بعضی از موضوعات مطرح شده در جلد اول این کتاب عبارت‌اند از: فلسفه‌ی جنگ، معنای جنگ و صلح، نظریه‌ی جنگ عادلانه، تروریسم، تبیین انواع گونه‌های جنگ از جمله جنگ سیاسی، جنگ سرد، جنگ سیاسی، جنگ داخلی و … و در جلد دوم که شامل نظریات فیلسوفان درباره‌ی پدیده‌ی جنگ و صلح است، از نظریات و گفت‌وگوهای افرادی نظیر: سنکا، ارسطو، افلاطون، سیسرون، هابز و … استفاده شده است.

در صفحات ابتدایی کتاب، سیسرون جنگ را اینگونه تعریف می‌کند: «جدال با توسل به زور» و هوگو گروتیوس این جمله را به تعریف قبلی اضافه می‌کند: «جنگ حالت جدال است میان گروه‌های متخاصم» او در ادامه می‌گوید: «جنگ علاوه بر یک وضع و حالت، یک طرز نگرش هم هست. منظور از جنگ، وضعی است که می‌تواند حتی وقتی عملیات جنگی ادامه ندارد همچنان وجود داشته باشد.«

در بخش دیگری از کتاب، دو پدیده‌ی نسل کشی و پاکسازی قومی تعریف شده‌اند. مقاله‌ای که در یکی دیگر از قسمت‌ها آمده است «جهان فارغ از جنگ: آرمان یا واقعیت؟» نام دارد و به بررسی حقوق اولیه و ثانویه‌ی ملل مبنی بر صلح و نقد و تعریف دولت‌های دموکرات پرداخته است. فصل دیگر این کتاب به قلم اریک ای.هانتیسه با ترجمه‌ی خشایار دیهیمی‌ست که «مداخله‌ی بشر دوستانه» نام دارد و به موضوعاتی نظیر محدودیت‌ها و شرایط لازم برای اعمال مداخله‌ی بشردوستانه در برابر قواعدش و نحوه‌ی کارساز کردن آن اشاره کرده است. بخش بعدی به تبیین خصوصیات طبیعت بشر و ارتباط آن با جنگ پرداخته و در آن موضوعاتی نظیر اگزیستانسالیسم ژان پل سارتر، نوشته‌های افلاطون، مسیحیت، مارکسیسم و رفتارگرایی به چشم می‌خورد.

بعد از تعاریف معنی جنگ و علل پیدایش آن نویسنده‌ی فصل اول به ارتباط جنگ و فلسفه‌ی اخلاق و فلسفه‌ی سیاسی پرداخته و سپس به معنای لغوی جنگ و ریشه‌ی این کلمه اشاره شده است. آنچه در فصل بعدی کتاب آمده معنای صلح و تبیین واژه‌ی صلح‌طلبی است. نویسنده‌ی این فصل به بررسی اخلاقیات صلح‌طلبی از جمله صلح‌طلبی مطلق، صلح‌طلبی مشروط، و نظریه‌ی صلح‌بانی پرداخته است.

علی معظمی در فصل دیگری از دانشنامه‌ی جنگ و صلح به تروریسم، زمینه‌ی تاریخی آن، تروریسم دولتی، تروریست‌ها و مبارزان آزادی، دو ویژگی محوری در تروریسم، دو نوع تعریف خشونت و ترور و پیامدگرایی تروریسم اشاره داشته است. چند فصل بعدی کتاب، شامل تعریفاتی از انواع جنگ از جمله جنگ داخلی، تأثیرات نظام‌مند آن، جنگ سیاسی، جنگ سرد، جنگ‌های نامتوازن و تاریخچه‌ی آن‌ها و ارتباطشان با تروریسم، جنگ‌های نوع سوم و جنایت جنگی‌ست.

 جلد دوم این کتاب شامل نظریات فیلسوفان است و در فصول ابتدایی به نظریات افلاطون، ارسطو، سیسرون، سنکا آوگوستینوس، ماکیاولّی، فرانسیسکو د ویکتوریا، سوارس، جنتیلی، هابز، پوفندورف و … پرداخته است. فصل دیگری از این جلد به موضوع جنگ و آدم کشی اشاره داشته و درباره‌ی توسل حاکمان به خشونت، بی‌گناهی و حق کشتن عمدی، تأثیر صلح‌طلبی، اصل عواقب ثانوی و برخی استدلال‌های رایج صحبت کرده است. بخش دیگری از جلد دوم دانشنامه‌ی جنگ و صلح، نظریه‌ی جنگ عادلانه نام دارد و شامل سخنرانی چامسکی در آکادمی نظامی آمریکاست که در سال ۲۰۰۶ ایراد شده است. کری ویلیامز درمقاله‌ی دیگری درباره‌ی چیستی جنگ عادلانه، انگیزه‌ی آن، نقش سنت و جنگ دموکراتیک سخن گفته و عبدالله کوثری آن را به فارسی برگردانده است. «جنگ عادلانه و حقوق بشر» از دیگر فصل‌های این کتاب است که شامل قسمت‌هایی نظیر: جنگ ناعادلانه به مثابه تعرض، تعریف مورد قبول سازمان ملل از جنگ تجاوز کارانه، قرارداد ملت و دولت، حقوق بشر و تعریف جدید آن است. جنگ عادلانه‌ی معاصر، صلح دوستی عملی، نگاهی به جنگ بوسنی از منظر پساساختارگرا، نیم‌نگاهی به جنگ عراق از منظر ژلوپولیتیک انتقادی نام دیگر قسمت‌های جلد دوم دانشنامه‌ی جنگ و صلح هستند.

فروشگاه اینترنتی کتاب ۳۰بوک