ساعت دل

در دنیایی که ارتباطات دیجیتال اغلب جایگزین حضور واقعی شده‌اند و مردم دیواری دور خود کشیده‌اند و از لحاظ عاطفی هر روز از یکدیگر دورتر می‌شوند، کتاب «ساعت دل» (Hour of the Heart) نوشتهٔ اروین یالوم (Irvin D. Yalom) و پسرش بنجامین یالوم (Ben Yalom)، یک یادآوری به‌موقع و عمیق از قدرت دگرگون‌کنندهٔ ارتباط واقعی میان انسان‌ها است. یالوم با تکیه بر دهه‌ها تجربه به عنوان روان‌درمانگر اگزیستانسیال، خوانندگان را به فضای صمیمی اتاق درمان دعوت کرده است؛ و این اتاق همان جایی است که کتاب «ساعت دل» تبدیل به ابزاری برای شفا و رسیدن به خودآگاهی می‌شود. بنابراین این کتاب شرحی عمیقاً تأثیرگذار و افشاگرانه از چالش‌ها و پیشرفت‌هایی است که اروین یالوم، برجسته‌ترین روان‌درمانگر زمان ما، در یک تمرین کاملاً جدید در جلسات مشاورهٔ فشردهٔ یک ساعته یا تک جلسه‌ای به دست آورده است.

درباره‌ٔ کتاب 

اروین دی. یالوم روان‌درمانگر افسانه‌ای و نویسندهٔ پرفروش کتاب‌های روان‌شناسی، در ۹۳ سالگی‌اش با مشکل از دست‌دادن حافظه دست‌وپنجه نرم می‌کند. همچنین پیامدهای بیماری کووید که تبدیل به یک بیماری همه‌گیر جهانی شد، بخش زیادی از زندگی روزمره را به صورت آنلاین تحت‌تأثیر قرار داد و برای همین یالوم مجبور شد تا شکل جلسات خود با بیماران را به‌طور گسترده مورد بازنگری قرار دهد.
دکتر یالوم به جای تسلیم شدن در مواجهه با تغییر، محدودیت‌های جدید را بررسی کرد و شیوهٔ کار خود را متحول ساخت. او با تمرکز بر آنچه که ممکن است در جلسهٔ یک ساعته و فقط یک بار بین بیمار و پزشک حاصل شود، از رویکرد «حالا و اکنون» خود به‌طور هماهنگ‌تری استفاده کرد. 

در کتاب «ساعت دل» دکتر یالوم برخی از این جلسات درمانی دگرگون‌کنندهٔ خود را بازگو کرده است؛ جلساتی که در آن‌ها به طیف وسیعی از مسائل انسانی می‌پردازد و مجموعه‌ای از معضلات انسانی و پیشرفت شغلی خود را در اواخر دوران درمانگری‌اش بررسی کرده است. 

او هنگام بازگویی این مشاوره‌ها نشان می‌دهد که چگونه تمایل یک درمانگر به تغییر، به بیماران هم کمک خواهد کرد تا گارد خود را پایین بیاورند و در مدت زمانی کوتاه، ارتباطی عمیق با روان‌درمانگر برقرار کنند؛ ارتباطی که برای دستیابی به آن تنها شصت دقیقه کافی است.

این رویکرد جدید همچنین باعث شد تا یالوم جزئیاتی از زندگی شخصی خود را که قبلاً ممکن بود از بیماران پنهان نگه دارد، از جمله کودکی آسیب‌زای خود در واشنگتن دی‌.سی (Washington, DC)، تکامل تفکرش در مورد فلسفه و روان‌درمانی و مرگ اخیر همسرش فاش کند. 

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 

یالوم «ساعت دل» را با همکاری پسرش نوشته است تا به شما نشان بدهد چگونه در یک لحظه با صداقت و نشان‌دادن آسیب‌پذیری می‌توانیم بهتر با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم. برخی از ویژگی‌های شاخص آن عبارت‌اند از:

• جلسات درمانی در زندگی واقعی: این کتاب، دربارهٔ جلسات فشرده و دگرگون‌کننده‌ای از تمرین‌های خود یالوم را روایت می‌کند و نگاهی نادر به پشت صحنهٔ پویای میان درمانگر و بیمار به خوانندگان می‌دهد.
• تمرکز بر اینجا و اکنون: یالوم بر اهمیت ارتباط در لحظهٔ حال در درمان تأکید کرده است و نشان می‌دهد که چگونه بینش عمیق می‌تواند زمانی که درمانگر و بیمار از نظر احساسی درگیر تجربهٔ فوری هستند، پدیدار شود.
• استفاده از خودافشاگری: یکی از ویژگی‌های بارز کتاب، تمایل یالوم به افشای داستان‌های شخصی از جمله دوران کودکی آسیب‌زای خودش و تأملات فلسفی و غم‌واندوهش از مرگ همسرش است که نشان می‌دهد چگونه آسیب‌پذیری می‌تواند عمق درمان را افزایش دهد.
• مضامین وجودی و فلسفی: یالوم مطابق با شهرت خود، سؤالات وجودی در مورد مرگ، معنا، عشق و اصالت را درهم می‌آمیزد و روایت‌های روان‌شناختی را با فلسفه غنی می‌کند.
• تأملی بر دوران پیری: این کتاب که در اواخر عمر یالوم نوشته شده است، همچنین تأملی در زندگی شخصی و حرفه‌ای او است و ارزش پایدار ارتباط انسانی را آشکار می‌کند.
• قابل فهم و از نظر احساسی غنی: این کتاب با وجود مضامین درمانی‌اش، بسیار خواندنی و از نظر احساسی تأثیرگذار است.

افتخارات و جوایز 

از زمان انتشار «ساعت دل» در سال ۲۰۲۴، این اثر تا به امروز هیچ جایزهٔ ادبی خاصی دریافت نکرده است؛ بااین‌حال تأثیر آن در درمان بر هیچکس نهفته نبوده است. منتقدان این کتاب را به‌خاطر صداقت صمیمانه و رویکرد نوآورانه‌اش به درمان کوتاه و فشرده، ستودند و خودافشاگری مختصر یالوم را به عنوان روشی قدرتمند برای برقرارکردن ارتباط، تحسین کردند.

بازخورد به کتاب «ساعت دل»

موفقیت یالوم به عنوان یک درمانگر از خودکاوی شدید و هماهنگی دقیق او با احساساتش ناشی می‌شود. او زندگی خود را صرف ترسیم اعماق روح خودش کرده است تا بتواند دیگران را هم بهتر درک کند. «ساعت دل»، روان‌پزشک را شخصی جایزالخطا و انسان نشان می‌دهد که می‌تواند با توانایی‌ها و قابلیت‌ها و البته انعطاف‌پذیری خود، معجزه کند. این کتاب تأثیر جالبی بر خواننده دارد و نوعی ذهن آگاهی را القا می‌کند که یک جلسه درمانی در زندگی واقعی ممکن است به وجود بیاورد. مرکز هنر (Arts Hub)

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 

این کتاب برای کسانی مناسب است که به روان‌شناسی، روان‌درمانی، خودآگاهی و رشد شخصی علاقه دارند و کسانی که در مورد فرآیندهای عاطفی عمیق پشت روابط انسانی کنجکاو هستند. این کتاب حتی می‌تواند با مخاطبان معمولی و کسانی که به دنبال ارتباطات معنادارتر و متمرکزتر در زمان حال هستند، ارتباط برقرار کند. این کتاب نه‌تنها راهنمایی برای درمانگران است، بلکه تأملی فلسفی در مورد معنای حضور است. سبک صمیمی یالوم، مفاهیم پیچیدهٔ روان‌شناختی را عمیقاً شخصی و قابل‌فهم کرده و بنابراین چه سابقه‌ای در درمان داشته باشید و چه نداشته باشید، از مطالعهٔ این کتاب لذت خواهید بُرد.

چرا کتاب «ساعت دل» را بخوانیم؟ 

• اثر یک روان‌‌پزشک و داستان‌سرای برجسته: اروین یالوم رمان‌های بسیاری نیز نوشته است ولی او همچنین یکی از روانپزشکان برجستهٔ جهان است که در روان‌درمانی اگزیستانسیال یا همان وجودی تبحر خاصی دارد. او در کتاب‌های روان‌شناسی‌اش، داستان‌های جذاب را گرد هم می‌آورد، به این معنا که شما تنها یک کتاب نمی‌خوانید بلکه هم‌زمان یاد می‌گیرید که ذهن انسان چگونه کار می‌کند.
• مضامین وجودی: این کتاب به سؤالات بزرگی می‌پردازد. پاسخ پرسش‌هایی مثل چرا ما اینجا هستیم؟ چگونه باید زندگی کنیم؟ اگر همه باید بمیریم پس معنای زندگی چیست؟ و بسیاری پرسش‌های دیگر را در این کتاب خواهید یافت. نویسنده در این کتاب کاری کرده است تا فلسفهٔ زندگی شخصی و بسیار زنده به نظر برسد.
• داستان و روان‌درمانی: شما فقط داستان بیماران یالوم را در این کتاب نمی‌خوانید، بلکه با آن‌ها در جلسات درمانی حضور دارید. دقیقاً انگار در یک گروه درمانی نشسته‌اید و تماشا می‌کنید که چگونه دفاع‌های عاطفی افراد در هم می‌شکند و چگونه رشد می‌کنند. اگر در مورد نحوهٔ عملکرد واقعی درمان کنجکاو هستید، این کتاب به زیبایی به این مسئله پرداخته است.
• ساده اما عمیق و قابل‌فهم: گرچه یالوم در این کتاب به فلسفه و درمان پرداخته، اما به شیوه‌ای واضح، قابل درک و لذت‌بخش متن را پیش بُرده است. لازم نیست در روان‌درمانی یا فلسفه متخصص باشید تا این کتاب را بفهمید. یالوم بدون این‌که کتابش را مانند تکالیف درسی به پیش ببرد، به هوش خواننده احترام می‌گذارد.
• مناسب دوستداران ادبیات وجودی: اگر از مطالعهٔ کتاب‌های نیچه، کامو یا داستایوفسکی لذت می‌برید، رویکرد یالوم را مُدرن‌تر، ملایم‌تر و شخصیت‌محورتر خواهید یافت اما با این وجود کتاب‌های یالوم با هم پُر از تفکر وجودی عمیق و بسیار خواندنی است.

کتاب «ساعت دل» نیز مانند دیگر آثار یالوم بسیار شخصی است و بینش خاصی در مورد درمان و تأملات فلسفی در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. بنابراین کسانی که از روایت‌های تخصصی همراه با آسیب‌پذیری و داستان‌های واقعی درمانی لذت می‌برند، این کتاب را بسیار جالب خواهند یافت. مخصوصاً اگر تحت تأثیر سایر داستان‌های یالوم مثل «موهبت درمان» یا «دژخیم عشق» قرار گرفته‌اید، این کتاب هم مانند ادامهٔ آن‌ها به نظر می‌رسد و نگاهی عمیق‌تر به زندگی یالوم و رویکرد درمانی‌اش دارد.

درباره‌ٔ نویسندگان 

اروین دیوید یالوم روان‌پزشک اگزیستانسیال آمریکایی در سال 1931 به دنیا آمد. او استاد برجستۀ روانشناسی دانشگاه استنفورد و نویسندۀ کتاب‌های داستانی و غیرداستانی در زمینۀ روان‌شناسی است. یالوم در واشنگتن دی‌سی به دنیا آمد. پانزده سال قبل از تولد او، والدینش از روسیه به ایالات متحده نقل‌مکان کردند. یالوم بیشتر دوران کودکی‌اش را در خانه‌ای بالای خواربارفروشی والدینش و در کتابخانۀ محلی به خواندن کتاب گذراند. در سال 1952 مدرک کارشناسی‌اش را از دانشگاه جورج واشنگتن دریافت کرد و در سال 1956 مدرک دکترایش را از دانشگاه پزشکی بوستون گرفت. 

دورۀ کارآموزی‌اش را در یک بیمارستان در نیویورک گذراند و سپس رزیدنت یک کلینیک در بیمارستان جان هاپکینز شد و دورۀ آموزشی‌اش را در سال 1960 به پایان رساند. پس از گذراندن دو سال خدمت سربازی در بیمارستان عمومی، کار آکادمیک خود را در دانشگاه استنفورد آغاز کرد. در سال 1963 عضو هیئت علمی دانشگاه استنفورد شد و طی سال‌های بعد سِمت مدیریت به وی اهدا شد. پس از آن آموزشش را در روان درمانی گروهی و توسعۀ مدل روان درمانی اگزیستانسیال شروع کرد.

مشاغل و فعالیت‌های اروین یالوم

در سال 1970 یالوم کتاب «نظریه و عمل در روان درمانی گروهی» را منتشر کرد و در آن در مورد تحقیقاتش پیرامون روان درمانی گروهی و روانشناسی اجتماعی در گروه‌های کوچک صحبت کرد. یالوم علاوه بر نوشتن کتاب‌های علمی و غیرداستانی چندین رمان نیز منتشر کرده است. در کتاب «هر روز یک قدم نزدیک‌تر» یالوم از یک بیمار دعوت کرد تا از تجربۀ درمانش بنویسد. این کتاب دو راوی مجزا دارد که بخش‌های متناوب درمان را از دیدگاهی متفاوت ارائه کرده‌اند. 

آثار یالوم کتاب‌های استاندارد درسی دانشگاه دانشجویان روانشناسی است. یالوم یک مطب خصوصی دارد و تعدادی مستند ویدیویی در مورد تکنیک‌های درمانی‌اش ساخته است. او همچنین در مستند Flight from Death که در سال 2003 منتشر شد حضور داشته است. این مستند دربارۀ رابطۀ خشونت انسانی و ترس از مرگ و تأثیرات آن بر روی ناخودآگاه است. او مؤسسۀ روان درمانی یالوم را با همکاری پروفسور روتلن جوسلسون اداره می‌کند که در این مؤسسه سعی دارد رویکرد روان‌درمانی‌اش را پیش ببرد.

زندگی خصوصی اروین یالوم

یالوم در سال 1954 با مریلین که نویسندۀ فمینیست، مورخ و استاد دانشگاه بود ازدواج کرد. مریلین که به سرطان سختی مبتلا بود در سال 2019 با استفاده از خودکشی پزشکی به زندگی خود پایان داد. یالوم و مریلین پیش از مرگ مریلین سرگرم نوشتن کتابی با عنوان «مسئلۀ مرگ و زندگی» بودند که روند بیماری و درمان مریلین و شیوۀ رویارویی آن‌ها با مشکلات و مسائل روانی مرتبط با این بیماری را به شیوه‌ای اتوبیوگرافیک بررسی می‌کرد. 

اروین یالوم برای رمان روان‌شناسی «وقتی نیچه گریست» جایزۀ طلای کلوپ کامان‌ولث را دریافت کرد. او همچنین در سال 2002 جایزۀ انجمن روان‌پزشکی آمریکا را گرفت. شورای جهانی روان درمانی در سال 2009 جایزۀ بین‌المللی زیگموند فروید را برای روان درمانی در شهر وین، اتریش به وی اهدا کرد.

بنجامین یالوم روان‌درمانگری ساکن سن دیگو است که مدرک ام‌اف‌اِی (MFA) خود را از کارگاه نویسندگان دریافت کرده است. کار او بر ارزش‌ها، روابط و نگرانی‌های اگزیستانسیال متمرکز است و از مدت‌ها پیش با پدرش اروین یالوم، در نوشتن همکاری داشته است. پیش از انجام مطالعاتش در مقطع دکترا در زمینهٔ مشاورهٔ خانواده و ازدواج، نیروی محرکهٔ گروه تئاتر فولزفیوری بود که در اوایل دههٔ ۲۰۰۰، نقش مهمی در تحول صحنهٔ هنرهای نمایشی سان فرانسیسکو ایفا کرد. او به عنوان داستان‌نویس هم جوایز متعددی را از آن خود کرده است.

معرفی کتاب مشابه: صبح بخیر، هیولا (Good Morning, Monster)

اگر از مطالعهٔ کتاب‌هایی لذت می‌برید که احساسی، خردمندانه و جذاب هستند و مبارزات عاطفی افراد در دنیای واقعی را نشان می‌دهد و رویکردی متفاوت به روان‌درمانی دارند، کتاب «صبح بخیر هیولا» اثر کاترین گیلدینر (Catherine Gildiner) روان‌شناس بالینی را بخوانید. این کتاب داستان سفر درونی پنج مراجعِ این روان‌شناس است که با غیرقابل‌تصورترین زخم‌ها روبه‌رو می‌شوند.

نویسنده در این کتاب داستان پنج بیمار خود را بازگو کرده است؛ پنج بیمار پریشانی که برای کمک به نزد او می‌آیند تا مشکل زندگی‌شان حل شوند، اما متوجه می‌شوند که رنج‌هایشان ریشه در گذشته‌ای مدفون دارد، گذشته‌ای که تنها با گذر زمان آشکار خواهد شد.

شباهت‌ها و پیوندها با «ساعت دل» 

این دو کتاب تمرکز عمیقی بر قدرت دگرگون‌کنندهٔ روان‌درمانی و سفر عاطفی میان درمانگر و بیمار دارند. هر دو کتاب جلسات درمانی واقعی را روایت می‌کنند که در آن مراجعین با آسیب‌های عمیق شخصی یا مبارزات عاطفی خود روبه‌رو می‌شوند؛ درحالی‌که درمانگران خودشان نیز با استفاده از داستان‌های شخصی زندگی‌شان، به تکمیل شدن این فرآیند و ارتباط واقعی برقرار کردن با بیمار کمک می‌کنند.

• داستان‌های واقعی درمان: هر دو کتاب، از موارد واقعی و تجربیات نویسندگان به عنوان درمانگر گفته‌اند و تصاویر صادقانه و دقیقی از سفرهای درمانی روان‌درمانگر یا همان نویسنده ارائه می‌دهند.
• آسیب‌پذیری عاطفی درمانگران: گیلدینر و یالوم در این کتاب نشان می‌دهند که درمانگران خودشان نیز انسان‌های واقعی و جایزالخطا هستند و خود را به عنوان متخصصانی کامل به تصویر نمی‌کشند. آن‌ها آشکارا واکنش‌های عاطفی، تردیدها و تأملات شخصی خود را در طول جلسات به اشتراک می‌گذارند.
• تمرکز بر بهبود عاطفی: موضوع اصلی هر دو کتاب، التیام زخم‌های عمیق عاطفی، تروما، غم‌واندوه، فقدان یا الگوهای عاطفی مادام‌العمر از طریق رابطهٔ درمانی است.
• نثر داستانی: هر دو نویسنده به جای استفاده از نثر آکادمیک یا سخت، از داستان‌سرایی روایی استفاده کرده‌اند و بدین ترتیب مفاهیم پیچیدهٔ روان‌شناختی را برای خوانندگان عمومی قابل‌فهم کرده‌اند.
• بررسی ارتباطات انسانی: هر دو کتاب تأکید می‌کنند که تغییر واقعی از طریق ارتباط و نه فقط روش‌های تکنیکی یا تحلیل فکری به دست می‌آید و قدرت همدلی و حضور را نشان می‌دهند.

کتاب «صبح بخیر، هیولا» درست مانند «ساعت دل» بر جنبهٔ انسانی درمان تأکید کرده است و فراتر از درمان بالینی پیش می‌رود و نشان می‌دهد که چطور همدلی روان‌درمانگر با بیمارِ آسیب‌پذیر، می‌تواند جنبهٔ انسانی درمانگر را به فرد نشان بدهد و بدین ترتیب تأثیر عمیق و گاهی تغییردهندهٔ ارتباطِ درمانی را در این دو کتاب شاهد خواهید بود.

سخن پایانی 

«ساعت دل» بازتابی قدرتمند از معنای حضور کامل در کنار شخص دیگری، خواه درمانگر است و به‌ویژه نشان می‌دهد که چطور این حضور در لحظات آسیب‌پذیری و نیاز عاطفی بسیار تأثیرگذارتر خواهد بود. یالوم با به اشتراک گذاشتن مبارزات شخصی خود در کنار تجربیات حرفه‌ای‌اش، به ما یادآوری می‌کند که درمان فقط تکنیک یا تشخیص نیست، بلکه به ارتباط واقعی با انسان‌ها مربوط است.

تمایل یالوم برای محو کردن مرز بین درمانگر و فرد، این کتاب را عمیقاً قابل درک کرده است. این کتاب به خواننده یادآوری می‌کند که بهبودی اغلب در فضاهای خام و واقعی رخ می‌دهد، یعنی جایی که دو نفر در صداقت کامل با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند.

در انتها، کتاب «ساعت دل» چیزی فراتر از نگاهی اجمالی به دنیای روان‌درمانی است؛ این کتاب مراقبه‌ای بر زندگی، عشق، اندوه و قدرت حضور مشترک است. چه یک درمانگر باشید، یا دانشجوی روان‌شناسی یا صرفاً خواننده‌ای ساده که به دنبال معنا در روابط انسانی می‌گردید، از خواندن این کتاب لذت خواهید بُرد.

در جهانی که اغلب تکه‌تکه، گیج‌کننده و شتاب‌زده به‌نظر می‌رسد، تأملات یالوم در این کتاب ما را به جوهرهٔ روابط و ارتباطات معنادار انسانی بازمی‌گرداند تا بفهمیم کسانی در دنیا هستند که می‌توانند دیگران را کاملاً ببینند و حرف‌هایشان را کاملاً بشنوند و درک کنند.