بازگشت به خانه

ادبیات ژاپن برای عمق، ظرافت و غنای احساسی‌اش که ارزش‌های فرهنگی سنتی را با مضامین مُدرن در هم می‌آمیزد، طرفداران خود را در سراسر جهان دارد و نویسندگان قدیمی آن نیز آثار ارزشمندی برای ادبیات برجای گذاشته‌اند. کتاب «بازگشت به خانه» (Homecoming) با عنوان ژاپنی (Kikyō) نوشتهٔ جیرو اوساراگی (jiro osaragi) رمان‌نویس و مورخ معتبر ژاپنی در قرن بیستم نیز یکی از این آثار ارزشمند قدیمی است. اوساراگی که به‌خاطر نوشتن داستان‌های تاریخی‌اش به شهرت رسیده است، در این رمان ماهرانه رویدادهای واقعی را با داستان‌سرایی غنی در هم آمیخته است. آثار این نویسنده هم درک عمیقی از میراث فرهنگی ژاپن به دست می‌دهند و هم استعداد یک رمان‌نویس را به نمایش می‌گذارند. وقایع این رمان حول‌محور مورویا کیگو می‌چرخد که پس از جنگ به ژاپن نزد دختر جوانش بازمی‌گردد و با چشم‌انداز تغییریافتهٔ سرزمین مادری‌اش روبه‌رو می‌شود.

درباره‌ٔ کتاب 
.

«بازگشت به خانه» رمانی تأمل برانگیز و شخصیت‌محور است که داستان آن بلافاصله پس از جنگ جهانی دوم اتفاق می‌افتد. پس از پایان جنگ، مورویا کیگو افسر سابق نیروی دریایی، از سنگاپور ـ جایی که پس از جنگ در آن زندانی شده بود ـ به ژاپن بازمی‌‌گردد و با سرزمینی پُر از فقدان و آشوب مواجه می‌شود. او متوجه می‌شود که همسرش دوباره ازدواج کرده و مُرده و دخترش که اکنون بزرگ شده، زندگی مستقلی را در پیش گرفته است.

کیگو شروع به پرسه‌زدن در توکیو و کیوتو می‌کند؛ در کلوپ‌ها گیتار می‌نوازد، با آشنایان قدیمی ملاقات می‌کند و شاهد فضای ژاپنِ در حال بهبودی است. مورویا با دخترش دوباره ارتباط برقرار می‌کند و از طریق تجدید دیدارهای کوتاه و تعاملات کوچک، مضامین آوارگی، بازسازی اجتماعی و بار عاطفی ماندگار جنگ پدیدار می‌شود. 

گرچه کیگو به ماندن فکر می‌کند اما در این ژاپن جدید ـ که هم خودی و هم بیگانه به نظر می‌رسد ـ به‌طور فزاینده‌ای احساس بیگانگی می‌کند و در میان تغییرات اجتماعی و بازسازی آن، هویتِ خود را از دست رفته می‌بیند. اوساراگی در این رمان تصویری زنده از یک ملت درحال گذار ترسیم می‌کند و هم پیامدهای مالیخولیایی جنگ و هم کورسوی کم‌رنگی از تجدید حیات در لحظات روزمره را به تصویر می‌کشد. 

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب
.

«بازگشت به خانه» در پس زمینه‌ای از کیوتو و توکیوی ویران شده از جنگ روایت می‌شود و یک طرح داستانی منسجم را آشکار می‌کند. برخی از ویژگی‌های شاخص این کتاب عبارت‌اند از:

• فضا و حال‌وهوای پس از جنگ: رمان «بازگشت به خانه» که وقایع آن کمی پس از شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم اتفاق می‌افتد، واقعیت تلخ بازسازی را با صحنه‌هایی از مناطق شهری بمباران شده، محله‌های پُر جمعیت و بناهای فرهنگی ویران شده، تداعی می‌کند.
• تجدید دیدار و فاصلهٔ عاطفی: بازگشت شخصیت اصلی برای ملاقات دخترش، فاصلهٔ عاطفی ایجاد شده به‌خاطر سال‌ها دوری و چالش برقراری ارتباط مجدد در بحبوحهٔ هرج‌ومرج اجتماعی را برجسته کرده است.
• درهم تنیدگی زندگی‌ها: نویسنده در این رمان به‌جای ایجاد یک طرح منسجم، داستان شخصیت‌های متعددی را دنبال می‌کند و از تعاملات زودگذر آن‌ها، تجربهٔ مشترک ملتی را نشان می‌دهد که درحال بهبودی از آسیب‌های روحی هستند.
• توصیف‌های فرهنگی غنی: تصویر واضح اوساراگی از زیارتگاه‌های کیوتو، باغ‌های خزه و ایستگا‌‌ه‌های قطار شلوغ توکیو، خواننده را به ژاپنی می‌کشاند که بین سنت و تغییر پس از جنگ گرفتار شده است.
• فقدان و اُمید: این رمان حس سرخوردگی و فقدان پس از جنگ را با جریان‌های زیرین ظریف بازسازی و احتمال آینده‌ای روشن‌تر نشان می‌دهد و از طریق ارتباطات روزمرهٔ انسانی به صورت نمادین صحنه‌ها را برجسته می‌کند.

افتخارات و جوایز 
.

از زمان انتشار «بازگشت به خانه» در سال ۱۹۸۳، این اثر با استقبال چشمگیری از سوی خوانندگان و منتقدان مواجه شد. گرچه خودِ کتاب جایزهٔ ادبی دریافت نکرده است ما نویسنده برندهٔ جایزهٔ آکادمی هنر ژاپن در سال ۱۹۵۰ و برندهٔ جایزهٔ آساهی در سال ۱۹۵۲ شده است.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

رمان «بازگشت به خانه» کتابی ایده‌آل برای کسانی است که به داستان‌های متفکرانه و شخصیت‌محور در پس‌زمینهٔ تاریخی و همچنین ادبیات ژاپن علاقه دارند. کتاب روایتی آرام و درونگرانه دارد و به بررسی هویت شخصی، آشفتگی عاطفی و اثرات ماندگار جنگ می‌پردازد. این رمان به‌ویژه برای کسانی مناسب است که دوست دارند بدانند فرهنگ و وضعیت جامعهٔ ژاپن پس از جنگ جهانی دوم به چه صورت بود.

چرا رمان «بازگشت به خانه» را بخوانیم؟ 
.

• نگاهی به ژاپنِ پس از جنگ: «بازگشت به خانه» نگاهی نادر به جامعهٔ ژاپن بلافاصله پس از جنگ جهانی دوم دارد. این کتاب فضای عاطفی، اجتماعی و فرهنگی کشوری را که برای بازسازی جسمی و روحی تلاش می‌کند، به تصویر کشیده است. اگر در مورد این لحظه‌ حساس در تاریخ فراتر از نبردها و سیاست کنجکاو هستید، این کتاب را بخوانید.
• موضوعاتِ عمیق احساسی: نویسنده در این رمان به مضامین جهانی مثل فقدان، بیگانگی، بخشش و جست‌وجوی تعلق پرداخته است و نشان می‌دهد که چگونه روابط شخصی می‌توانند به‌خاطر جنگ تحت فشار قرار بگیرند یا از هم بپاشند؛ اما همچنین نشان می‌دهد که چگونه همین روابط ممکن است به آرامی التیام یابند. این لایه‌های عاطفی، داستان را حتی فراتر از موقعیت تاریخی آن پیش بُرده و عمیقاً قابل درک می‌کند.
• مطالعه‌ای با شخصیت‌های غنی: «بازگشت به خانه» فقط دربارهٔ وقایع نیست، بلکه داستان انسان‌ها است. شخصیت‌ها پیچیده و واقع‌گرایانه هستند؛ به‌خصوص شخصیت اصلی که درگیری درونی او منعکس‌کنندهٔ مبارزات اجتماعی گسترده‌تر است. خوانندگانی که از داستان‌های متفکرانه و شخصیت‌محور استقبال می‌کنند، در سفر او از گناه، آوارگی و پذیرش، معناهای عمیقی خواهند یافت.
• نثر زیبا: توصیفات زیبای اوساراگی از باغ‌های توکیو و توکیوی جنگ زده صحنه‌های زنده و دلنشینی را خلق کرده است. اگر از مطالعهٔ داستان‌های ادبی که داستان‌سرایی را با نثری زیبا و تأمل‌برانگیز در هم آمیخته باشد لذت می‌برید، این کتاب حسی مشابه برایتان خواهد داشت. 

کتاب «بازگشت به خانه» را باید خواند تا از وضعیت جنگ بر روحیه و زندگی مردم آگاه شد. نویسنده در این کتاب بر حال‌وهوا و روابط انسان‌هایی تمرکز کرده است که از جنگ جانِ سالم بدر برده‌اند اما هنوز نتوانسته‌اند هویت خودشان را بازیابند. اگر به داستان‌هایی دربارهٔ تاب‌آوری، آشتی و پیچیدگی‌های عاطفی و بازگشت به دنیای تغییریافته علاقه داشته باشید، این رمان برایتان تبدیل به یک مطالعهٔ ارزشمند خواهد شد. 

درباره‌ٔ نویسنده 
.

کیوهیکو نوجیری (Kiyohiko Nojiri) با نام مستعار جیرو اوساراگی یک نویسندهٔ ژاپنی محبوب در دوران شووا در ژاپن بود که عمدتاً به‌خاطر نوشتن داستا»‌های تاریخی‌اش که به صورت سریالی در روزنامه‌ها و مجلات منتشر می‌شد، به شهرت رسید. اوساراگی یک فیگور برجسته و بسیار تأثیرگذار در ژاپن بود، شهرت وی به خاطر مشارکت‌هایش در ادبیات و روزنامه‌نگاری است. او در تاریخ ۱۰ آوریل ۱۸۹۷ در یوکاییچی، استان میه ژاپن به دنیا آمد، اوساراگی در خانواده‌ای با علاقه‌ی قوی به ادبیات بزرگ شد. او شغل نویسندگی خود را در دوران نوجوانی شروع کرد و به یکی از مشهورترین نویسندگان ژاپن تبدیل شد.

حرفهٔ ادبی اوساراگی
.

در سال ۱۹۴۲، اوساراگی اولین رمان تاریخی محبوب با عنوان «هایابوسا نو گنجی» (Hayabusa no Genji) را نوشت که به صورت سریالی در مجله منتشر شد. رمان‌های داستانی او با زمینه‌های تاریخی در روزنامه‌ها و مجلات منتشر شدند و طرفداران زیادی به دست آوردند. بسیاری از آن‌ها بعداً به فیلم و سریال تلویزیونی تبدیل شدند. بااین‌حال اوساراگی آثار داستانی معاصری مثل «خواهر سفید» (White Sister) و «فلوت مه‌آلود» (Misty Flute) را نوشت. 

رمان «بازگشت به خانه» خشم نویسنده از نگرش‌های تنگ‌نظرانه‌ای است که پس از جنگ جهانی دوم پدیدار شد. دولت ژاپن در سال ۱۹۶۴ به این نویسنده نشان فرهنگ (the Order of Culture) را اهدا کرد. اوساراگی که عمیقاً تحت‌تأثیر ادبیات و فرهنگ فرانسه قرار گرفته بود اثرات غیرداستانی زیادی نیز در مورد رویدادهای بحث‌برانگیز در اروپا نوشته است.

اوساراگی در سال ۱۹۷۳ بر اثر ابتلا به سرطان ریه درگذشت.

معرفی کتاب مشابه: خورشید رو به غروب (The Setting Sun)
.

اگر به داستان‌های ژاپنی و به‌خصوص داستان‌هایی با محوریت دنیای پس از جنگ علاقه دارید، کتاب «خورشید رو به غروب» اثر اوسامو دازای (Osamu Dazai) نویسندهٔ مشهور ژاپنی را بخوانید. موضوع این کتاب دربارهٔ یک خانوادهٔ اشرافی بعد از جنگ جهانی دوم است و نویسنده در آن به موضوعاتی مثل زوال، شکست و تلاش شخصیت‌ها برای یافتن هویتی در دنیای جدید پرداخته است. 

داستان «خورشید رو به غروب» زوال یک خانوادهٔ اشرافی را از نگاه یک زن جوان سرخورده به تصویر کشیده است که زندگی‌اش پس از مرگ پدرش و فروپاشی نظم اجتماعی سنتی ژاپن پس از جنگ جهانی دوم از هم می‌پاشد. او که با مادر بیمارش در فقر زندگی می‌کند، شاهد زوال خانواده‌ای است که زمانی مورد احترام بودند، درحالی‌که با آرزوهای خود برای آزادی شخصی و معنا دست‌وپنجه نرم می‌کند.

شباهت‌ها و پیوندها با «بازگشت به خانه»
.

هر دو رمان پیامدهای عاطفی و اجتماعی گذار ژاپن در طول و پس از جنگ جهانی دوم را بررسی کرده‌اند و بر افرادی تمرکز دارند که برای یافتن جایگاه خود در جامعه‌ای که به سرعت در حال تغییر است، تلاش می‌کنند. در هر دو داستان شخصیت‌های اصلی با بیگانگی، فقر، فقدان و عدم قطعیت اخلاقی روبه‌رو می‌شوند. هر دو رمان مضامین بسیار مشابهی دارند. 

• ژاپن پس از جنگ: وقایع هر دو رمان بلافاصله پس از جنگ جهانی دوم اتفاق می‌افتند و ژاپنی را به تصویر می‌کشند که از نظر فیزیکی و روحی ویران شده است. بنابراین اگر به پیامدهای جنگ در قالب داستان علاقه دارید، این رمان نیز بسیار برایتان خواندنی خواهد بود.
• مضامین آوارگی و بیگانگی: شخصیت‌های اصلی هر دو کتاب در ژاپن جدید احساس غریبگی می‌کنند. این بیگانگی عاطفی، تنش اصلی هر دو رمان را ایجاد کرده است و مبارزات درونی شخصیت‌ها را قدرتمند از وقایع بیرونی نشان می‌دهد.
• تمرکز بر بحران هویت شخصی: در هر دو داستان شخصیت‌ها به دلیل تغییرات اجتماعی ناشی از جنگ، حس می‌کنند که هویت خود را از دست داده‌اند. خواننده نه‌تنها شاهد فروپاشی سیستم‌های قدیمی ژاپن است، بلکه شاهد فروپاشی عاطفی و جست‌وجوی معنا در درون خود شخصیت‌هاست.
• لحن مالیخولیایی و تأمل برانگیز: حال و هوای هر دو رمان آرام، غم‌انگیز و درون‌نگر است و طرح داستان شما را به تأمل عمیق وامی‌دارد. این لحن مشترک باعث شده است که تجربهٔ خواندن کتاب تبدیل به تجربه‌ای صمیمی و فلسفی شود و خوانندگان را از لحاظ عاطفی به سمت خودشان بکشانند.

کتاب «خورشید رو به غروب» نیز مانند «بازگشت به خانه» اثر یک نویسندهٔ نامدار ژاپنی است و نویسندگان در هر دو رمان ژاپن را به عنوان مکانی گرفتار میان سنت‌های درحال‌ محوشدن و مدرنیته‌ای ناآشنا به تصویر کشیده‌اند که جنگ این وضعیت را بر آن تحمیل کرده است. هر دو کتاب شما را به تأملاتی عمیق در مورد شخصیت و فرهنگ می‌کشانند.

سخن پایانی 
.

«بازگشت به خانه» حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و فراتر از یک داستان ساده دربارهٔ بازگشت مردی به وطنش است؛ این رمان بازتابی قدرتمند و آرام از پیامدهای جنگ و زخم‌های عاطفی‌ای است که از خود بر جای می‌گذارد. نویسنده از طریق سفر شخصی شخصیت اصلی داستانش، به‌طرز ماهرانه‌ای حس بیگانگی بسیاری از کسانی که جان سالم از جنگ بدر برده‌اند را به تصویر کشیده است.

داستان زمانی به اوج خود می‌رسد که شخصیت اصلی درمی‌یابد، دنیایی که پشت سر گذاشته است دیگر به آن شکل قدیمی خود بازنمی‌گردد. بنابراین این رمان نه‌تنها فضاهای ویران‌شده ژاپن پس از جنگ را نشان می‌دهد، بلکه به روابط شکسته، آینده‌های نامشخص و تلاش‌های اغلب دردناک برای ارتباط با گذشته‌ای می‌پردازد که به‌طور کامل از دست رفته است.

آنچه این رمان را جذاب‌تر کرده است، تمرکز آن بر مردم عادی و چشم‌اندازهای عاطفی آن‌ها است. این رمان راه‌حل‌های آسانی نشان نمی‌دهد بلکه درعوض، عدم قطعیت و پیچیدگی زندگی پس از جنگ را به نمایش می‌گذارد. 

این رمان به ما یادآوری می‌کند که بازسازی روحیهٔ مردم یک شهر پس از یک بحران یا جنگ، به همان اندازهٔ بازسازی فیزیکی یک شهر مهم است. این رمان ما را تشویق می‌کند که نه‌تنها در مورد تاریخ ژاپن، بلکه در مورد تجربهٔ جهانی انسانی «بازگشت به خانه‌»‌ای که ممکن است دیگر مانند قبل نباشد، تأمل کنیم.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
.

داخل زمینِ سنگیِ محرابِ خالی کلیسا، سنگ قبری با نوشته‌های لاتین بود. این سنگ قبر نقطه‌ای را نشان می‌داد که جسد فرانسیس خاویر آنجا دفن شده بود، کسی که به‌عنوان مبلغ مسیحی در دوران نوبوناگا به ژاپن رفته بود. البته سنگ قبرهای دیگری هم با همین شکل‌وظاهر، با حکاکی کَشتی، تاج و نوشته‌های مختلف در کلیسا بودند اما این سنگ قبرها به حالت ایستاده و در یک ردیف به دیوار تکیه داده شده بودند؛ انگار که دیگر کسی نمی‌دانست جای درستشان کجاست. بعضی از آن‌‌ها حکاکی‌های جمجمه و نشان مرگ داشتند که برای سنگ قبر علامت‌هایی غیرمتداول و عجیب بودند.

اما سائه‌کو طوری به اطراف نگاه می‌کرد که انگار علاقه‌ی چندانی به این‌طور چیزها ندارد. زمین شبستان و راهروهای کلیسا هم پوشیده از علف هرز بود. تنها صدایی که به گوش می‌رسید، صدای آواز پرندگان کوچکی بود که میان انبوه شاخ‌وبرگ‌های درختانِ بیرون، پنهان شده بودند.