چگونه دیکتاتور ها سقوط می کنند و ملت ها زنده می مانند

دیکتاتورها ادعای شکست‌ناپذیری می‌کنند، اما تاریخ نشان داده است که درنهایت همهٔ آن‌ها سقوط می‌کنند. ظاهراً آن‌ها هم با نقاط ضعف بسیار مهمی دارند که می‌تواند برایشان تبدیل به یک تلهٔ مرگبار بشود. دیکتاتورها همیشه دشمنان بیشتری دارند و وقتی سقوط می‌کنند، چندان این بازنشستگی‌شان بی‌سروصدا نیست. آن‌ها یا تبعید می‌شوند، یا به زندان می‌روند و یا با مرگ روبه‌رو می‌شوند. آنچه در پی آن اتفاق بیفتد می‌تواند سرنوشت یک ملت را تغییر دهد. اگر وضعیت دیکتاتورها چنان بد است، پس چرا جهان با دیکتاتورهای بسیاری روبه‌رو شده است و این دیکتاتورها چگونه به‌ قدرت رسیده‌اند؟ کتاب «چگونه دیکتاتورها سقوط می‌کنند و ملت‌ها زنده می‌مانند» (How Tyrants Fall: And How Nations Survive) اثر مارسل دیرسوس دانشمند علوم سیاسی و مشاور مسائل اقتصادی است. نویسنده در این کتاب به بررسی استراتژی‌های تاریخی برای سرنگونی دیکتاتورها و اثر آن‌ها در دوران مُدرن، به‌ویژه در زمینهٔ فناوری نظارت جمعی معاصر پرداخته است. 

درباره‌ٔ کتاب 

این کتاب با تکیه بر شواهد تاریخی، سقوط دیکتاتورها را بررسی می‌کند. نویسنده برای نگارش این کتاب، با افراد مختلفی از جمله متخصصان، دیپلمات‌ها، روزنامه‌نگاران، مخالفان رژیم، جاسوسان سابق و کارشناسان هسته‌ای مشورت کرده است. او در کتاب «چگونه دیکتاتورها سقوط می‌کنند و ملت‌ها زنده می‌مانند» خاطرنشان می‌کند که هر دیکتاتوری نقطه‌ضعف‌هایی دارد.  

دیرسوس در این کتاب به تحقیقاتی استناد می‌کند که نشان‌ می‌دهند از زمان جنگ جهانی دوم، ۲۳ درصد از حاکمان ملی قدرت خود را به‌خاطر تبعید یا زندان از دست‌ داده‌اند و این رقم برای دیکتاتورها به 69 درصد افزایش یافته است که اغلب آن‌ها تبعید، زندانی یا کشته شده‌اند. او دیکتاتوری را ذاتاً‌ ناپایدار و مستعد فروپاشی می‌داند. نویسنده در این کتاب نشان می‌دهد که احتمال موفقیت مبارزات صلح‌آمیز به نتایج دموکراتیک تقریباً ۱۰ برابر بیشتر از قیام‌های خشونت‌آمیز است. همچنین نشان می‌دهد مستبدانی که اصلاحات دموکراتیک را می‌پذیرند، معمولاً زندگی امن‌تر و مسالمت‌آمیزتری پس از رسیدن به قدرت دارند.  

همچنین در این کتاب انقلاب رومانی در سال 1989 به عنوان نمونه‌ای از قضاوت نادرست دیکتاتورها در مورد قدرتشان مورد بحث قرار گرفته است. 

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب

کتاب «چگونه دیکتاتورها سقوط می‌کنند و ملت‌ها زنده می‌مانند» کاوشی جذاب در رژیم‌های استبدادی و زندگی دیکتاتورها است که آسیب‌پذیری ذاتی آن‌ها و مکانیسم‌هایی که منجر به سقوط آن‌ها شده است را موشکافی می‌کند. نویسنده با بهره‌گیری از نمونه‌های تاریخی و مصاحبه‌های تخصصی، تحلیلی ظریف از شکنندگی ساختارهای قدرتی دیکتاتورها ارائه کرده است. 

• دیکتاتورها: برخلاف تصور اکثر مردم، دیکتاتورها شکست‌ناپذیر نیستند. دیرسوس در این کتاب تصور شکست‌ناپذیر بودن دیکتاتورها را به چالش می‌کشد و تأکید می‌کند که حکومت دیکتاتورها اغلب به دلیل مبارزات داخلی بر سر قدرت، نارضایتی نخبگان و مخالفت عمومی ناپایدار است.  
• مفهوم «تردمیل دیکتاتور»: دیرسوس در کتاب این ایده را مطرح کرده است که وقتی دیکتاتورها به قدرت می‌رسند، باید به‌طور مداوم مخالفان را سرکوب کرده و اتحادهای نخبگان را برای بقا مدیریت کنند و چرخه‌ای به راه می‌افتد که درنهایت به سقوط آن‌ها منجر می‌شود. 

• مطالعات کاربردی: در این کتاب شرح مفصلی از سقوط دیکتاتورهای مختلف مانند نیکولای چائوشسکو را خواهید خواند. این اطلاعات جالب و ارزشمند به شما نشان می‌دهد که چگونه محاسبات اشتباه و از دست‌دادن حمایت نخبگان می‌تواند به سرعت به‌پایان یک رژیم منجر شود. 
• استراتژی‌های عملی: دیرسوس توصیه‌های مختلف و عملی برای تضعیف رژیم‌های اقتدارگر، از جمله تحریم‌های هدفمند، مختل‌کردن قابلیت‌های نظارتی و حمایت از جنبش‌های مدنی را در این کتاب توضیح داده است. 

افتخارات و جوایز

از زمان انتشار در سال 2024، این اثر با استقبال چشمگیری از سوی خوانندگان و منتقدان و سایر نویسندگان مواجه شد و به ۱۰ زبان زندهٔ دنیا ترجمه شد. روزنامهٔ دیلی تلگراف (Daily Telegraph) آن را «تفکر برانگیز و سرگرم‌کننده» خواند و روزنامه فایننشال تایمز (The Financial Times) آن را کتابی جذاب نامید. برخی از افتخارات و جوایز آن عبارت‌اند از: 

• قرارگیری در فهرست پرفروش‌ترین‌های نیویورک‌تایمز 
• کتابِ سال 2024 مجلهٔ «اکونومیست» (The Economist)

بازخوردهای کتاب 

 

• جذاب، جامع و شگفت‌انگیز. دیرسوس هر آنچه را فکر می‌کنید در مورد دیکتاتورها می‌دانید تغییر می‌دهد و با بینش‌های جالب دربارهٔ ذهن دیکتاتورها و سیستم‌های پیچیده‌ای که آن‌ها را در اوج نگه می‌دارد، دنیای‌تان را زیرورو می‌کند. با داستان‌های خیره‌کننده و تحلیل‌های قانع‌کننده، کتاب «چگونه دیکتاتورها سقوط می‌کنند و ملت‌ها زنده می‌مانند» نقشهٔ راهی برای جهانی مملو از دیکتاتورها است. برایان کلاس (Brian Klaas) نویسندهٔ کتاب «فساد» (CORRUPTIBLE) 
• گیرا... نگاهی اساسی و جذاب به خطرات حکومت استبدادی و راه‌های قابل‌توجهی که حتی بی‌رحم‌ترین دیکتاتورها می‌توانند از طریق آن‌ها سرنگون شوند. بردلی هوپ (Bradley Hope) 
• اثری درخشان و سرشار از مشاهدات مختلف و بینش‌های جذاب. این کتاب یک راهنما در مورد آسیب‌پذیری دیکتاتورها است و سهم مهمی در گفتمان سیاسی ما در زمانی دارد که دموکراسی بار دیگر درحال رقابت با وسوسهٔ اسبتداد است. کاتیا هوی (Katja Hoyer)

این کتاب مناسب چه کسانی است؟

کتاب «چگونه دیکتاتورها سقوط می‌کنند و ملت‌ها زنده می‌مانند» هم برای خوانندگان عمومی علاقه‌مند به سیاست جهانی مناسب است و هم برای کسانی که به علوم سیاسی، تاریخ، روابط بین‌الملل و پویایی رژیم‌های اقتداگر علاقه‌مندند. چون نویسنده در این کتاب تحلیلی جامع از چگونگی عملکرد دیکتاتورها و عوامل منجر به فروپاشی آن‌ها به زبان ساده و قابل‌فهم ارائه کرده است. همچنین نویسنده از مثال‌های دنیای واقعی کمک گرفته است تا چگونگی و چرایی سقوط دیکتاتورها را برای هر کسی که در این مورد کنجکاو است، توضیح بدهد. 

چرا کتاب «چگونه دیکتاتورها سقوط می‌کنند و ملت‌ها زنده می‌مانند» را بخوانیم؟

• درک قدرت و محدودیت‌های آن: این کتاب نقاط ضعف ترسناک‌ترین دیکتاتورهای تاریخ را افشا کرده است و نشان می‌دهد چگونه استبداد اغلب ناامنی را می‌پوشاند و چگونه این شکاف‌ها در ساختارهای قدرت می‌تواند منجر به فروپاشی ناگهانی یک رژیم شود. 
• امید: دیرسوس به جای مستندسازی صرف وقایع تاریخی، بر لحظات مقاومت و پیروزی نیز تمرکز کرده است. او قصد دارد در این کتاب به خوانندگان یادآوری کند که تاریخ پُر از مردمان عادی است که توانستند مستبدان را به زیر بکشند. 
• یادگیری: با مطالعهٔ این کتاب درک واضح‌تری از آنچه واقعاً باعث سقوط دیکتاتورها می‌شود خواهید داشت. نویسنده در این کتاب نشان می‌دهد که نه فقط اعتراضات یا فشارهای خارجی، بلکه شرایط خاصی مانند خیانت نخبگان و اعتمادبه‌نفس بیش از حد یک رژیم نیز می‌تواند باعث سقوط دیکتاتورها شود. 
• تفکر انتقادی دربارهٔ جهان: در عصری که اقتدارگرایی در بسیاری از مناطق دنیا در حال ظهور است، این کتاب به خوانندگان کمک می‌کند تا از آنچه واقعا در جهان اتفاق می‌افتد و این‌که چگونه دموکراسی می‌تواند به‌طور مؤثری بر جهان تأثیر بگذارد، آگاه شوند. 

این کتاب را باید بخوانید چون بینش‌هایی تکرار نشدنی و به‌موقع و معتبری در رابطه با اقتدارگرایی، تغییر رژیم‌های دیکتاتوری و آسیب‌پذیری‌های رژیم‌های استبدادی ارائه کرده است. 

درباره‌ٔ نویسنده

دکتر مارسل دیرسوس دانشمند علوم سیاسی و نویسندهٔ کتاب «چگونه دیکتاتورها سقوط می‌کنند و ملت‌ها زنده می‌مانند» است. دیرسوس مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشتهٔ مطالعات روسیه و اروپای شرقی از دانشگاه آکسفورد اخذ کرده است. او همچنین در دانشگاه‌های وارویک (بریتانیا)، ژجیجیانگ (چین)، پلی کلینیک ملی ادوسا (اوکراین) و در دانشگاه علوم سیاسی پاریس (فرانسه) تحصیل کرده است. او نویسندهٔ خبرنامهٔ سیاسی «صد» (The Hundred) است. او علاوه بر عضویت در مؤسسه سیاست امنیتی دانشگاه کیل (ISPK) در آلمان، عضو کمیتهٔ دائمی کارشناسان تروریسم و امنیت داخلی در بنیاد کنراد نیز هست. دیرسوس عمدتاً در زمینهٔ بی‌ثباتی، خشونت سیاسی و سیاست خارجی آلمان فعالت می‌کند. او به دولت‌های دموکراتیک، بنیادها، شرکت‌های چندملیتی و سازمان‌های بین‌المللی مانند ناتو (NATO) در زمینهٔ توسعهٔ اقتصادی همکاری کرده است. 

معرفی کتاب‌ مشابه: کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم (How We Survived Communism and Even Laughed) 

اگر به مطالعات مختلف در زمینهٔ فعالیت دیکتاتورها یا حکومت‌های استبدادی علاقه دارید، مجموعه مقالات کتاب «کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم» اثر اسلاونکا دراکولیچ نویسنده و روزنامه‌نگار اهل کراوسی را از دست ندهید. او در این مقالات نگاهی به زندگی زنان اروپای شرقی تحت رژیم‌های کمونیستی، به‌ویژه یوگسلاوی سابق انداخته است و از تجربیات مردم در دوران کمونیسم می‌گوید. 

این کتاب یک زندگینامه و گزارش شخصی از تجربیات اسلاونکا دراکولیچ در دوران کمونیستی است. دراکولیچ در این کتاب از تجربیات شخصی و تراژیک خودش و آشنایانش و سختی‌های زندگی در دوران کمونیسم سخن گفته است. او با لحنی طنز و گیرا، جزئیات ارزشمندی را از سختی‌های زندگی روزمره در دوران کمونیسم به تصویر کشیده است که شاید برخی حتی توجهی به آن نکند و خیلی راحت از کنارش عبور کنند. دراکولیچ در این کتاب کمونیسم را چیزی فراتر از یک ایدئولوژی یا حکومت می‌بیند، از دید او کمونیسم یک وضعیت ذهنی است که به همین راحتی‌ها نمی‌توان آن را از ناخودآگاه مردم حذف کرد. 

شباهت‌ها و پیوندها با «چگونه دیکتاتورها سقوط می‌کنند و ملت‌ها زنده می‌مانند» 

این دو کتاب گرچه از نظر سبک و تمرکز کمی با هم متفاوت هستند، اما هر دو نویسنده در کتاب‌هایشان به سازوکارهای رژیم‌های اقتدارگر و افرادی پرداخته‌اند که در مقابل چنین رژیم‌هایی دوام می‌آورند. 

• افشای شکنندگی دیکتاتورها: دیرسوس نقاط ضعف ساختاری دیکتاتورها را نشان داده است و همچنین افشا می‌کند که چگونه مخالفت‌های داخلی و مقاومت مسالمت‌آمیز می‌تواند منجر به سقوط آن‌ها شود. دراکولیچ نیز در مقالات کتابش بر مبارزات روزمره تحت حکومت کمونیستی تمرکز کرده است و شکست‌های سیستمی را که چنین رژیم‌هایی را از درون فرسوده می‌کند، آشکار کرده است. 
• تاب‌آوری: هر دو نویسنده بر ظرفیت افراد و جوامع برای مقاومت و به‌چالش کشیدن سیستم‌های سرکوبگر تمرکز کرده‌اند. دیرسوس از چگونگی تسریع تغییر سیاسی از طریق کنش جمعی می‌گوید و دراکولیچ نشان می‌دهد که مردم چگونه با همبستگی می‌تواند با سختی‌های روزانهٔ زندگی کنار بیایند. 
• نقد اصل غیرقابل تبدیل ایدئولوژیک: این دو کتاب ایدئولوژی‌های سفت و سختی را که زیربنای رژیم‌های اقتدارگر هستند، نقد کرده‌اند. دیرسوس تحلیل می‌کند که چگونه پایبندی مستبدان به دکترین‌های انعطاف‌ناپذیر می‌تواند به اشتباهات استراتژیک منجر شود و دراکولیچ نشان می‌دهد که چگونه ایدئولوژی کمونیستی اغلب با نیازهای عملی شهروندان در تضاد بوده است. 

دیرسوس تحلیلی کلان از چگونگی فروپاشی استبداد ارائه کرده است و دراکولیچ نگاهی خُرد به زندگی تحت چنین رژیم‌هایی داشته است. این دو کتاب در کنار هم، تصویری جامع از اقتدارگرایی، آسیب‌پذیری ساختارهای چنین رژیم‌هایی و تأثیر آن بر زندگی افراد ترسیم کرده‌اند. 

سخن پایانی

 
این کتاب چیزی بیش از یک مطالعهٔ ساده در مورد فروپاشی سیاسی یا وضعیت دیکتاتورها است. کتاب «چگونه دیکتاتورها سقوط می‌کنند و ملت‌ها زنده می‌مانند» یک یادآوری است و خاطرنشان می‌کند که حتی قدرتمندترین رژیم‌ها نیز بر پایه‌های شکننده‌ای استوارند.  

نویسنده در این کتاب خوانندگان را به پشت پردهٔ سیستم‌های استبدادی می‌برد و نشان می‌دهد که ترس، کنترل و خشونت اغلب ناامنی‌های عمیق و تنش‌های بزرگی ایجاد می‌کند که شاید در ظاهر به چشم نیایند. دیرسوس با تجزیه‌وتحلیل چگونگی از دست‌دادن قدرت مستبدان در طول تاریخ، تصویری هوشیارکننده و امیدوارکننده ترسیم کرده است.  

آنچه این کتاب را متمایز می‌کند، تعادل آن در تحلیل دقیق سیاسی و شفافیت اخلاقی و نثر سادهٔ آن است. نویسنده شورش را ستایش نمی‌کند یا مسیر آزادی را بیش‌ازحد ساده نمی‌کند، بلکه از اهمیت شجاعت، مقاومت و همبستگی می‌گوید. 

این کتاب یک راهنمای خواندنی و بسیار ساده نه‌تنها برای محققان یا سیاست‌گذاران، بلکه برای شهروندان عادی است که معتقدند ظلم اجتناب‌ناپذیر است. پیام دیرسوس واضح است؛ او می‌گوید همه‌چیز به باور مردم بستگی دارد. 

در بخشی از کتاب می‌خوانیم: 

پس انگیزه‌‌ی به حد کافی بزرگی در کار هست که فرد را به هوس پریدن روی تردمیل قدرت بکشاند. اما این تردمیل بی‌رحم است و دکمه‌ی توقف ندارد. در 5 ژانویه‌ی 2022، زنی 57ساله تصمیم گرفت در میدان اصلی آلماتی، پایتخت قزاقستان، دست به اعتراضی تک‌نفره بزند. رژیم حاکم در قزاقستان، بزرگ‌ترین همسایه‌ی ترکمنستان، برنامه‌ی کاهش یارانه‌های گاز مایع را کلید زده بود. اعتراضات به‌سرعت از غرب کشور و از جایی آغاز شد که گاز مایع سوخت خودروهای اغلب مردم است و اهمیت زیادی در رفت‌وآمدشان دارد.  

زمانی آسِل به میدان جمهوری در برابر اقامتگاه سابق ریاست‌جمهوری پا گذاشت که قزاقستان درگیر موج گسترده‌ای از اعتراضات شده بود. در آن روز، در‌ آلماتی، بزرگ‌ترین شهر قزاقستان، اوضاع از کنترل خارج شد. در حالی‌که آسِل به‌شکل مسالمت‌آمیز اعتراض می‌کرد، گروهی از مردان جوان هم از راه رسیدند. صورت‌هایشان با ماسک پوشانده شده بود.