بازار آزاد و دشمنان آن

کتاب «بازار آزاد و دشمنان آن» (The Free Market and its Enemies: Pseudo-Science, Socialism, and Inflation) اثر لودویگ فون میزس (Ludwig von Mises) یکی از بزرگ‌ترین متفکران علوم اجتماعی و نظریه‌پردازان علم اقتصاد در سدهٔ بیستم میلادی است. این کتاب شامل نُه درسگفتار اقتصادی‌ است که همگی در سال 1951 از جانب این متفکر و اقتصاددان برجسته ارائه شده‌اند. در این درسگفتارها او به‌زبانی ساده و روان، به دفاع از لیبرالیسم و اقتصاد سرمایه‌داری و بازار آزاد پرداخته و پوزیتیویسم و مارکسیسم و سوسیالیسم را نقد کرده است. کتاب «بازار آزاد و دشمنان آن» به‌خاطر زبان ساده‌ای که فون میزس برای ارائهٔ نظریه‌هایش برگزید، بسیار پرطرفدار شد و به کتابی برای آشنایی اولیه با دیدگاه‌های این متفکر برجسته تبدیل شد. با مطالعه این اثر می‌توانید با مبانی اقتصاد بازار آزاد آشنا شوید. فون میزس در این کتاب به زبانی ساده می‌گوید که اقتصاد بازار آزاد چه مزایایی دارد و چه نقدهایی بر مارکسیسم و سوسیالیسم، که ایدئولوژی‌هایی در تقابل با لیبرالیسم و نظام سرمایه‌دار مبتنی بر بازار آزاد هستند، وارد است و نیز بین علوم تجربی و علوم طبیعی چه تفاوتی به‌لحاظ روش‌شناختی وجود دارد.

درباره‌ٔ کتاب 
.

کتاب «بازار آزاد و دشمنان آن» برداشتی از سخنرانی لودویگ فون میزس در تابستانِ سال 1951 در بنیاد آموزش اقتصاد نیویورک است. این کتاب چکیده‌ای از اندیشه‌ها و دیدگاه‌هایی است که میزس آن‌ها را در کتاب‌های دیگرش به‌صورت مفصل و به زبانی تخصصی‌تر بیان کرده بود. کتاب «بازار آزاد و دشمنان آن» درسگفتارهایی دربارهٔ اقتصاد است و میزس همهٔ مفاهیم بنیادی اقتصاد را با مفهوم کنش و مبادله، به معنای دادوستد وضعیت کمتر رضایت‌بخش با آنچه بیشتر رضایت‌بخش است، در آن توضیح می‌دهد. 

او در این کتاب از علم اقتصاد و پیوند اقتصاد بازار آزاد با آزادی انسان می‌گوید و توضیح می‌دهد که با رقابت آزاد اقتصادی نه‌تنها تولیدکنندگان و کارآفرینان، بلکه مصرف‌کنندگان نیز به سود می‌رسند. او همچنین در این کتاب نگاهی به سوسیالیسم و مارکسیسم و مفهوم جامعهٔ طبقاتی انداخته و در ادامه فرق میان ماتریالیسم و آزادی فردی را توضیح می‌دهد.

در این کتاب نه سخنرانی فون میزس در زمینه‌های زیر را خواهید خواند: 
• علم اقتصاد و مخالفان آن
• شبه‌علم و فهم تاریخی
• انسان کنشگر و علم اقتصاد
• مارکسیسم، سوسیالیسم و شبه‌علم
• کاپیتالیسم و پیشرفت بشر
• پول و تورم
• استاندارد طلا: اهمیت و بازیابی آن
• پول، اعتبار و چرخهٔ کسب‌وکار
• چرخهٔ تجاری و فراتر از آن

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 
.

«بازار آزاد و دشمنان آن» دفاعی قدرتمند از لیبرالیسم کلاسیک و اقتصاد بازار‌ آزاد است. این کتاب که برگرفته از سخنرانی‌های معروف لودویگ فون میزس است، مبانی فلسفی، سیاسی و اقتصادی سرمایه‌داری را بررسی می‌کند و درعین‌حال تصورات غلط پشت سوسیالیسم، مداخله‌گرایی و تاریخ‌گرایی را از بین می‌برد. میزس استدلال می‌کند که آزادی اقتصادی از آزادی سیاسی جدایی‌ناپذیر است و تلاش برای کنترل یا جایگزینی بازار ناگزیر به ناکارآمدی، اجبار و از دست دادن آزادی فردی منجر می‌شود. ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب عبارت‌اند از:

• دفاع روشن از سرمایه‌داری: میزس استدلالی منطقی و مبتنی بر شواهد برای سرمایه‌داری به عنوان کارآمدترین و اخلاقی‌ترین سیستم اقتصادی ارائه می‌دهد. او توضیح می‌دهد که چگونه تبادل و رقابت داوطلبانه، نوآوری، بهره‌وری و رفاه را در عین حفظ آزادی، هدایت می‌کند.
• نقد سوسیالیسم و مداخله‌گرایی: این کتاب مغالطات اصلی ایدئولوژی‌های سوسیالیستی و مداخله‌گرایانه را موشکافی می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه آن‌ها قیمت‌ها را تحریف می‌کنند، انگیزه‌ها را از بین می‌برند و در نهایت به همان گروه‌هایی که ادعای محافظت از آنها را دارند، آسیب می‌رسانند.
• عمق فلسفی: میزس فراتر از اقتصاد، ابعاد فلسفی و اخلاقی سیستم بازار را بررسی می‌کند و آزادی فردی و انتخاب عقلانی را به پرسش‌های گسترده‌تر تمدن و پیشرفت پیوند می‌دهد.
• ارتباط بی‌زمان: اگرچه محتوای این کتاب بر اساس سخنرانی‌های دهه 1950 نوشته شده است، اما مضامین آن مانند بحث‌ها در مورد کنترل دولتی، تنظیم مقررات و برنامه‌ریزی اقتصادی، به طرز چشمگیری در بحث‌های سیاسی و اقتصادی مدرن قابل اجرا هستند.
• سبک سخنرانی قابل فهم: این کتاب که در قالبی محاوره‌ای و مبتنی بر سخنرانی نوشته شده و ایده‌های پیچیده اقتصادی را حتی برای خوانندگانی که پیشینه رسمی در اقتصاد ندارند، قابل فهم و جذاب می‌کند.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

این کتاب مناسب دانشجویان اقتصاد، علوم سیاسی و فلسفه است که می‌خواهند اصول پشت سرمایه‌داری و آزادی اقتصادی را درک کنند. همچنین برای کارآفرینان، سیاست‌گذاران و هر کسی که در مورد چگونگی عملکرد بازارها و چرایی شکست‌ تلاش‌ها برای کنترل آن‌ها کنجکاو هستند. مربیان و متفکرانی که به بحث‌های تاریخی بین سوسیالیسم و لیبرالیسم علاقه دارند نیز از استدلال‌های این کتاب لذت خواهند بُرد.

چرا کتاب «بازار آزاد و دشمنان آن» را بخوانیم؟ 
.

• درک شما از آزادی اقتصادی را عمیق‌تر می‌کند: میزس توضیح می‌دهد که چگونه بازارهای آزاد نه به عنوان سیستم‌های آشفته، بلکه به عنوان شبکه‌های بسیار سازمان‌یافته‌ای که توسط تبادل داوطلبانه، قیمت‌ها و انتخاب فردی هدایت می‌شوند، عمل می‌کنند. با خواندن این کتاب، درک روشنی از اینکه چرا آزادی اقتصادی برای نوآوری، کارایی و پیشرفت کلی بشر ضروری است، به دست می‌آورید. این کتاب به شما کمک می‌کند تا ببینید که چگونه محدودیت‌ها بر بازارها منجر به رکود، کمبود و از دست دادن استقلال شخصی می‌شود. 
• شما را برای به چالش کشیدن افسانه‌های اقتصادی مجهز می‌کند: این کتاب تصورات غلط رایج در مورد سرمایه‌داری، مانند این باور که باعث نابرابری یا استثمار می‌شود را از بین می‌برد. میزس نشان می‌دهد که بازارهای آزاد به بهره‌وری و خلاقیت پاداش می‌دهند. درک استدلال او به شما این امکان را می‌دهد که استدلال‌های ناقص در گفتمان سیاسی یا رسانه‌ای را تشخیص دهید و با وضوح و اعتماد به نفس بر اساس منطق صحیح و نه ایدئولوژی در بحث‌های اقتصادی شرکت کنید.
• اقتصاد را به آزادی انسان متصل می‌کند: یکی از بزرگترین نقاط قوت کتاب این است که چگونه آزادی اقتصادی را به آزادی گسترده‌تر انسان پیوند می‌دهد. میزس نشان می‌دهد که وقتی دولت‌ها تولید، قیمت‌ها یا نیروی کار را کنترل می‌کنند، ناگزیر انتخاب‌ها و زندگی مردم را نیز کنترل می‌کنند. خواندن این کتاب به شما درک عمیق‌تری از چگونگی حمایت آزادی بازار از آزادی مدنی و سیاسی می‌دهد و اینکه چرا دفاع از یکی به معنای دفاع از دیگری است.
• خرد جاودانه‌ای را برای چالش‌های مدرن ارائه می‌دهد: اگرچه محتوای این کتاب دهه‌ها پیش نوشته شده است، اما ایده‌های کتاب به طرز چشمگیری مرتبط هستند. در عصری که دولت‌ها و شرکت‌ها در مورد مقررات، تورم و نابرابری بحث می‌کنند، بینش‌های میزس به شما کمک می‌کند تا واقعیت‌های اقتصادی امروز را واضح‌تر تفسیر کنید. 

کتاب «بازار آزاد و دشمنان آن» را بخوانید چون کاوشی جاودانه و روشنفکرانه در مورد چگونگی حفظ رفاه و آزادی توسط بازارهای آزاد است. لودویگ فون میزس، یکی از بزرگ‌ترین اقتصاددانان قرن بیستم، استدلال‌هایی ارائه می‌دهد که فراتر از اقتصاد است و به مبانی اخلاقی و فلسفی آزادی می‌پردازد. این کتاب فرضیات مدرن در مورد مداخلهٔ دولت را به چالش می‌کشد، خطرات سوسیالیسم را با دقت توضیح می‌دهد و ابزارهایی را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد تا در مورد ایدئولوژی‌های اقتصادی و سیاسی که به جهان امروز هم مرتبط هستند، به‌طور انتقادی فکر کنند.

درباره‌ٔ نویسنده 
.

لودویگ فون میزس در سال 1881 در اتریش- مجارستان به دنیا آمد و در سال 1973 از دنیا رفت. او اقتصاددان، مورخ و جامعه‌شناس مکتب اتریش بود. فون میزس در سال‌های دهۀ 1920 به عنوان مشاور دولت اتریش در اعمال سیاست‌های کلاسیک لیبرال نقش داشت: از کاهش مالیات بردرآمد و بنگاه‌داری با هدف تحرک بخشیدن به بخش خصوصی گرفته تا کوتاه‌کردن دست دولت از مداخله در امور ارزی. او از سال 1913 به طور غیررسمی و از سال 1918 به طور رسمی در دانشگاه وین تدریس می‌کرد و در سال‌های بعد نیز از سال 1934 در مؤسسۀ عالی مطالعات بین‌المللی ژنو صاحب کرسی تدریس بود. 

او از همان زمان که در اتاق بازرگانی وین حضور داشت سمینارهایی خصوصی در دفتر خود برگزار می‌کرد که شخصیت‌های برجسته‌ای از میان همین شاگردان او برخاستند؛ از جمله اقتصاددانانی چون فریدریش آگوست فون هایک و اسکار مورگنشترن و فیلسوفی چون اریک فوگلین. فون میزس که شرایط اروپا را روزبه‌روز برای خود خطرناک‌تر می‌دید، در سال 1940 از ژنو به آمریکا مهاجرت کرد. وقتی به آمریکا رسید چند سالی بود که سیاست‌های موسوم به «نیو دیل» بر آمریکا حکمفرما بود و لیبرال ثابت‌قدمی چون او چندان جایی نداشت. صندوق ویلیام فولکر که معمولاً از اقتصاددانان لیبرال مهاجرت کرده به آمریکا حمایت می‌کرد، به فون میزس نیز کمک کرد تا در دانشگاهی کرسی تدریس دریافت کند. 
به این ترتیب از سال 1945 در دانشگاه نیویورک مشغول به تدریس شد اما دانشگاه به او حقوق نمی‌داد، بلکه حق‌التدریس او از جانب لورنس فرتیگ پرداخت می‌شد؛ کسی که خود روزنامه‌نگار لیبرتارین و تحلیلگر اقتصادی و یکی از اعضای هیئت امنای دانشگاه نیویورک بود. فون میزس تا سال 1969 به کار تدریس ادامه داد و سه سال پس از بازنشستگی در سال 1972 در نیویورک درگذشت.

معرفی کتاب مشابه: راه بردگی (The Road to Serfdom)
.

کتاب «راه بردگی» اثر فردریش فون هایک (Friedrich Hayek) یکی از برجسته‌ترین اقتصاددانان و مدافعان قاطع اندیشه‌های آزادیخواهانه در قرن بیستم است. او علاوه بر اقتصاد در فلسفه، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، حقوق، روان‌شناسی و معرفت‌شناسی تخصص و تبحر داشت و آثار مختلفی در این زمینه‌ها از خود بر جای گذاشت. این کتاب محبوب‌ترین اثر فردریش فون هایک است که آن را بین سال‌های 1940 تا 1943 نوشت. این کتاب اولین بار در سال 1944 و در طول جنگ جهانی دوم منتشر شد و از زمان انتشار آن در میان متفکران لیبرال (به ویژه کلاسیک) و محافظه‌کار محبوب بوده است و همچنان در گفتمان مدرن به آن اشاره می‌شود. کتاب راه بردگی به بیش از 20 زبان زندۀ دنیا ترجمه شد.  

این کتاب از لحاظ موضوعی بسیار به کتاب «بازار آزاد و دشمنان آن» نزدیک است. در هردو کتاب دفاعیات قدرتمندی از آزادی اقتصادی و شخصی ارائه شده و در عین حال نسبت به خطرات کنترل دولتی و ایدئولوژی‌های جمع‌گرایانه هشدار می‌دهند. هر دو نویسنده، از چهره‌های اصلی مکتب اقتصادی اتریش استفاده کرده‌اند تا نشان دهند که برنامه‌ریزی اقتصادی و مداخله دولت ناگزیر منجر به از دست دادن آزادی فردی، ناکارآمدی و فروپاشی نهادهای دموکراتیک می‌شود. از جمله شباهت‌های هر دو کتاب می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• دفاع از آزادی اقتصادی: هر دو اثر از بازار آزاد به عنوان پایه و اساس یک جامعه مرفه و آزاد حمایت می‌کنند.
• نقد برنامه‌ریزی مرکزی: هر دو کتاب استدلال می‌کنند که کنترل دولت بر اقتصاد منجر به ناکارآمدی و فرسایش آزادی شخصی می‌شود.
• عمق فلسفی: هر دو نویسنده فراتر از اقتصاد می‌روند تا جنبه‌های اخلاقی و فلسفی آزادی و عمل انسان را بررسی کنند.
• هشدارهایی علیه تمامیت‌خواهی: میزس و هایک هر دو نشان می‌دهند که چگونه سوسیالیسم و جمع‌گرایی، حتی زمانی که در لباس اصلاحات پنهان می‌شوند، می‌توانند به تدریج به نظام‌های اقتدارگرا منجر شوند.
• ارتباط پایدار: با وجود اینکه هر دو کتاب دهه‌ها پیش نوشته شده‌اند، اما عمیقاً به دنیای امروز نیز ربط دارند و بینشی در مورد مباحث مدرن در مورد سرمایه‌داری، قدرت دولت و حقوق فردی ارائه می‌دهند.

سخن پایانی 
.

«بازار آزاد و دشمنان آن» چیزی فراتر از یک رسالهٔ اقتصادی است. این کتاب دفاعی عمیق از عقل، آزادی و پیشرفت انسان‌ها است. لودویگ فون میزس خواننده را دعوت می‌کند تا فراتر از آمار و سیستم‌ها پیش رفته و آن‌ها را ترغیب می‌کند که بازار را بازتابی از خودِ عمل انسان ببینند. این کتاب نه‌تنها در مورد اقتصاد، بلکه در مورد اخلاق تصمیم‌گیری فردی در جهانی است که اغلب به دنبال جایگزینی یا کنترل است.

این اثر میزس را می‌توان هشداری برای جوامع نیز در نظر گرفت؛ جوامعی که با وعده‌های برابری آسان یا رفاه توسط دولت وسوسه می‌شوند. او از طریق منطق و شواهد نشان می‌دهد که چگونه هر مداخله‌ای، هر چقدر که با نیت خیر باشد، همان آزادی‌ای را که ادعا می‌کند از آن محافظت خواهد کرد را از بین می‌برد. سخنرانی‌های او در شرایط امروز، که دولت‌ها و شرکت‌ها دائماً در مورد ضروری بودن کنترل بحث می‌کنند،‌ بسیار پیشگویانه به‌نظر می‌رسند.

خواندن کتاب «بازار آزاد و دشمنانش» فقط یک تمرین فکری نیست؛ بلکه دعوتی برای ایستادن در کنار انتخاب فردی، تفکر منطقی و پتانسیل بی‌حد و مرز عمل انسان است.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
.

مهم‌ترین نمایندگان اقتصاد کلاسیک، آدام اسمیت و دیوید ریکاردو، به‌رغم اهمیت بنیادی نوشته‌هایشان، به طور مستقل و مستقیم دربارهٔ روش‌شناسی علم اقتصاد چیزی نگفته بودند. نسل دوم از کلاسیک‌ها یعنی ناسو سِنیور، جان الیوت کِیرنِس و جان استوارت میل بودند که به این مهم پرداختند. بدون طرح مبسوط دیدگاه‌های روش‌شناختیِ این اقتصاددانان سدهٔ نوزدهم، اشاره می‌کنیم که در مباحثِ جملگی آنها، پوزیتیوسم به عنوان تنها روش علمی معتبر که آگوست کُنت مطرح کرده و به صورت فراگیری در قارهٔ اروپا و نیز انگلستان مورد استقبال قرار گرفته بود، هیچ جایی ندارد. 

آنها معتقد بودند قضایای کلی و بنیادی علم اقتصاد بدیهیِ ماقبل تجربی، و روش این علم اساساً استنتاجی است. مثلاً ناسو سنیور از چهار قضیهٔ بنیادی سخن می‌گوید که نخستین و مهم‌ترین آنها این است که «هر انسان خواهان کسب ثروت بیشتر با کمترین زحمت ممکن است». از نظر او، این اصل همان جایگاه و اهمیت را در علم اقتصاد سیاسی دارد که قانون جاذبهٔ نیوتن در فیزیک، به گونه‌ای که وجود آن در تقریباً همهٔ قضایای دیگر اقتصاد سیاسی مفروض گرفته می‌شود و تقریباً هر قضیهٔ اقتصادی صرفاً جلوه‌ای از آن است. 

جان الیوت کِیرِنس یکی دیگر از اقتصاددانان برجستهٔ سدهٔ نوزدهم است که در پی جان استوارت میل در صدد تصریح روش علمی اقتصاد سیاسی کلاسیک برآمد. او همانند سنیور معتقد بود مقدمات منطقی اقتصاد سیاسی مبتنی بر مشاهداتِ بی‌واسطهٔ ماهیت انسانی و شرایط طبیعی است، تمایل انسان به ثروت بیشتر با زحمت کمتر، خواص فیزیکی عوامل طبیعی، به‌ خصوص زمین (اصل بازدهی کاهنده) واقعیاتی بدیهی‌اند.