فریدریش شیلر: شاعر روشنگری

زندگی و آثار فریدریش شیلر

یوهان کریستوف فریدریش فون شیلر مشهور به فریدریش شیلر (۱۰ نوامبر ۱۷۵۹ – ۹ می ۱۸۰۵) شاعر، نمایش‌نامه‌نویس، فیلسوف، پزشک، مورخ و از پایه‌گذاران عصر روشنگری در آلمان بود.

شیلر طی ۱۷ سال پایانی عمرش رابطه‌ی دوستانه و پیچیده‌ای با ولفگانگ گوته (شاعر، نویسنده و فیلسوف آلمانی) برقرار ساخت و طی ملاقات‎هایش با او به بحث‌ در مورد فلسفه و زیبایی‌شناسی ‌پرداخت. گفتگوهای بین این دو منجر به خلق دوره‌ای در ادبیات شد که از آن به عنوان کلاسیک وایمار یاد می‌شود.

شیلر در تاریخ ۱۰ نوامبر ۱۷۵۹ در مارباخ در یک خانواده‌ی مذهبی بزرگ شد و از آنجا که والدینش تمایل داشتند که او کشیش بشود، بیشتر وقتش به خواندن انجیل می‌گذشت. این قضیه بعدها بر نوشته‌هایش اثر گذار شد. در ۱۷۷۳ وارد دانشکده‌ی پزشکی شد و شغلی به عنوان پزشک ارتش به دست آورد.

اولین نمایشنامه‌اش را که «راهزنان» نام داشت در سال ۱۷۸۱ منتشر نمود. او در این اثر احساسات لطیف و باشکوه انسانی را در مقابل ناملایمات اجتماعی و تاریخی آلمان قرار داد. این نمایش سال بعد به روی صحنه رفت و به دلیل تأثیری که بر ملودرام اروپایی گذاشت، مورد تحسین قرار گرفت و شیلر بعدها برایش عنوان شهروند افتخاری جمهوری نوپای فرانسه را به دست آورد. این اثر امروزه پس از گذشت بیش از ۲۰۰ سال هنوز هم یکی از پراجراترین آثار نمایشی است.

شبی که این نمایش برای اولین بار اجرا می‌شد، شیلر به منظور حضور در مراسم پست خود را ترک کرد و به همین دلیل دستگیر و به ۱۴ روز زندان محکوم شد و از انتشار هرگونه کتاب منع گردید. او گریخت و به شهرهایی سفر کرد و نهایتا در سال ۱۷۸۷ در وایمار ساکن شد و سال بعد کرسی استادی تاریخ و فلسفه را در شهر ینا بدست آورد. او طی این مدت فقط کتاب‌های تاریخی نوشت. در ۱۷۹۹ به وایمار بازگشت و طی ملاقات‌هایی با گوته، ترغیب شد تا نمایشنامه‌نویسی را از سر بگیرد. او و گوته تئاتر وایمار را پایه گذاری کردند که به قطب اصلی نمایشنامه در آلمان بدل شد و رنسانسی در ادبیات نمایشی آلمان ایجاد نمود. در سال ۱۸۰۲ عضویت افتخاری طبقه‌ی اشراف به شیلر داده شد و به همین دلیل عنوان «فون» در نام وی اضافه گردید.

او در وایمار ماند تا اینکه در ۹ می ۱۸۰۵ و در ۴۵ سالگی بر اثر ابتلا به سل چشم از جهان فروبست.

کودکی، نوجوانی و جوانی‎‌ شیلر در فقر و محرومیت گذشت. در میانسالی نیز، هنگامی که عشق و شهرت و رفاه به او روی آورده بود، بیماری گریبان‌گیرش شد. او طی عمر کوتاهش اعتبار ادبی بسیار کسب کرد و آثار ماندگاری خلق نمود. نمایش‌نامه‌های او همواره بر صحنه‌های آلمان اجرا شده است. از آنجا که او معیارهاى تازه‌اى براى درام نویسى وارد زبان آلمانى نمود، امروزه یکى از چهره‌هاى مهم تاریخ ادبیات آلمان و مشهورترین نمایش‌نامه‌نویس کلاسیک آلمانی به حساب می‌آید. نمایشنامه‌های شیلر به‌عنوان الگویی استاندارد برای تئاتر در سرزمین‌های آلمانی‌زبان مشهور شده‌اند. محور اصلی آثار او را مفاهیمی چون آزادی، برابری، برادری و ستایش ارزش‌های والای انسانی تشکیل می‌دهد.

شیلر در ایران

در ایران، هم‌زمان با جنبش مشروطیت، کتاب «نیرنگ و عشق» وی توسط یوسف اعتصام‌الملک، پدر پروین اعتصامی به فارسی ترجمه شد. محمدعلی جمالزاده و بزرگ علوی، نویسندگان بزرگ ایران، از دیگر مترجمان آثار شیلر به فارسی بودند.

برخی دیگر از آثار شیلر از جمله نمایشنامه‌های «راهزنان»، «توطئهٔ فیسکو»، «دون کارلوس»، «ویلهِلم تِل» و نوشتار فلسفی «آزادی و دولت فرزانگی» نیز به فارسی ترجمه شده‌اند.

شاعر شادی

اشعار افسانه‌ای شیلر از محبوبترین شعرها در زبان آلمانی‎اند، از جمله قطعه‌ی‌ مشهور «سرود شادی» (Ode to Joy)، که شیلر آن را در ستایش نوع دوستی و اتحاد نوع بشر سروده است. در سال ۱۹۸۵ اتحادیه اروپا آن را به عنوان سرود رسمی خود برگزید.

لودویگ فان بتهوون (۱۷ دسامبر ۱۷۷۰ – ۲۶ مارس ۱۸۲۷)، آهنگساز بزرگ آلمانی در سال ۱۸۲۳ قطعه‌ی پایانی سمفونی مشهور شماره ۹ خود را از این شعر الهام گرفت و آن را «سرود شادی» نامید.

سمفونی نهم که آخرین سمفونی تکمیل شده‌ی بتهوون است، از اولین سمفونی‌هایی است که در آن از صدای انسان استفاده شده‌ است و چهار تک‌خوان و گروه کُر، اشعار شیلر را می‌خوانند. این سمفونی لقب عظیم‌ترین و بهترین قطعه‌ی موسیقی غرب را به خود گرفته است.

این سرو با عنوان «ای انسان‌ها» نیز مشهور است و ترجمه‌ی فارسی آن چنین است:

ای انسان‌ها، در زندگی باشید با هم مهربان
برابری کنید در هر کیش و هر زبان
ای انسان‌ها، گِردِ هم آیید، نغمه سرایید در برِ هم
با دست یگانی و اتحاد بیفکنید دیو غم
ای انسان‌ها گِردِ هم آیید، نغمه سراید در برِ هم
با دست یگانی اتحاد بیفکنید دیو غم

در ادامه شما را به شنیدن بخشی از قطعه‌ی سرود شادی از سمفونی نهم بتهوون دعوت می‌کنیم:

معرفی آثار نمایشی شیلر

نمایش‌نامه‌ی «راهزنان» اولین نمایشنامه‌ی فردریش شیلر است. این اثر سرگذشت غم‌انگیز جوان دل شکسته‌ای است که نیرنگ برادر او را از محبت پدر محروم میکند و چون همه جا با جور و بیداد روبه رو می‌شود، از خانواده‌ی خود جدا می‌شود و بر ضد اجتماع دست به طغیان می‌زند و به یک راهزن بدل می‌شود.

موضوع نمایش‌نامه‌ی «توطئه فیسکو» نیز رقابت چندین ساله‌ی دو خانواده‌ی پرنفوذ در راه رسیدن به قدرت است. در این نمایشنامه سخن از دسیسه‌ی ماهرانه‌ای است که خاندانی نیرومند را از قدرت به زیر می‌کشد و به بیدادگری آنان پایان می‌دهد.

شیلر نمایشنامه «ماری استوارت» را که یکی از معروف‌ترین آثارش محسوب می‌شود در اواخر عمرش و در سال ۱۸۰۰ میلادی نوشت. او در این نمایشنامه آخرین روزهای ماری استورات، ملکه‌ی اسکاتلند را به تصویر می‌کشد. این اثر تراژیک اولین بار در سال ۱۸۰۴ در وایمار اندکی پیش از مرگ شیلر به روی صحنه رفت و تا به امروز بارها به شیوه‌های مختلف از جمله اپرا، در نقاط گوناگون دنیا اجرا شده است.

پایان غم‌انگیز زندگی این ملکه سالها الهام بخش ادبیات داستانی جهان بوده است. ماری استوارت در دو چهره تصویر شده است، یکی ملکه‌ای زیبا و فریبنده که تا مرز همسر کشی پیش می‌رود و دیگری زنی سیاستمدار و مقاوم که در راه رسیدن به اهدافش تلاش بسیار می‌کند.

این داستان سرگذشت دون کارلوس، شاهزاده‌ی اسپانیایی و عشق او به دختری است که می‌بایست همسر او می‌شد اما در نهایت به عقد پدرش در می آید. در این نمایشنامه دو احساس از ارجمندترین احساسات بشری، یعنی عشق و دوستی، به بهترین صورت نمایش داده شده است.

الناز آذری

فروشگاه اینترنتی کتاب ۳۰بوک