زوربای یونانی (گالینگور)

کتاب «زوربای یونانی» (Zorba the Greek) اثر نیکوس کازانتزاکیس (Nikos Kazantzakis) نویسندهٔ یونانی و ملقب به «غول ادبیات مُدرن یونان» است که اولین بار در سال 1946 منتشر شد. «زوربای یونانی» از یک سو داستان یک کارگر یونانی به نام زوربا است، این کارگر بسیار پرهیاهو و عاشق زندگی است که راوی ناشناس داستان همراه او به کرت می‌رود؛ از سوی دیگر این کتاب، داستان خدا و انسان، شیاطین و مقدسات است.نیکوس کازانتزاکیس در این کتاب تلاش انسان‌ها برای یافتن هدف در زندگی، عشق، شجاعت و ایمان را به تصویر کشیده است. زوربا، شخصیت اصلی رمان زوربای یونانی، یکی از ماندگارترین شخصیت‌های تاریخ ادبیات است که تجربیات تلخ زندگی هیچ‌گاه اشتیاق او به زندگی را کم نمی‌کند. زندگی زوربا سرشار از شادی‌ها و غم‌هایی است که زندگی برای انسان به ارمغان می‌آورد و او معنای واقعی انسانیت و زندگی را در راوی داستان بیدار می‌کند. این رمان در سال 1964 تبدیل به فیلم شد و همچنین یک نمایش موزیکال و یک نمایش رادیویی با اقتباس از این کتاب ساخته شده است.

درباره‌ٔ کتاب 
.

داستان «زوربای یونانی» از جایی شروع می‌شود که راوی روشنفکر 35 سالۀ داستان، دچار بحران هویت می‌شود. او بسیار کتاب‌خوان است اما تابه‌حال جرئت نکرده که تجربیات پرمعنا و ارزشمندش را از زندگی کسب کند، یعنی در واقع او فقط در دنیای کتاب‌ها زندگی کرده و بنابراین تصمیم می‌گیرد کتاب‌هایش را برای مدتی کنار بگذارد. او تصمیم می‌گیرد که معدن زغال سنگ پدرش در جزیرۀ کرت را اداره کند و در حالی که در کافه‌ای در پیرئوس منتظر است تا سوار قایق شود، با الکسیس زوربا آشنا می‌شود.

الکسیس که قبلاً در معدن کار کرده به او پیشنهاد می‌دهد تا در این سفر او را همراهی کند. البته او به مرد جوان گوشزد می‌کند که تاکنون شغل‌های زیادی داشته و حتی دستفروشی نیز کرده است. راوی جوان زوربا را استخدام می‌کند تا آشپزش شود و زمانی که به کرت رسیدند در معدن زغال سنگ مشغول به کار شود. زمانی که به کرت می‌رسند مکانی را اجاره می‌کنند و بعد می‌فهمند که این مکان فقط یک کلبه است که هر دو باید با هم در آن زندگی کنند. 

«زوربای یونانی» اما شخصیتی کاملاً متفاوت با راوی جوان داستان دارد. زوربا تحصیل نکرده و از نظر راوی بی‌تربیت است و این دو شخصیت کاملاً با هم در تضاد هستند. زوربا دائماً سیستم اعتقادی راوی جوان و نگرش او به زندگی را به چالش می‌کشد و سعی می‌‌کند به او و البته به تمام مخاطبین کتاب درس زندگی بدهد.

این رمان درواقع یک کتاب فلسفی است و زوربا در آن سؤالات سختی را مطرح می‌کند، مثل این‌که چرا مردم می‌میرند، یا انسان‌ها از کجا می‌آیند و این‌که آیا اصلاً خدایی وجود دارد؟ در واقع او سؤالاتی را مطرح می‌کند که همۀ ما در مقطعی از زندگی از خود پرسیده‌ایم و خواننده می‌تواند شکاف بین ماهیت فیزیکی و فکری انسان را بین دو شخصیت متفاوت داستان ببیند.

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 
.

«زوربای یونانی» رمانی فلسفی است که تنش بین تأمل فکری و زندگی پرشور را از طریق رابطهٔ بین راوی کم‌حرف و زوربای پُرشور به تصویر می‌کشد. نویسنده در این کتاب ماجراجویی، طنز، تراژدی و کاوش عمیق وجودی را در هم آمیخته و شادی‌ها و غم‌های زندگی را ستایش می‌کند و درعین‌حال ماهیت آزادی، شادی و هدف انسان‌ها را زیر سؤال می‌برد. نثر غنی و شخصیت‌پردازی منحصربه‌فرد کازانتزاکیس، این کتاب را هم سرگرم‌کننده و هم عمیقاً تأمل‌برانگیز کرده است. ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب عبارت‌اند از:

• تضاد بین عقل و غریزه: این رمان بر پویایی بین راوی درون‌گرا و زوربای غریزه‌محور تمرکز دارد و تعادل بین فکر و عمل را در زندگی انسان برجسته می‌کند.
• عمق فلسفی: این کتاب از طریق دیالوگ‌ها و ماجراجویی‌های زوربا، مضامین وجودی مانند آزادی، مرگ و جستجوی خوشبختی را بررسی می‌کند و خوانندگان را به تأمل در مورد انتخاب‌ها و ارزش‌های خود وامی‌دارد.
• شخصیت‌های سرزنده و فراموش‌نشدنی: خود زوربا شخصیتی فراتر از زندگی است که اشتیاق به زندگی، شوخ‌طبعی و خرد او تأثیر ماندگاری بر جای می‌گذارد.
• تصویرسازی خاطره‌انگیز از زندگی یونانی: کازانتزاکیس زندگی روستایی، سنت‌های محلی و تعاملات انسانی را به گونه‌ای به تصویر می‌کشد که خواننده را در فرهنگ و چشم‌انداز غرق می‌کند.
• ترکیبی از طنز و تراژدی: این رمان به طرز ماهرانه‌ای لحظات خنده‌دار را با لحظات غم و اندوه و تأمل در هم می‌آمیزد و غیرقابل پیش‌بینی بودن و غنای زندگی واقعی را منعکس می‌کند.
• نثر غنایی و رسا: سبک نوشتاری کازانتزاکیس، بینش‌های فلسفی و تجربیات روزمره را با تصاویر زنده، ریتم و طنین احساسی به زندگی می‌آورد.

افتخارات و جوایز
. 

از زمان انتشار «زوربای یونانی» در سال ۱۹۴۶، این اثر با استقبال چشمگیری از سوی خوانندگان و منتقدان مواجه شده است. برخی از افتخارات و جوایز آن عبارت‌اند از:

• برندهٔ جایزهٔ ملی ادبیات یونان

اقتباس از رمان «زوربای یونانی»
.

در سال ۱۹۶۴ فیلمی با اقتباس از این رمان به کارگردانی مایکل کاکویانیس ساخته شد و بسیار مورد تحسین قرار گرفت و سه جایزهٔ اسکار از جمله جایزهٔ بهترین بازیگر نقش مکمل زن، بهترین فیلمبرداری و بهترین کارگردانی هنری را از آن خود کرد.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟
.

این کتاب مناسب خوانندگانی است که به رمان‌های فلسفی، داستان‌های شخصیت‌محور و داستان‌هایی علاقه دارند که به کاوش در معنای زنگی می‌پردازد. این کتاب همچنین مناسب کسانی است که به داستان‌های یونانی علاقه داشته باشند. این کتاب برای افرادی است که در مورد طبیعت انسان، تعادل بین عقل و غریزه و جست‌وجوی آزادی و خوشبختی کنجکاو هستند. در نهایت خواندن این کتاب را به همه‌ٔ کتابخوانان و علاقه‌مندان به ادبیات داستانی توصیه می‌کنیم.

چرا رمان «زوربای یونانی» را بخوانیم؟ 
.

• کاوش در فلسفهٔ زندگی: کازانتزاکیس از تضاد بین راوی محتاط و روشنفکر و زوربای پرشور برای کاوش در پرسش‌های مربوط به معنا، آزادی و رضایت استفاده می‌کند. این عمق فلسفی باعث می‌شود خوانندگان در مورد زندگی و انتخاب‌های خود تأمل کنند و آن‌ها را به چالش بکشد تا بین فکر و عمل تعادل برقرار کنند و غیرقابل پیش‌بینی بودن وجود را بپذیرند.
• شخصیت‌های به‌یادماندنی: زوربا فراتر از زندگی است. او سرشار از طنز، خرد و عشق به تجربه است و این در حالی است که راوی، دقیقاً در نقطهٔ مقابل او قرار دارد. پویایی آن‌ها به خوانندگان این امکان را می‌دهد که دیدگاه‌های متعددی را در مورد زندگی کامل ببینند و داستان را غنی، جذاب و بسیار خواندنی می‌کند.
• محیط فرهنگی متفاوت: این رمان، جزیره کرت را با سنت‌ها، مناظر و ریتم‌های زندگی روزمره‌اش زنده می‌کند. خوانندگان کاملاً فرهنگ این محیط را حس خواهند کرد و تجربهٔ فراموش نشدنی از این محیط به دست خواهند آورد و در عین‌حال به راحتی می‌توانند احساسات انسانی را به محیطی ملموس پیوند دهند.
• ترکیب طنز و تراژدی: کازانتزاکیس استادانه قسمت‌های طنز داستان را با لحظات غم عمیق ترکیب می‌کند و غیرقابل پیش‌بینی بودن زندگی را منعکس می‌کند. این تعادل تضمین می‌کند که رمان نه تنها تأمل‌برانگیز، بلکه بسیار جذاب و قابل درک است و طیف کاملی از تجربه انسانی را به نمایش می‌گذارد.

کتاب «زوربای یونانی» را بخوانید چون تجلیلی از زندگی با تمام پیچیدگی‌هایش است. این رمان خواننده را دعوت می‌کند تا تنش روشنفکرانه و زندگی پرشور را لمس کند؛ درحالی‌که شخصیت‌های فراموش‌نشدنی در چشم‌انداز پُرجنب‌وجوش کرت را دنبال می‌کند. کازانتزاکیس طنز، تراژدی و فلسفه را به شیوه‌ای سرگرم‌کننده و تأمل برانگیز در هم آمیخته است. خواندن این کتاب نه‌تنها قدردانی از یک داستان بسیار فراموش نشدنی است، بلکه تأملی در زندگی، آزادی و خوشبختی نیز هست.

درباره‌ٔ نویسنده 
.

نیکوس کازانتزاکیس در سال 1883 به دنیا آمد و در سال 1957 از دنیا رفت. او نویسندۀ یونانی و غول ادبیات مدرن یونان بود. او نُه بار نامزد دریافت جایزۀ نوبل ادبیات شد. زمانی که کازانتزاکیس در هراکلیون کنونی به دنیا آمد، کرت هنوز به یونان فعلی نپیوسته بود و تحت حاکمیت امپراتوری عثمانی بود. کازانتزاکیس از سال 1902 تا 1906 در دانشگاه آتن و در رشتۀ حقوق تحصیل کرد و مدرک دکترایش را نیز در رشتۀ حقوق دریافت کرد. سپس در سال 1907 برای تحصیل در رشتۀ فلسفه به سوربن رفت. در آن‌جا تحت تأثیر هانری برگسون قرار گرفت و پس از بازگشت به یونان به ترجمۀ آثار فلسفی پرداخت. از سال 1922 تا زمان مرگش، او در پاریس و برلین، ایتالیا، روسیه، اسپانیا، مصر، قبرس، چکسلواکی، چین و ژاپن زندگی کرد. زمانی که در برلین بود با کمونیسم آشنا شد و از تحسین‌کنندگان ولادیمیر لنین بود. او به کمونیست‌ها وفادار نبود اما از اتحاد جماهیر شوروی بازدید کرد و شاهد ظهور استالین بود اما پس از مدتی از کمونیسم شوروی سرخورده شد.

در سال 1946 انجمن نویسندگان یونان توصیه کرد که کازانتزاکیس و آنجلوس سیکلیانوس با هم جایزۀ نوبل ادبیات را دریافت کنند. در سال 1957 نیز جایزۀ نوبل را با تفاوت یک رأی به آلبر کامو باخت. کامو بعداً گفت که کازانتزاکیس هزاران بار بیشتر از خودش شایستۀ این افتخار است. از دیگر آثار او می‌توان به «برادرکشی»، «گزارش به خاک یونان»، «مسیج باز مصلوب»، «آزادی یا مرگ» و «آخرین وسوسۀ مسیح» اشاره کرد. او همچنین نمایشنامه‌ها، سفرنامه‌ها، خاطرات و مقاله‌های فلسفی زیادی نوشته و تعدادی از آثار برجستۀ ادبیات مثل «کمدی الهی»، «چنین گفت زرتشت» و «ایلیاد و اُدیسه» را به زبان یونانی ترجمه کرده است.

معرفی کتاب مشابه: سفر به شرق  (Journey to the East)
.

کتاب «سفر به شرق» اثر هرمان هسه (Hermann Hesse) نویسندهٔ‌ آلمانی-سوئیسی است که به‌خاطر آثار معنوی و دورن‌گرایانه‌اش به شهرت رسید. داستان این کتاب را مردی به نام اچ.اچ روایت می‌کند. او از تجربیات خود به عنوان عضوی از یک انجمن برادری عرفانی به نام «لیگ» می‌گوید. اعضای این انجمن با هم در جستجوی روشنایی و حقیقت، سفری معنوی را در طول زمان و جغرافیا آغاز می‌کنند. در طول مسیر، این سفر به کاوشی تحت‌اللفظی و نمادین در ایمان، حافظه و معنای وجود انسان تبدیل می‌شود. با این حال، با شروع فروپاشی گروه و شک و تردید، اچ. اچ متوجه می‌شود که هدف واقعی این سفر نه بیرونی، بلکه درونی بوده است.

در این رمان هسه درست مثل کتاب «زوربای یونانی» به تضاد بین عقل و روح، احساس و چگونگی دستیابی به آزادی و درک واقعی با در آغوش گرفتن زندگی پرداخته است. هر دو رمان بر دگرگونی شخصیت اصلی از طریق سفر تمرکز دارند که آن‌ها را به درک عمیق‌تری از خود و جوهره زنده بودن می‌رساند. هر داستان، جستجوی معنایی فراتر از منطق را ستایش می‌کند و نشان می‌دهد که روشن‌بینی اغلب از تسلیم شدن در برابر تجربه به جای کنترل آن حاصل می‌شود. از جمله شباهت‌های هر دو کتاب می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
 
• سفر معنوی: هر دو کتاب جستجویی برای معنا و خودشناسی را به تصویر می‌کشند.
• تضاد بین عقل و زندگی: هر دو به بررسی تنش بین استدلال فکری و شادی خام و غریزی زندگی می‌پردازند.
• تحول از طریق تجربه: شخصیت‌های اصلی در هر دو رمان با خارج شدن از منطقه امن خود و مواجهه با محدودیت‌های درک عقلانی خود تکامل می‌یابند.
• تأمل فلسفی: هر دو داستان خوانندگان را دعوت می‌کنند تا هدف هستی و راه‌های ارتباط انسان‌ها با الوهیت، طبیعت و یکدیگر را زیر سوال ببرند. 
• نمادگرایی: در هر دو، «سفر» نه تنها نمایانگر یک مسیر فیزیکی است، بلکه استعاره‌ای برای بیداری معنوی و جستجوی حقیقت نیز هست.

سخن پایانی 
.

کتاب «زوربای یونانی» داستانی دربارهٔ دوستی و ماجراجویی است. نویسنده در این رمان تأمل‌برانگیز به چگونگی زندگی در مواجهه با عدم قطعیت پرداخته است. کازانتزاکیس از طریق رابطهٔ بین راوی درون‌گرا و زوربای رام‌نشده و پُرشور، تعادل ظریف بین فکر و عمل، احتیاط و زندگی را بررسی می‌کند. این رمان به خواننده نشان می‌دهد که زندگی صرفاً برای مشاهده نیست، بلکه باید آن را احساس و تجربه کرد و گاهی بدون هیچ قید و شرطی در آن غرق شد. به این ترتیب، زوربا به نمادی از زندگی بدون پشیمانی تبدیل می‌شود و یادآور این است که شادی و غم رشته‌های جدایی ناپذیر در تاروپود هستی هستند.

 این رمان تصویری پُر جنب‌وجوش از ارتباط انسانی است. کازانتزاکیس با نثر خاص خود، سنت‌ها و مناظر شهری روستایی را با چنان اصالتی به تصویر کشیده که خودِ محیط مانند یک شخصیت زنده بر خواننده تأثیر گذاشته و زندگی ساکنان را شکل می‌دهد. طنز، گرمی و خِرد زوربا خواننده را به دنیایی می‌کشاند که هر کلامش وزنی دارد و شما را تشویق می‌کند تا به غنا و ناپایداری تجربیات خود فکر کنید.

این کتاب را بخوانید چون شما را به چالش می‌کشد تا زندگی را با تمام وقایع غیرقابل‌پیش‌بینی‌اش بپذیرید. این کتاب داستانی دربارهٔ شجاعت است و می‌توانید الهام‌بخش خواننده برای ساختن یکی زندگی جسورانه و اصیل باشد.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
.

چشمانم را به سینهٔ سیاه‌رنگ کشتی بزرگی دوخته بودم. تمام بدنهٔ کشتی هنوز در تاریکی غوطه‌ور بود. باران می‌بارید و من تارهای باران را می‌دیدم که آسمان را به‌ گل‌ولای می‌دوختند، به آن کشتی سیاه، به سایه‌ها و به باران می‌نگریستم و غمم شکل می‌گرفت. خاطره‌ها به ذهنم باز می‌آمدند. در آن هوای نمناک، صورت دوست محبوبم در ترکیبی از باران و از حسرت‌ها مجسم می‌شد. آیا در سال گذشته بود؟ در دنیای دیگری بود؟ دیروز بود؟ پس کی بود که من برای وداع با او به همین بندرگاه آمده بودم؟ یادم می‌آید که آن روز صبح هم باران می‌بارید و هوا سرد بود و صبح خیلی زود بود. آن بار هم دلم گرفته بود.

وای که جدایی تدریجی از یاران عزیز چه تلخ است! بهتر آنکه انسان به یک‌باره از ایشان ببرد و به گوشهٔ انزوا که محیط طبیعی آدمی است بازگردد. مع‌هذا من در آن سپیده‌دم بارانی دل نداشتم که از دوستم جدا شوم. (البته بعدها، که متأسفانه خیلی دیر شده بود، فهمیدم چرا.) با او به عرشهٔ کشتی رفته و در اتاقک او، در وسط چمدان‌های پراکنده، نشسته بودم.