سنگ خوشبختی

کتاب «سنگ خوشبختی» (حجر السعادة) با عنوان انگلیسی (The Stone of Happiness) اثر ازهر جرجیس (Azher Jirjees) نویسندهٔ عراقی برندهٔ جایزه است. این کتاب داستان زندگی کمال توما را از دوران کودکی‌اش در موصل و اوایل دههٔ ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۸ در پس‌زمینهٔ تاریخ آشفتهٔ عراق و در میان جنگ‌ها، درگیری‌های شبیه‌نظامیان و خشونت‌های فرقه‌ای دنبال می‌کند. این رمان بازتابی عمیق از روح یک شخصیت است که در اثر دهه‌ها خشونت، فقدان و سرخوردگی آسیب دیده است، اما هنوز هم قادر است تاب بیاورد. جرجیس از طریق طنز تلخ، نمادگرایی و گفت‌وگوی شخصیت ها، جامعه‌ای را در سایهٔ تراژدی به تصویر کشیده که خالی از امید نیست. شخصیت اصلی‌اش یک عکاس و هنرمند و یک شاهد است و چهره‌ها و مرگ و لحظات زودگذر زندگی را مستند می‌کند که هر عکسش داستان رنج جمعی مردم عراق را منعکس می‌کند.

درباره‌ٔ کتاب 
.

داستان «سنگ خوشبختی» روایتی تکان‌دهنده از زندگی کمال تومار است؛ مردی که زندگی‌اش عمیقاً تحت تأثیر وقایع پُر آشوب عراق قرار می‌گیرد. از زمانی آغاز می‌شود که برادر کوچک‌تر کمال در رودخانهٔ دجله غرق می‌شود و او مجبور می‌شود از پدر و نامادری بدرفتارش فرار کند. کمال در باغی به نام باغ جن پنهان می‌شود و سنگ کوچکی را پیدا می‌کند که به باور خودش «سنگ خوشبختی» و نمادی از امید و رستگاری است. 

کمال بزرگ می‌شود و به بغداد نقل‌مکان می‌کند و به عنوان یک عکاس سرگردان چهره‌ها و ویرانه‌های یک جامعهٔ شکسته را ثبت می‌کند. آثار و عکس‌هایش منعکس‌کنندهٔ تاب‌آوری و رنج مردم عراق است و دریچه‌ای به سوی مبارزات و امیدهای روزمرهٔ آن‌ها می‌گشاید. کمال از دریچهٔ نگاه خود تأثیر عمیق جنگ،‌ آوارگی و فقدان را بر افراد و مواجع مستند می‌کند و درنهایت به خودشناسی و بقا می‌رسد.

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب

 .
«سنگ خوشبختی» به‌خاطر کاوش عمیقش در تاب‌آوری انسان در بحبوحهٔ آشفتگی‌های اجتماعی و سیاسی، داستانی بسیار برجسته است. نویسنده در این رمان روایت شخصی و تاریخی را در هم‌ آمیخته و از زندگی کمال به‌عنوان دریچه‌ای برای بررسی دهه‌های پُر آشوب عراق استفاده می‌کند. او از طریق نثر غنی، تصاویر زنده و روایتی جذاب، شکنندگی خوشبختی و مبارزهٔ پایدار برای یافتن معنا در جهانی از هم گسیخته را به تصویر می‌کشد. ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب عبارت‌اند از:

• نمادگرایی: عنوان کتاب «سنگ خوشبختی» به عنوان استعاره‌ای قدرتمند برای امید، توهم و جستجوی معنا عمل می‌کند و منعکس‌کنندهٔ سفر درونی کمال است.
• زمینه تاریخی و فرهنگی: این رمان پس‌زمینه‌ای دقیق از چالش‌های سیاسی، اجتماعی و فرقه‌ای عراق را ارائه می‌دهد و به خوانندگان بینشی از تاریخ اخیر این کشور می‌دهد. 
• شخصیت برجسته: کمال با پیچیدگی روانشناختی به تصویر کشیده شده است و مبارزات، رشد و تأملات او را عمیقاً قابل درک می‌کند.
• سبک روایت متفاوت: جرجیس نثر توصیفی، مونولوگ‌های درون‌نگر و داستان‌سرایی بصری را در هم می‌آمیزد تا یک داستانِ چندلایه و فراگیر خلق کند.
• کاوش در تاب‌آوری انسان: این رمان بر ظرفیت استقامت، سازگاری و امید در مواجهه با تروما، فقدان و فروپاشی اجتماعی تأکید می‌کند.
• تعامل شخصی و جمعی: این کتاب با در هم آمیختن داستان شخصی کمال با تفسیر اجتماعی گسترده‌تر، نشان می‌دهد که چگونه زندگی‌های فردی توسط نیروهای تاریخی و فرهنگی شکل می‌گیرند.

افتخارات و جوایز 
.

از زمان انتشار «سنگ خوشبختی» در سال ۲۰۲۲، این اثر با استقبال چشمگیری از سوی خوانندگان و منتقدان مواجه شده است. برخی از افتخارات و جوایز آن عبارت‌اند از:

• قرار گرفته در فهرست نهایی جایزهٔ معتبر بین‌المللی داستان عربی (IPAF) یا همان جایزهٔ بوکر عربی

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

این کتاب مناسب کسانی است که به داستان‌های جنگی و داستان‌های معاصر در مورد جامعهٔ عراق و آشفتگی سیاسی علاقه داشته باشند. همچنین خوانندگان علاقه‌مند به داستان‌های ادبی و روایت‌هایی که به بررسی تاب‌آوری، حافظه و جست‌وجوی معنا می‌پردازند، از مطالعهٔ این کتاب لذت خواهند بُرد.

چرا رمان «سنگ خوشبختی» را بخوانیم؟ 
.

• کاوش عمیق در تاب‌آوری انسان: این رمان سفر کمال را در میان تروما، فقدان و آوارگی به تصویر می‌کشد و ظرفیت انسان برای تحمل و سازگاری را برجسته می‌کند. خواندن در مورد مبارزات و درک نهایی او می‌تواند الهام‌بخش باشد. نویسنده در این کتاب نشان می‌دهد که چطور می‌توان حتی در سخت‌ترین شرایط زندگی، امید را یافت. این امر کتاب را نه تنها داستانی خواندنی کرده، بلکه آن را تبدیل به تأملی در مورد قدرت ذاتی همه ما می‌کند.
• نگاهی به تاریخ و جامعه عراق: جرجیس داستان شخصی کمال را در بستر وسیع‌تری از تحولات سیاسی، جنگ‌ها و چالش‌های اجتماعی عراق قرار می‌دهد. برای خوانندگانی که با این منطقه آشنا نیستند، این کتاب درک دقیقی از تأثیر روزمره رویدادهای تاریخی بر زندگی عادی ارائه می‌دهد. این کتاب روایت شخصی را با تجربه جمعی پیوند می‌دهد و زمینه تاریخی را قابل درک و انسانی می‌کند.
• نمادگرایی غنی و مهارت ادبی: «سنگ خوشبختی» و سایر عناصر نمادین در سراسر رمان باعث شده که فراتر از یک داستان ساده باشد. استفادهٔ جرجیس از استعاره، تصاویر بصری و روایت تأمل‌برانگیز، خوانندگان را دعوت می‌کند تا با متن در سطوح مختلف درگیر شوند و از لایه‌های زیبایی‌شناختی و موضوعی اثر قدردانی کنند. این عمق ادبی، خواندن و تحلیل دقیق را ارزشمند می‌کند.
• عمق عاطفی و روانشناختی: این کتاب عمیقاً به افکار درونی، ترس‌ها و امیدهای کمال می‌پردازد و تصویری غنی از نظر روانشناختی از مردی ارائه می‌دهد که در دنیایی از هم گسیخته در حال حرکت است. این عمق به خوانندگان اجازه می‌دهد تا کاملاً با تجربیات او همدلی کنند و این رمان را به کاوشی تأثیرگذار در احساسات، هویت و پیچیدگی‌های اخلاقی انسان تبدیل می‌کند.
• مضامین جهانی امید و معنا: با وجود پس‌زمینه‌ای از درگیری و رنج، رمان بر جستجوی شادی، هدف و درک توسط انسان تأکید دارد. خوانندگان ترغیب می‌شوند تا زندگی خود و آنچه را که رضایت واقعی را تشکیل می‌دهد، در نظر بگیرند. موضوعات به کار رفته در این رمان باعث شده است تا خوانندگان سراسر دنیا بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند.

کتاب «سنگ خوشبختی» را بخوانید چون کاوشی عمیق و همه‌جانبه در تاب‌آوری، حافظه و امید انسان در میان سختی‌ها است. داستان‌سرایی ازهر جرجیس، هم مبارزات درونی شخصیت اصلی داستان و هم آشفتگی اجتماعی و سیاسی گسترده در عراق را به تصویر می‌کشد و هم روایتی خلق کرده است که هم از نظر احساسی تأثیرگذار و هم از نظر فکری غنی و خواندنی است. نویسندگان در این رمان نشان می‌دهد که چطور مردم حتی در سخت‌ترین شرایط می‌توانند به معنای زندگی برسند.

درباره‌ٔ نویسنده 
.

ازهر جرجیس نویسندهٔ عراقی است که در سال ۱۹۷۳ در بغداد به دنیا آمد و درحال حاضر نروژ زندگی می‌کند. او یکی از مورد تحسین‌ترین نویسندگان عربی و عضو انجمن بین‌المللی نویسندگان PEN است. جرجیس آثار کوتاه متعددی از جمله داستان‌های تخیلی و مقاله‌های مختلفی برای روزنامه‌‌ها نوشته است و رمانش با عنوان «خواب در باغ گیلاس» (At Rest in the Cherry Orchard) در فهرست اولیهٔ جایزهٔ بین‌المللی داستان عربی سال ۲۰۲۰ قرار گرفت. از زمان حملهٔ آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، جرجیس به‌عنوان روزنامه‌نگار فعالیت داشت و مقالاتش در روزنامه‌های عرب زبان داخل و خارج از کشور منتشر می‌شدند. او در حال حاضر ویراستار فرهنگی در روزنامهٔ نروژی تلمارک است و به عنوان مترجم نیز فعالیت دارد.

معرفی کتاب مشابه: فرانکشتاین در بغداد (Frankenstein in Baghdad)
.

کتاب «فرانکشتاین در بغداد» اثر احمد سعداوی (Ahmed Saadawi) نویسندهٔ عراقی است. داستان در دوران پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ اتفاق می‌افتد و داستان هادی، یک فروشنده اوراقچی است که در خیابان‌های جنگ‌زده بغداد زندگی می‌کند. هادی که از بمباران‌های مداوم و مرگ اطرافش آسیب دیده، شروع به جمع‌آوری اعضای بدن قربانیان می‌کند تا یک جسد واحد بسازد، جسدی که امیدوار است به طور مناسب دفن شود. با این حال، وقتی یک روح آواره وارد بدن مونتاژ شده می‌شود، به عنوان موجودی هیولایی زنده می‌شود. این موجود ماموریت انتقام را آغاز می‌کند و کسانی را که مسئول مرگ افرادی هستند که اعضای بدنشان را در اختیار دارد، می‌کشد و مرز بین عدالت و انتقام را محو می‌کند. این رمان بررسی می‌کند که چگونه خشونت و هرج و مرج باعث می‌شود که مرزهای اخلاقی را در یک جامعه تکه‌تکه تغییر شکل دهد. سعداوی با ترکیبی از وحشت، طنز و رئالیسم جادویی، تمثیلی هولناک از عراق مدرن ارائه می‌دهد، جایی که هیولا به بازتابی از گناه جمعی و آسیب ملی تبدیل می‌شود.

نویسنده در این رمان درست مانند کتاب «سنگ خوشبختی» به پیامدهای عاطفی و روانی جنگ در عراق پرداخته است. هر دو رمان از نمادگرایی و داستان‌سرایی شخصی استفاده می‌کنند تا نشان دهند که چگونه مردم عادی برای حفظ انسانیت خود در میان ویرانی، فقدان و سرخوردگی تلاش می‌کنند. از شباهت‌های هر دو رمان می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• موضوع جنگ و ویرانی: هر دو رمان در عراق اتفاق می‌افتند و ویرانی جسمی و روحی ناشی از جنگ و خشونت را به تصویر می‌کشند. هر داستان نشان می‌دهد که چگونه مردم عادی تحت‌تأثیر درگیری قرار می‌گیرند و در هم می‌شکنند.
• سوالات اخلاقی و وجودی: هیولای سعداوی و کمال جرجیس هر دو با ابهام اخلاقی روبرو هستند و از خود می‌پرسند عدالت چیست، خوشبختی چیست و چگونه می‌توان در جهانی فاسد به طور معنادار زندگی کرد؟ 
• نمادگرایی امید و توهم: در هر دو کتاب نویسندگان از نمادگرایی برای انتقال مفهوم داستان استفاده کرده‌اند. هر دو نشان می‌دهند که رستگاری ساخته شده بر اساس توهم نمی‌تواند پایدار بماند.
• بازتابی از جامعه عراق: هر دو نویسنده به عنوان منتقدان اجتماعی عمل می‌کنند و نشان می‌دهند که چگونه ترس، فساد و تروما، عراق پس از جنگ را تعریف می‌کنند. آثار آنها رنج را انسانی جلوه می‌دهد و در عین حال انکار و ناامیدی جمعی را آشکار می‌کند.
• ترکیب واقعیت و تمثیل: هر دو رمان از ترکیب واقع‌گرایی و نمادگرایی استفاده کرده‌اند تا مرزهای مبهم بین واقعیت، افسانه و بقا را به تصویر بکشند.

سخن پایانی 
.

«سنگ خوشبختی» داستان و شرح وقایع زندگی یک مرد است و نویسنده سعی داشته است در خلال داستان، پیچیدگی‌های وجود انسان در جهانی که توسط تاریخ، سیاست و فقدان‌های شخصی شکسته شده را به تصویر بکشد. ازهر جرجیس، از طریق سفر شخصیت اصلی داستان از کرانه‌های دجله تا خیابان‌های شلوغ بغداد، خواننده را دعوت می‌کند تا شاهد مبارزات صمیمانهٔ مردی باشد که در هرج‌ومرج به دنبال معنا می‌گردد. سنگ در این کتاب چه به معنای واقعی کلمه و چه به صورت نمادین، نمایانگر جست‌وجوی ابدی بشر برای خوشبختی است.

آنچه این رمان را واقعاً جذاب کرده، توانایی نویسنده در ترکیب زندگی شخصی و جمعی است. کمال شخصیتی منزوی نیست، بلکه از بافت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی عراق جدایی‌ناپذیر است. جنگ‌ها، آوارگی‌ها و آشفتگی‌های اجتماعی نیز صرفاً پس‌زمینهٔ داستان نیستند، بلکه نیروهایی هستند که تصمیمات، ترس‌ها و تاب‌آوری شخصیت‌ها را شکل می‌دهند. جرجیس در این کتاب، حقایق را با حساسیت و دقت به تصویر می‌کشد و تجربیات روزمره را به تأملات عمیقی در استقلال و هویت تبدیل می‌کند.

خواننده از طریق لنز دوربین شخصیت اصلی، زیبایی و تراژدی زندگی را لمس می‌کند و متوجه می‌شود که بقا و مشاهده، اعمالی شجاعانه در جهانی غیرقابل پیش‌بینی هستند. این کتاب تأملی عمیق در معنای زندگی، خوشبختی زودگذر یا واهی است. این رمان خوانندگان را به چالش می‌کشد تا با فرضیات خود در مورد امید، معنا و تاب‌آوری روبه‌رو شوند و نشان می‌دهد که رضایت‌خاطر در هیچ طلسم جادویی پیدا نمی‌شود.