فغان از عقل
انتشارات ثالث منتشر کرد :
آلکساندر سرگی یویچ گریبایدوف یکی از شاعران و نویسندگان برجسته قرن طلایی ادبیات روسیه، که در ایران پیش از هرچیز به عنوان یک دیپلمات شناخته می شود، در مهم ترین اثری که از خود برجای گذاشته، کمدی فغان از عقل، با تقابل دو عصر، عصر پیشین که آن را سالخوردگانی مرتجع نمایندگی می کنند که تحمل کوچک ترین ایده تازه ای را ندارند، و عصر حال حاضر که قهرمان اثر، چاتسکی، آزاداندیشی طغیانگر آن را نمایندگی می کند، انتقادی تند‌و‌تیز را به اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی زمان خود ابراز کرده است. گریبایدوف با خلق قهرمانی نظیر چاتسکی تأثیر بسیار مهمی بر نویسندگان و شاعران پس از خود گذاشت؛ به طوری که خلق دیگر قهرمانان مشهور ادبیات روسیه، مانند آنگین در رمان منظوم پوشکین و پچورین در رمان لرمانتوف، بدون چاتسکی و مایه گرفتن از آن دور از ذهن به نظر می رسد.
فروشگاه اینترنتی 30بوک
این نمایشنامه‌ی چهار پرده‌ای که به شعر نوشته شده است، طنزی گزنده و اجتماعی دارد و تضاد میان اندیشه‌های مترقی و سنت‌های پوسیده‌ی جامعه‌ی آن زمان را به تصویر می‌کشد.
این اثر ساختاری شبیه به کمدی‌های مولیر و طنزهای اجتماعی شکسپیر دارد و از دیدگاه نقد اجتماعی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. درون‌مایه‌ی اصلی نمایشنامه، انتقاد از کهنه‌پرستی، دورویی، تملق‌گویی و فساد حاکم بر جامعه‌ی روسیه‌ی تزاری است.
خلاصه‌ی داستان
داستان حول محور شخصیت الکساندر چاتسکی، مردی جوان، تحصیل‌کرده و روشنفکر می‌چرخد که پس از سفری طولانی، به مسکو بازمی‌گردد. او در تلاش است تا سوفیا، عشق دوران کودکی‌اش را که دختر یک اشراف‌زاده به نام فاموسوف است، به دست آورد. اما در کمال ناباوری سوفیا به جای او، دلباخته‌ی مولچالین شده است؛ فردی بی‌سواد، متملق و چاپلوس!
چاتسکی که نماد تفکر آزاد، استقلال فکری و انتقاد از جامعه‌ی عقب‌مانده است، تلاش می‌کند تا حقیقت را برای سوفیا آشکار سازد و او را از اشتباهش آگاه نماید، اما جامعه‌ی اطراف که گرفتار تعصب، فساد و تفکر سنتی است چاتسکی را دیوانه می‌پندارد و او را منزوی می‌کند.
در نهایت، سوفیا و پدرش چاتسکی را طرد می‌کنند و او ناامید از جامعه‌ای که دیگر نمی‌تواند در آن جایگاهی داشته باشد، مسکو را برای همیشه ترک می‌کند.
تحلیل و مضامین اصلی کتاب
- تضاد سنت و مدرنیته:
چاتسکی نماینده‌ی اندیشه‌های جدید و اصلاح‌طلبانه است، درحالی‌که فاموسوف و مولچالین نماینده‌ی تفکر سنتی و محافظه‌کاری‌اند. این نمایشنامه، تقابل این دو طرز فکر را در جامعه‌ی روسیه‌ی قرن نوزدهم نشان می‌دهد.
- نقد چاپلوسی و تملق‌گویی:
یکی از موضوعات اصلی کتاب، فرهنگ چاپلوسی و فرصت‌طلبی در جامعه‌ی اشرافی روسیه است. شخصیت‌هایی مانند مولچالین نماد کسانی هستند که بدون شایستگی، صرفاً با تملق و دروغ‌گویی، جایگاه اجتماعی خود را ارتقا می‌دهند.
- حقیقت و جنون:
چاتسکی، به‌عنوان فردی که حقیقت را می‌گوید، توسط دیگران به دیوانگی متهم می‌شود. این موضوع اشاره‌ای تلخ به این حقیقت است که در بسیاری از جوامع، کسانی که با صداقت حرف می‌زنند، مورد تمسخر یا انزوا قرار می‌گیرند.
- نقد اشرافیت پوسیده‌ی روسیه:
در نمایشنامه، فاموسوف نماینده‌ی طبقه‌ی اشرافی قدیمی است که از هرگونه تغییر و پیشرفت بیزار است و ترجیح می‌دهد همان سنت‌های قدیمی را حفظ کند. او معتقد است که افراد نباید زیاد مطالعه کنند و بهتر است از بالا دستی‌ها اطاعت کنند.
مقایسه با آثار دیگر:
این نمایشنامه شباهت‌هایی با آثار مولیر، شکسپیر و گوگول دارد و به‌نوعی مقدمه‌ای بر نقدهای اجتماعی‌ای است که بعدها در ادبیات روسیه گسترش یافت.
چرا این نمایشنامه اهمیت دارد؟
یکی از مهم‌ترین آثار کلاسیک روسیه
«فغان از عقل» یکی از نخستین نمایشنامه‌هایی است که تفکرات مترقی را در جامعه‌ی روسیه به چالش کشید. این اثر تأثیر زیادی بر نویسندگان بزرگی مانند پوشکین، داستایفسکی، تولستوی و لرمانتوف گذاشت.
بنیان‌گذار طنز اجتماعی در روسیه
پیش از این اثر، ادبیات روسیه بیشتر به ستایش قدرت و مذهب می‌پرداخت، اما این نمایشنامه به‌طور مستقیم جامعه‌ی اشرافی، دروغ‌گویی و فساد را نقد می‌کند.
جملات و دیالوگ‌های ماندگار
بسیاری از دیالوگ‌های نمایشنامه امروزه به ضرب‌المثل‌های رایج در زبان روسی تبدیل شده‌اند و همچنان در ادبیات و سیاست روسیه از آن‌ها استفاده می‌شود.
پیش‌بینی تغییرات آینده
این اثر نشان می‌دهد که سرانجام تفکر کهنه پر است و ارتجاعی جای خود را به مدرنیته خواهد داد، هرچند این تغییر ممکن است با سختی و مقاومت زیادی مواجه شود.
درباره‌ی نویسنده: آلکساندر سرگی یویچ گریبایدوف (Alexander Griboyedov)
آلکساندر گریبایدوف یک نویسنده، شاعر، نمایشنامه‌نویس و دیپلمات روسی بود. او از خانواده‌ای اشرافی برخاسته و تحصیلات خود را در رشته‌ی حقوق و زبانشناسی در دانشگاه مسکو به پایان رساند. فعالیت‌های مهم:
علاوه بر نویسندگی، او به‌عنوان دیپلمات رسمی روسیه در ایران فعالیت داشت. در سال ۱۸۲۹، در جریان حمله‌ی مردم تهران به سفارت روسیه کشته شد. مرگ او به یک بحران دیپلماتیک میان ایران و روسیه تبدیل شد.
پیشنهاد ویژه
اگر این نمایشنامه را دوست داشتید، می‌توانید آثار دیگری مانند «بازرس» از گوگول یا «جنایت و مکافات» از داستایفسکی را هم مطالعه کنید، زیرا مفاهیم مشابهی دارند.سخن پایانی
نمایشنامه‌ی «فغان از عقل» اثری جاودانه در ادبیات روسیه است که نه‌تنها طنزی هوشمندانه از جامعه‌ی اشرافی قرن نوزدهم ارائه می‌دهد، بلکه تصویری از تقابل همیشگی میان تفکر پیشرو و سنت‌های پوسیده را ترسیم می‌کند.
این اثر همچنان الهام‌بخش خوانندگان و نویسندگان بسیاری است، چراکه نشان می‌دهد چگونه حقیقت‌گویی و اندیشه‌ی آزاد، در هر دوره‌ای به جنون تعبیر می‌شود.
با خواندن این نمایشنامه، ما علاوه بر آشنایی با تاریخ و فرهنگ روسیه، به پرسش‌هایی اساسی درباره‌ی جامعه، پیشرفت و حقیقت می‌رسیم. آیا امروز نیز حقیقت همان‌قدر نادیده گرفته می‌شود که در زمان چاتسکی بود؟
شاید بپسندید
