امویان (نخستین دودمان حکومتگر در اسلام)
انتشارات امیر کبیر منتشر کرد :
در دوره امویان، تحولاتی عمیق و حیاتی در تکوین دین و فرهنگ اسلامی از جمله فرایندهای اسلامی شدن و عربی سازی صورت گرفت. این اثر با دیدگاهی پژوهشی و نو به توصیف حوادث این دوران می پردازد.
فروشگاه اینترنتی 30 بوک
این کتاب از جمله آثار دانشگاهی معتبر در حوزهی تاریخ خلافت اسلامی است و بهویژه در دورههای مطالعات اسلامی در دانشگاههای غربی به عنوان یکی از منابع درسی شناخته میشود. نویسنده تلاش دارد تا تصویری علمی و مستند از ساختار قدرت امویان و تحولات فرهنگی و دینی عصر آنان ارائه کند.
دربارهی کتاب
امویان نخستین خاندان مسلمان بودند که خلافت را به شکل موروثی درآوردند. پس از دوران خلفای راشدین، خلافت به دست معاویه بن ابیسفیان، بنیانگذار سلسلهی اموی، افتاد. از آن پس، خلافت اسلامی از شکل شورایی و سادهی نخستین، به یک حکومت سازمانیافته و متمرکز تبدیل شد.
جرالد هاوتینگ در این کتاب به شکلی نظاممند به تحلیل سیاستها، ساختار اداری، ارتش، روابط قبیلهای، و تعامل خلافت اموی با جوامع گوناگون - بهویژه غیرعربها و مسلمانان تازهمسلمان – میپردازد. او نشان میدهد که امویان چگونه توانستند یک امپراتوری پهناور را از اندلس تا خراسان اداره کنند و در عین حال، با چالشهای متعددی از سوی مخالفان دینی و سیاسی روبهرو شوند.
یکی از نکات مهم در کتاب، بررسی رابطهی امویان با مفهوم دین و مشروعیت سیاسی است. نویسنده توضیح میدهد که چگونه خلفای اموی سعی کردند با تأکید بر نقش خویش به عنوان «خلیفهی خدا بر زمین»، جایگاه سیاسی خود را توجیه کنند. از سوی دیگر، گروههایی چون شیعیان و خوارج، با این نوع خلافت به مخالفت برخاستند و در سراسر قلمرو اسلامی دست به شورش زدند.
هاوتینگ این تضادها را نه فقط به عنوان اختلافات مذهبی، بلکه بهمثابهی نزاعهای طبقاتی، قبیلهای و ایدئولوژیک بررسی میکند. از نگاه او، امویان در تلاش بودند تا نظم جدیدی مبتنی بر تمرکز قدرت، نظم مالی و گسترش اسلام به عنوان دین رسمی ایجاد کنند.
اهمیت کتاب
اهمیت این کتاب در چند جنبه نهفته است. نخست آنکه نویسنده به شکلی بیطرفانه به تحلیل دورهای میپردازد که همواره محل مناقشه میان تاریخنگاران مسلمان و غربی بوده است. دوران امویان به دلیل ماهیت سیاسی و نقش آن در شکلگیری هویت اسلامی، اغلب در تاریخنگاری سنتی با پیشداوریهای دینی روایت شده است. اما هاوتینگ با رویکردی تحلیلی و مبتنی بر منابع دستاول عربی و نیز پژوهشهای مدرن، تصویری علمیتر و متعادلتر ارائه میدهد.
دوم، این اثر فراتر از یک روایت تاریخی صرف است؛ بلکه نوعی بررسی جامعهشناختی و سیاسی از شکلگیری نخستین دولت اسلامی است. نویسنده نشان میدهد که امویان چگونه پایهگذار ساختارهای حکومتیای شدند که بعدها در خلافت عباسی و دیگر حکومتهای اسلامی نیز تداوم یافت.
از سوی دیگر، کتاب در تحلیل رابطهی دین و سیاست در اسلام اولیه، دیدگاههایی تازه ارائه میکند. برای مثال، هاوتینگ توضیح میدهد که اسلام در دورهی اموی از یک جنبش دینی ساده به یک نهاد سیاسی و ایدئولوژیک تبدیل شد؛ تحولی که تأثیراتش تا قرون بعد باقی ماند.
این کتاب مناسب چه کسانی است؟
کتاب «امویان» اثری دانشگاهی اما روان و قابلفهم است. برای دانشجویان و پژوهشگران رشتههای تاریخ اسلام، علوم سیاسی، جامعهشناسی دین و مطالعات خاورمیانه منبعی ارزشمند محسوب میشود. همچنین، خوانندگانی که علاقهمند به شناخت سیر تحول قدرت در تمدن اسلامی هستند، از این کتاب بهرهی فراوان خواهند برد.
مطالعهی این کتاب به مخاطبانی توصیه میشود که میخواهند از زاویهای تحلیلیتر و علمیتر به تاریخ صدر اسلام نگاه کنند؛ بهویژه آن دسته از پژوهشگران که میخواهند ریشههای تاریخی اختلافات مذهبی و سیاسی در دنیای اسلام را بشناسند.
دربارهی نویسنده
جرالد ر. هاوتینگ استاد بازنشستهی مطالعات خاورمیانه در دانشکدهی مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن (SOAS) است. حوزهی تخصصی او تاریخ اندیشهی اسلامی، تاریخ صدر اسلام و تحول نهاد خلافت است.
او از جمله پژوهشگرانی است که تلاش دارد میان دیدگاههای شرقشناسان و مورخان مسلمان پلی منطقی و علمی برقرار کند. در آثارش، هم به منابع عربی اصیل تکیه دارد و هم از روشهای مدرن تاریخنگاری و تحلیل اجتماعی بهره میبرد.
معرفی کتاب مشابه
کتاب «دو قرن سکوت» اثر عبدالحسین زرینکوب یکی از برجستهترین آثار تاریخی در زمینه تاریخ ایران و تأثیرات حمله اعراب به سرزمینهای ایرانی است. در این کتاب، زرینکوب به بررسی دوران پس از سقوط شاهنشاهی ساسانی و آغاز دوران اسلامی در ایران میپردازد. او عنوان «دو قرن سکوت» را به این دوره اختصاص داده است تا به عمق تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی که ایران در این دوران تجربه کرد، اشاره کند. زرینکوب این دو قرن را بهعنوان دوران انفعال فرهنگی و سیاسی ایران در برابر فشارهای بیگانگان و سلطهی اعراب توصیف میکند.
در این اثر، نویسنده تأکید میکند که ایران در این دوران تحت فشارهای زیادی قرار گرفت؛ از جمله تغییرات فرهنگی و زبانی که در پی گسترش زبان عربی و اسلام در سرزمینهای ایرانی رخ داد. این کتاب بهویژه به شکلی دقیق بررسی میکند که چگونه تحمیل دین اسلام و زبان عربی به جامعهی ایرانی باعث تحولات اساسی در هویت فرهنگی و ملی ایران شد. همچنین، زرینکوب به سیر تدریجی از دست دادن استقلال سیاسی و هویت ایرانی در این دوران اشاره میکند که در بسیاری از موارد منجر به انفعال و سکوت در برابر تحولات بزرگ تاریخی شد.
با این حال، زرینکوب در پایان کتاب نشان میدهد که ایران به رغم این دو قرن سکوت، توانست هویت ملی و فرهنگی خود را بازسازی کند و در دورههای بعدی، در برابر چالشهای جدید مقاومت کرده و به رشد و شکوفایی فرهنگی و علمی دست یابد. این کتاب نه تنها برای علاقهمندان به تاریخ ایران، بلکه برای کسانی که به تأثیرات فرهنگی و سیاسی گذشتگان بر جوامع کنونی توجه دارند، اثری باارزش است.
سخن پایانی
کتاب «امویان: نخستین دودمان حکومتگر در اسلام» تنها یک اثر تاریخی نیست، بلکه مطالعهای عمیق دربارهی چگونگی زایش سیاست در بستر دین اسلام است. هاوتینگ در این کتاب نشان میدهد که امویان با همهی نقاط قوت و ضعفشان، نقش تعیینکنندهای در تبدیل اسلام از یک جامعهی قبیلهای و ساده به یک امپراتوری جهانی داشتند.
خواندن این کتاب برای هر کسی که میخواهد درک درستی از پیچیدگیهای تاریخی، سیاسی و فرهنگی جهان اسلام در سدههای نخست هجری داشته باشد، ضروری است. این اثر به ما یادآوری میکند که تاریخ اسلام تنها مجموعهای از جنگها و خلافتها نیست، بلکه تاریخ تحول اندیشه، قدرت، مشروعیت و هویت است.
به تعبیر هاوتینگ، شناخت امویان یعنی شناخت نخستین تجربهی حکومت در جهان اسلام؛ تجربهای که همچنان سایهی آن بر سیاست و اندیشهی مسلمانان باقی مانده است.
شاید بپسندید
