دین ‌پژوهی

کتاب «دین پژوهی» (The Routledge Companion to the Study of Religion) اثر جان هیلنز (John R. Hinnells) است که در سال ۲۰۰۵ برای اولین‌بار منتشر شد. این کتاب یک راهنمای جامع و معتبر برای مطالعهٔ آکادمیک دین و مروری چند رشته‌ای بر مضامین، مباحث و روش‌های کلیدی در این حوزه است. این کتاب با مشارکت‌های محققان برجسته به موضوعات دیگری مثل جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، انسان‌شناسی و فلسفهٔ دین و برخی حوزه‌های نوظهوری مثل مطالعات جنسیتی، نظریه پسااستعماری و جهانی شدن پرداخته است. این کتاب هم به‌عنوان متنی پایه برای دانشجویان مناسب است و هم منبعی ارزشمند برای محققان به حساب می‌آید.

درباره‌ٔ کتاب 
.

بخش اول کتاب «دین پژوهی» با چندین مقالهٔ مقدماتی در مورد ادیان و مطالعهٔ دین در چشم‌‌انداز تاریخی آغاز می‌شود که منطق مطالعات دینی، ردیابی توسعهٔ آن و بررسی مسیرهای تاریخی در این حوزه را شرح می‌دهند. سپس مجموعه‌ای از فصل‌های مختلف به کتاب افزوده شده است که به‌طور سیستماتیک رویکردهای اصلی رشته‌ای از جمله نظریه‌های دین، الهیات، فلسفه، مطالعات دینی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، روان‌شناسی، پدیدارشناسی و دین تطبیقی را شامل می‌شود که هر کدام را یک متخصص شناخته‌شده بررسی کرده است.

بخش دوم کتاب مربوط به طیف گسترده‌ای از مسائل موضوعی انتقادی از جمله جنسیت، دیدگاه‌‌های پساساختارگرایی، شرق‌شناسی و نقدهای پسااستعماری، سکولاریزاسیون، عرفان و معنویت، جنبش‌های جدید دینی، بنیادگرایی، اسطوره و آیین و بسیاری مباحث دیگر می‌شود. این بخش با واژه‌نامه‌ای از اصطلاحات کلیدی و فهرست مطالب برای مطالعهٔ بیشتر به پایان می‌رسد.

با مطالعهٔ این کتاب با زمینه‌های فکری مطالعات دینی، مبارنی روش‌شناختی و دغدغه‌های روز در «دین پژوهی» آشنا خواهید شد. 

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 
.

«دین پژوهی» به دلیل رویکرد میان رشته‌ای، دامنهٔ جامع و مشارکت‌های محققان برجسته، یک اثر مرجع در حوزهٔ دانشگاهی مطالعات دینی محسوب می‌شود. این اثر نه‌تنها توسعهٔ تاریخی این حوزه را دنبال می‌کند، بلکه به مباحث نظری و روش‌شناسی‌های مدرن در رشته‌های مختلف نیز می‌پردازد. برخی از ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب عبارت‌اند از:

• رویکرد میان‌رشته‌ای: در این کتاب دیدگاه‌هایی از جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، روانشناسی، فلسفه و الهیات در هم ادغام شده و دیدگاهی چامع از مطالعات «دین پژوهی» ارائه شده است.
• مشارکت‌های متخصصان: کتاب شامل مقالاتی از چندین محقق مشهور است که به هر فصل کتاب عمق و اعتبار بخشیده‌اند.
• وسعت موضوعی: طیف گسترده‌ای از مسائل معاصر مثل جنسیت، پسااستعمار، جهانی‌شدن، بنیادگرایی و نگرانی‌های زیست‌محیطی در این کتاب پوشش داده شده است.
• زمینه‌سازی تاریخی: شرح روشنی از چگونگی تکامل مطالعات دینی در طول زمان در این کتاب ارائه شده و به خوانندگان کمک می‌کند تا ریشه‌ها و تحولات این حوزه را درک کنند.
• قالب قابل‌فهم و ساختاریافته: این کتاب برای استفادهٔ آسان طراحی شده است و واژه‌نامه‌ها، فهرست‌های مطالعه و منابعی برای تحقیق و یادگیری بیشتر در این کتاب گنجانده شده‌اند.

افتخارات و جوایز 
.

از زمان انتشار «دین پژوهی» در سال ۲۰۰۵، این اثر با استقبال چشمگیری از سوی منتقدان و خوانندگان مواجه شده است. گرچه کتاب جایزهٔ ادبی مهمی دریافت نکرده است اما مورد تقدیر قرار گرفته است. برخی از افتخارات این کتاب عبارت‌اند از:
• اثر برجستهٔ دانشگاهی Choice در سال 2010

بازخوردها به کتاب «دین پژوهی»
.

• ویرایش دوم کتاب «دین پژوهی» برای مطالعهٔ دین بسیار مناسب است. این کتاب مروری عالی بر مطالعات دینی به عنوان مجموعه‌ای از رشته‌ها، مسائل عمده‌ای مثل سکولاریزاسیون و ظهور معنویت و بنیادگرایی وادیان در دنیای واقعی سیاست، اقتصاد، علم و رسانه را ارائه کرده است. این کتاب برای دانشجویان کارشناسی ارشد و تحصیلات تکمیلی که نیاز به تمرکز خاص و درک وسیع‌تری از این حوزه دارند و همچنین روشنفکرانی که از رویکرد چندوجهی به فرهنگ‌های مُدرن استقبال می‌کنند، ارزشمند خواهد بود. ویلم بی.دریس (Willem B. Drees, Editor of Zygon)، سردبیر مجلهٔ زیگون 
• این کتاب برای هر کسی که به مطالعهٔ دین علاقه‌مند است، ضروری‌ست. اثر به خوبی ویرایش شده و چهار فصل مقدماتی و ۲۹ فصل فرعی دارد که تحت عنوان‌های «رویکردهای کلیدی به مطالعه ادیان»، «مباحث کلیدی در مطالعهٔ‌ ادیان» و «ادیان در دنیای مدرن» دسته‌بندی شده‌اند. این فصل‌ها شامل بررسی دقیق دین و سیاست، اقتصاد دینی، جغرافیا، فضا و امر مقدس، دین و محیط زیست و دین و زندگی روزمره می‌شود. این مجموعه به‌طور قابل توجهی گسترش یافته و محققان آمریکای شمالی و بریتانیایی در توسعهٔ آن نقش داشته‌اند. این جلد شایستهٔ جایگاهی در هر کتابخانه‌ای است که در آن دین مورد مطالعه قرار می‌گیرد. ال.جی گرینسپون، دانشگاه کریتون ایالات متحده (L. J. Greenspoon, Creighton University, USA)
• در هر فصل این کتاب، محققان به بررسی به‌روز و جذابی از مطالعات جاری دین پرداخته‌اند، مسائلی که هنوز باید به آن‌ها پرداخته شود و روش‌های مختلفی که می‌توان به این مسائل پرداخت را ارائه کرده‌اند. هر فصل با کتابشناسی و فهرستی مناسب از منابع پیشنهادی برای مطالعه به پایان می‌رسد. کریستوف استشک (Christoph Stenschke)، آکادمی کتاب‌شناسی و الهیات 

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

این کتاب مناسب دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد است که در رشته‌های دینی، الهیات یا رشته‌های مرتبط مثل انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی یا فلسفه تحصیل می‌کنند. همچنین منبعی ارزشمند برای مربیان، محققان، پژوهشگران و یا هر کسی است که به دنبال مقدمه‌ای ساختاریافته و انتقادی بر مطالعهٔ آکادمیک در حوزهٔ دین می‌گردد. همچنین کتاب با موضوعات گسترده، بینش‌های میان‌ رشته‌ای و توضیحات قابل‌فهم خود، متنی پایه برای تازه‌واردان در حوزهٔ الهیات و دین به حساب می‌آید و مناسب متخصصانی است که به دنبال تعمیق عمیق‌تر در مطالعات دینی می‌گردند.

چرا کتاب «دین پژوهی» را بخوانیم؟
.

• مروری جامع بر این حوزه: این کتاب تاریخچه، روش‌ها و مباحث کلیدی در مطالعات دینی را پوشش می‌دهد و هم وسعت و هم عمق مطالب آن بسیار مناسب است. این کتاب به‌ویژه مناسب مبتدیانی است که به دنبال یک نقطهٔ ورود ساختارمند به این رشته می‌گردند و همچنین برای خوانندگان پیشرفته‌ای که به دنبال مرور یا زمینه‌ای گسترده‌تر در این مورد هستند.
• رویکرد میان‌رشته‌ای: این کتاب با مشارکت متخصصان جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، فلسفه و انسان‌شناسی نوشته شده است که قصد دارند نشان بدهند چگونه دین با حوزه‌‌های مختلف تجربهٔ انسانی تللاقی می‌کند. این رویکرد با نشان دادن این‌که دین را نمی‌توان جدا از فرهنگ، جامعه و سیاست مطالعه کرد، درک شما را عمیق‌تر می‌کند.
• تعامل انتقادی با مسائل معاصر: این کتاب به موضوعات مهمی مثل جنسیت، پسااستعمار، سکولاریزاسیون و اخلاق زیست‌محیطی پرداخته که این مباحث نه‌تنها به‌موقع هستند، بلکه خواننده را به چالش می‌کشند تا فرضیات سنتی در مورد دین و جایگاه آن در جهان امروز را مورد بازنگری قرار دهند.
• نثر قابل‌فهم و علمی: مطالب این کتاب آکادمیک، اما بسیار واضح هستند و برای یادگیری ساده طراحی شده‌اند. هر فصل شامل منابع، مطالب پیشنهادی برای مطالعه و واژه‌نامه‌ها می‌شود که به خوانندگان کمک می‌کند تا در حین تشویق به مطالعهٔ بیشتر، مطالب پیچیدهٔ کتاب را راحت‌تر متوجه شوند.
• یک منبع علمی معتبر: محققان بسیار برجسته‌ای برای نوشتن این کتاب مشارکت کرده‌اند و در دانشگاه‌ها به‌طور گسترده شناخته‌شده و برای مطالعه رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارزش این اثر به عنوان یک کتاب برجستهٔ دانشگاهی، نشان می‌دهد که این کتاب یک منبع قابل اعتماد، معتبر و تأثیرگذار در مطالعات دینی است.

کتاب «دین پژوهی» را بخوانید چون یک راهنمای پایه و اساسی و بسیار جامع برای مطالعه دین در محیط‌های دانشگاهی است و چون طیف گسترده‌ای از دیدگاه‌ها و مباحث پیشرفته را در برمی‌گیرد و بنابراین کتابی مناسب برای هر کسی است که به پیچیدگی‌های دینی در جامعهٔ مدرن علاقه داشته باشد. این کتاب شما را به ابزارهایی برای تفکر انتقادی در مورد سنت‌ها، اعمال دینی و نقش‌های در حال تکامل آن‌ها در زمینه‌های جهانی مجهز می‌کند. 

درباره‌ٔ نویسنده 
.

جان هیلنز استاد بازنشستهٔ دانشگاه لیورپول هوپ و استاد افتخاری پژوهش در SOAS است، جایی که به عنوان رئيس و بنیانگذار دپارتمان مطالعات دینی در آن به فعالیت مشغول است. او همچنین عضو ارشد کالج رابینسون، کمبریج است. آثار اصلی او در مورد دین زرتشتی است و فرهنگنامهٔ ادیان جدید و راهنمایی برای ادیان زندهٔ جهان را با انتشارات پنگوئن منتشر کرده است. او همچنین ویراستار مجموعهٔ «دین پژوهی» است.

معرفی کتاب‌های مشابه: 
.

«دین پژوهی» یکی از منابع کلاسیک و مقدماتی در زمینهٔ‌ آشنایی با ادیان جهان و روش‌های دین پژوهی است. اگر از مطالعهٔ این کتاب لذت بردید یا به دنبال کتاب‌هایی مشابه از لحاظ موضوع، ساختار یا رویکرد آکادمیک می‌گردید، مطالعهٔ کتاب‌های زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

• کتاب ادیان زندهٔ جهان (The World's Living Religions)
.

کتاب «ادیان زندهٔ جهان» اثر رابرت ا. هیوم (Dr. Robert Hume) محقق دینی و فیلسوف آمریکایی و بررسی جامعی از ادیان بزرگ جهانی است. این کتاب نیز مانند «دین پژوهی»، یک راهنمای ضروری برای درک تنوع و نظریه‌های دینی به حساب می‌آید. هر دو کتاب به ادیان تطبیقی پایبند هستند و درک ادیان مختلف را تشویق می‌کنند و به‌طور گسترده در محیط‌های دانشگاهی برای آشنایی دانشجویان با پیچیدگی‌ها و روش‌های مطالعهٔ دین مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نویسنده در این اثر کلاسیک خوانندگان را با باورهای بنیادی، آیین‌ها، تاریخ‌ها و اعمال معنوی سنت‌های دینی بزرگ جهان از جمله هندوئیسم، بودیسم، تائوتیسم، اسلام،‌ یهودیت، مسیحیت و ادیان بومی آشنا می‌کند. هیوم دانش‌های هر سنت را برجسته کرده و نه‌تنها بر آموزه‌های کلامی، بلکه بر تجربیات زیسته و زمینه‌های فرهنگی که زندگی دینی را شکل می‌دهند نیز تأکید کرده است.

• کتاب جهان مذهبی (The Religious World: Communities of Faith)
.

کتاب «جهان مذهبی (ادیان در جهان امروز) اثر ریچارد بوش (Richard Clarence Bush) و تیمی از محققان برجستهٔ بریتانیا و ایالات متحده است که همگی به خاطر کارشان در مطالعات دینی و پژوهش‌های بین ادیانی شناخته شده‌اند. این کتاب بسیار شبیه کتاب «دین پژوهی‌» رویکردی میان رشته‌ای و جامعه‌شناختی برای درک دین دارد. هر دو کتاب ماهیتی آکادمیک دارند و برای دانشجویان و محققان در نظر گرفته‌ شده‌اند و بر پیچیدگی و تنوع زندگی دینی فراتر از متون مقدس یا چارچوب‌های الهیاتی تأکید کرده‌اند. این دو کتاب در کنار هم، دیدگاه‌های مکملی دربارهٔ ماهیت جهانی و در حال تکامل تجربهٔ دینی زیسته ارائه می‌دهند.

این کتاب با تمرکز بر چگونگی زیستن و عمل به ایمان در جوامع، طیف گسترده‌ای از سنت‌های دینی جهانی امروز را بررسی کرده است. محققان در این کتاب به جای تشریح سادهٔ آموزه‌ها یا نظام‌های الهیاتی، بر چگونگی بیان جمعی هویت، آیین‌ها، ارزش‌ها و جهان‌بینی‌های دینی در فرهنگ‌ها و محیط‌های اجتماعی مختلف تأکید کرده‌اند. در این متن هم ادیان بزرگ جهان و هم گرو‌های دینی کمتر شناخته‌شده از جمله جوامع مذهبی پراکنده و اقلیت‌ها پوشش داده شده است. 

سخن پایانی 
.

در پایان می‌توان این‌طور گفت که کتاب «دین پژوهی» یک منبع بنیادی و گسترده است که رویکرد خواننده به مطالعات آکادمیک دین را تغییر می‌دهد. این کتاب چیزی بیش از یک بررسی ساده از سنت‌های دینی است و به روش‌ها، نظریه‌ها و مباحثی می‌پردازد که درک ما از نظام‌های اعتقادی در زمینه‌‌های فرهنگی و تاریخی متنوع را تغییر خواهد داد. این کتاب با تأکید بر لزوم مطالعهٔ دین از میان لنز رشته‌های متعدد، خوانندگان را به چالش می‌کشد تا با دین نه‌تنها به‌عنوان یک پدیدهٔ شخصی یا معنوی، بلکه به‌عنوان یک نیروی اجتماعی و فکری عمیقاً‌ ریشه‌دار درگیر شوند.

ارزش بسیار زیاد این کتاب در تعادل آن بین دقت علمی و سهولت دسترسی است. محققان در این کتاب موفق شده‌اند نظریه‌های پیچیده مثل پدیدارشناسی، نقد پسااستعماری و مطالعات جنسیتی را بدون سردرگم‌کردن خواننده، با مطالب دینی مرتبط ساخته و به خوانندگان معرفی کنند. این امر به ویژه برای دانشجویانی که تازه وارد این حوزه شده‌اند بسیار کارآمد است و درعین‌حال بینش‌های تازه و چارچوب‌های انتقادی برای محققان پیشرفته‌تر در نظر گرفته شده است. ساختار موضوعی کتاب به خوانندگان این امکان را می‌دهد که حوزه‌های مورد علاقهٔ خاص خودشان را بررسی کنند و درعین‌حال چشم‌انداز وسیعی به مطالعات دینی داشته باشند و این ایده نیز در کتاب تقویت شده که دین با تمام جنبه‌های زندگی انسان مرتبط است.

در مجموع این کتاب فقط یک کتاب آکادمیک نیست، بلکه دعوتی برای تفکر در مورد نقش دین در شکل‌دهی به هویت‌های فردی و فرهنگ‌های جمعی و بسیار مناسب کسانی است که به درک پیچیدگی‌های باور، سنت و معناسازی انسانی علاقه داشته باشند.