اگر مارکس بود چه می کرد

آیا تاکنون فکر کرده‌اید اگر کانت بود دربارهٔ اعتیادتان به شبکه‌های اجتماعی چه می‌گفت؟ یا این که آیا افلاطون می‌توانست کمک کند به بحث‌های همیشگی در خانواده دربارهٔ تماشای برنامه‌های تلویزیونی پایان دهید؟ آیا تاکنون فکر کرده‌اید اگر هابز بود قبول می‌کرد وقتی خانه نیستید به حیوان خانگیتان غذا بدهد؟ می‌خواهید یک تصمیم سرنوشت‌ساز بگیرید اما نمی‌دانید چه کنید؟ می‌خواهید یک مشکل بسیار کوچک را حل کنید اما کمی سردرگم شده‌اید؟«اگر مارکس بود چه می‌کرد؟» (What Would Marx Do) نوشتهٔ گرت ساث ول (Gareth Southwell) فیلسوف، نویسنده و تصویرگر است. او در این کتاب ذهن‌های بزرگ هر نسل را کنار هم آورده و توصیه‌هایی برای زندگی و یک دورهٔ فشردهٔ فلسفه تنظیم کرده است. این کتاب با به‌کارگیری بینش‌های متفکرانی مانند مارکس، هابز، میل و دیگران، چگونگی تلاقی نظریه‌های سیاسی انتزاعی را با زندگی روزمره روشن می‌کند.

دربارهٔ کارل مارکس

کارل هاینریش مارکس در سال 1818 به دنیا آمد و در سال 1883 از دنیا رفت. او فیلسوف، اقتصاددان، مورخ، جامعه‌شناس، نظریه‌پرداز سیاسی، روزنامه‌نگار، منتقد اقتصاد سیاسی و انقلابی و سوسیالیست آلمانی  بود. معروف‌ترین اثرش مقالۀ 1848 (مانیفست کمونیست) و کتاب چهار جلدی سرمایه؛ نقد اقتصاد سیاسی بود که بین سال‌های 1867 تا 1883 منتشر شدند. 

اندیشۀ سیاسی و فلسفی مارکس تأثیر زیادی بر روشنفکران اقتصادی و سیاسی داشت. مارکس در تریر‌ِ آلمان به دنیا آمد. حقوق و فلسفه را در دانشگاه‌های بُن و برلین خواند. او در سال 1843 با جنی فون وستفالن، منتقد تئاتر و فعال سیاسی آلمانی ازدواج کرد. به‌خاطر انتشار آثار و مقاله‌های سیاسی مارکس بی‌وطن شد و برای چندین دهه با همسر و فرزندانش در لندن و در تبعید زندگی کرد و در آن‌جا با همکاری فیلسوف آلمانی فریدریک اِنگلس به توسعۀ اندیشه‌اش ادامه داد.

درباره‌ٔ کتاب

⁠آثار کارل مارکس بارها و بارها به چاپ رسیده و همیشه محبوب بوده‌اند. به‌هرحال، مارکس در زمانی به‌طرز عجیبی آشنا زندگی می‌کرد، زمانی که با ثروت متمرکز و محافظه‌کاری افراطی، اکثریت مردم را از نظر سیاسی و اقتصادی سرکوب می‌کردند. این دوره دقیقاً‌ زمانی است که بهترین افراد هم از لحاظ فکری به چالش کشیده می‌شوند و برای همین شاید چندان عجیب نباشد که مردم برای کسب دانش به او روی آوردند.

مارکس یکی از متفکران برجستهٔ تاریخ است که مبانی فلسفی را ابداع کرد و براساس آن‌ها راه‌حل‌هایی برای معضلات زندگی ارائه کرد. کتاب «اگر مارکس بود چه می‌کرد؟» از ۴۰ پرسش روزمره به عنوان تختهٔ پرشی برای بررسی نظریه‌های مارکس و سایر نظریه‌پردازهای بزرگ سیاسی و اجتماعی استفاده می‌کند و در این فرآیند به خوانندگان کمک می‌کند تا بتوانند عاقلانه تصمیمات دشوار زندگی را بگیرند. برخی از این سؤالات را در ادامه با هم مرور می‌کنیم:

• آیا باید زحمت رأی دادن را به خودمان بدهیم؟
• چه کسی باید از نوزاد مراقبت کند؟
• آیا به اندازهٔ کافی درآمد داریم؟
• ماشین من به تازگی دزیده شده! آیا تمام تقصیرها به گردن دزدها است؟
• آیا باید حواسم باشد که در شبکهٔ اجتماعی ایکس (X) چه چیزی می‌نویسم؟
• آیا فرزندانم باید از موفقیت‌های من بهره ببرند؟
• آیا خواستن یک خانهٔ بزرگ‌تر طمع است؟
• نوجوانم به من می‌گوید فاشیست هستم، واقعاً هستم؟
• آیا من می‌توانم یک ربات را اخراج کنم؟
• آیا می‌توانیم به اخبار اعتماد کنیم؟
• آیا باید از وارد شدن کشورم به جنگ حمایت کنم؟

بررسی آموزه‌های کتاب «اگر مارکس بود چه می‌کرد؟»

«اگر مارکس بود چه می‌کرد؟» کاوشی جذاب و خواندنی در فلسفهٔ سیاسی است و نویسنده در آن موقعیت‌هایی را ذکر کرده است که ممکن است در زندگی روزمره با آن‌ها مواجه شویم؛ موقعیت‌هایی که اخلاق، ارادهٔ‌ آزاد و مسئولیت ما در قابل جامعه را به چالش می‌کشند. با مطالعهٔ این کتاب خواهید آموخت:

• آزادی: این کتاب ارزش مشارکت سیاسی را از دریچهٔ متفکرانی مانند روسو و میل که بر وظیفهٔ مدنی و مشارکت دموکراتیک تأکید دارند، بررسی می‌کند. همچنین به نقد مارکس از دموکراسی بورژوایی پرداخته است و این سؤال را مطرح می‌کند که آیا رأی دادن به تنهایی می‌تواند تغییر معناداری ایجاد کند یا خیر.
• رسانه‌های اجتماعی: یکی از پرسش‌های جالب کتاب این است که آیا باید مراقبت آنچه در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذاریم باشیم؟ این معضل، تعادل بین آزادی بیان و مسئولیت اجتماعی را بررسی می‌کند. این بحث با تکیه بر حمایت میل آزادی و اصل آسیب، اهمیت گفتمان آزاد را برجسته می‌کند و درعین‌حال پیامدهای بالقوهٔ گفتار در عصر دیجیتال را نیز نشان می‌دهد.
• برابری: کتاب به نقش‌های جنسیتی و تقسیم کار در خانواده نیز می‌پردازد. «اگر مارکس بود چه می‌کرد؟» با ارجاع به نظریه پردازان فمینیست و متفکران اجتماعی، به بحث در مورد چگونگی تأثیر ساختارها و انتظارات اجتماعی بر مسئولیت‌های شخصی و برابری در محیط‌های خانوادگی پرداخته است.
• قدرت و اقتدار: نویسنده در این کتاب با اشاره به اقتدار و خودمختاری در خانواده و با الهام از دیدگاه‌های هابز در مورد نظم و اقتدار، بحث مشروعیت کنترل والدین و اهمیت پرفروش تفکر مستقل را بررسی کرده است. همچنین به پیامدهای اخلاقی و اقتصادی جایگزینی کار انسانی با ربات‌ها پرداخته است. تحلیل مارکس از کار و سرمایه برای بررسی چگونگی تأثیر پیشرفت تکنولوژیکی بر حقوق کارگران و ساختارهای اشتغال به کار رفته است.
• حقوق: نویسنده در این کتاب به بررسی سوگیری رسانه‌ای و ساخت حقیقت می‌پردازد. این کتاب با ارجاع به متفکرانی مانند هابرماس و فوکو، نقش قدرت در شکل‌دهی اطلاعات و اهمیت سواد رسانه‌ای را مورد بحث قرار می‌دهد.
• جنگ: نظریهٔ جنگ عادلانه و وفاداری ملی در این کتاب توضیح داده شده است. نظریهٔ فیلسوفانی مانند کانت و ماکیاولی مورد بررسی قرار گرفته‌اند تا تعهدات اخلاقی در برابر عمل‌گرایی سیاسی در تصمیم‌گیری‌های سخت مانند جنگ سنجیده شوند.
• عدالت:‌ میل به داشتن دارایی‌های مادی از دریچهٔ مصرف‌گرایی و عدالت اجتماعی در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. نقد مارکس از سرمایه‌داری و مفهوم بیگانگی برای زیر سؤال بردن این‌که آیا آرزوهای شخصی با رفاه اجتماعی گسترده‌تر همسو هستند یا خیر، در این کتاب استفاده شده است. 

هر فصل این کتاب بسیار مختصر است و متن‌ آموزنده و قابل‌فهم این کتاب به همراه تصاویر جذاب و گاهی عجیب و کاریکاتورهای طنز، خوانندگان را با فلسفهٔ اجتماعی از مارکسیسم و سوسیالیسم گرفته تا پوپولیسم آشنا می‌کند. 

افتخارات و جوایز 

از زمان انتشار «اگر مارکس بود چه می‌کرد؟» در سال ۲۰۱۸، این اثر با استقبال چشمگیری از سوی خوانندگان و منتقدان مواجه شده، اما تاکنون هیچ جایزهٔ ادبی دریافت نکرده است. گرچه این کتاب به دلیل رویکرد قابل‌فهم و جذابش در به‌کارگیری ایده‌های فلسفی در موقعیت‌های مختلف زندگی بسیار مورد استقبال قرار گرفت.

بازخورد به کتاب «اگر مارکس بود چه می‌کرد؟»

• ساث ول موضوعاتی جذاب را انتخاب می‌کرد و این کتاب را به روشی جذاب نوشته تا دسترسی به موضوعات پیچیده را ساده کند. نوشته‌هایش هرگز خشک نیست. تصاویر عالی و کاریکاتورهایش مطالب را روشن‌تر می‌کنند. اغلب اوقات آثارش در زمینهٔ فلسفه هستند ولی کتاب‌هایش هیچ‌گاه کسل‌کننده نیستند... من دریافته‌ام که خواندن فقط یک مقاله از او بسیار دشوار است. بسیاری از مقاله‌هایش به یکدیگر ارجاع داده‌ شده‌اند طوری که شما را در خود غرق خواهند کرد تا به دنبال یک نکتهٔ‌ فلسفی دیگر بگردید. رابین بروکس (Robin Brooks)

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 

با کمک اطلاعات کتاب «اگر مارکس بود چه می‌کرد؟» می‌توانید با چالش‌های زندگی مُدرن روبه‌رو شوید. با مطالعهٔ این کتاب به سادگی فقط به سؤالی که ذهن شما را مشغول کرده یا نگران‌تان کرده است پاسخ بدهید چون فیلسوفان بزرگ به شما خواهند گفت که در چنین موقعیت‌هایی چه می‌کردند. ساث ول با به‌کارگیری بینش‌های فلسفی، خوانندگان را تشویق می‌کند تا باورهای خود و ساختارهای اجتماعی که زندگی‌شان را شکل داده‌اند، به‌طور انتقادی بررسی کنند.

چرا کتاب «اگر مارکس بود چه می‌کرد؟» را بخوانیم؟ 

• نظریه سیاسی کاربردی: نویسنده در این کتاب ایده‌های انتزاعی را به زندگی واقعی پیوند داده است. کتاب با کمک نظریه‌های مارکس، روسو، میل و دیگران، معضلات روزمره مثل فرزندپروری، توییت‌کردن یا درخواست افزایش حقوق را بررسی کرده است.
• زندگی شخصی: این کتاب به خواننده کمک می‌کند تا سیاست را در زندگی شخصی ببیند. با مطالعهٔ این کتاب متوجه خواهید شد که چگونه انتخاب‌های روزانه‌تان مثل رأی‌دادن یا خرید یک خانهٔ‌ بزرگ‌تر، با قدرت، عدالت و ایدئولوژی مرتبط هستند.
• قابل فهم: کتاب به زبانی ساده و طنز، بدون اصطلاحات آکادمیک نوشته شده است و تصاویر جذاب آن برای تقویت مفاهیم آسان به کار رفته است. 
• راهی تازه برای یادگیری فلسفه: اگر تابه‌حال از نظریه‌های سیاسی می‌ترسیدید و برای همین به سراغ سیاست نمی‌رفتید، این کتاب برای شماست. حتی اگر با فلسفه و نظریه‌های سیاسی تا حدی آشنا هم باشید، کتاب نگاهی بدیع و کاربردی به ایده‌های کلاسیک داشته است.
• به‌موقع و مرتبط: درست است که کتاب به نظریه‌های سیاسی گذشته اشاره می‌کند اما به دغدغه‌های مُدرن و مسائلی مانند رسانه‌های اجتماعی، تعادل در کار و زندگی، اتوماسیون و اخبار جعلی می‌پردازد.

نویسنده در این کتاب گذشته و حال را به هم وصل کرده است تا نشان بدهد چگونه نظریه‌های چند صد ساله هنوز هم در دنیای امروز کاربرد دارند و منسوخ نشده‌اند و این‌که چطور می‌توان با کمک این نظریه‌ها حتی مسائل ساده و کوچک دنیای امروز را حل کرد.

درباره‌ٔ نویسنده 

گرت ساث ول نویسنده، تصویرگر و فیلسوف بریتانیایی است که در جنوب ولز زندگی می‌کند. او بیش از ۳۰ سال است که درگیر فلسفه شده و کتاب‌های زیادی در این زمینه نوشته است. ساث ول مدرک دکترایش را با نوشتن پایان‌نامه‌ای دربارهٔ «مرگ» گرفت، موضوعی که به طرز جذابی در آثار او نفوذ کرده است. او کتاب‌های فلسفی ساده‌ای برای خوانندگان عمومی نوشته است. در رمان‌هایش به موضوعات علمی‌تخیلی می‌پردازد و اغلب مضامین فلسفی را با روایت‌های گمانه‌زن در هم می‌آمیزد. ساث ول در کنار نویسندگی به تصویرگری و طراحی صفحات کتاب نیز مشغول است.

معرفی کتاب‌ مشابه: «اگر نیچه بود چه می‌کرد؟» (What Would Nietzsche Do)

اگر به فلسفه و کتاب‌هایی که چنین موضوعاتی را در زندگی روزمره به کار می‌برند علاقه دارید، کتاب «اگر نیچه بود چه می‌کرد؟» (What Would Nietzsche Do?) اثر مارکوس ویکس (Marcus Weeks) را بخوانید که ایده‌های کلیدی نه‌تنها نیچه بلکه ۸۰ متفکر فلسفی را به کار بُرده است تا به شما نشان بدهد چطور می‌توانید مشکلات روزمره‌تان را حل کنید.

«اگر نیچه بود چه می‌کرد؟» کاوشی تأمل‌ برانگیز در مورد چگونگی پرداختن بیش از ۸۰ فیلسوف تأثیرگذار به معضلات معاصر است. این کتاب بخش‌هایی بسیار ارزشمند دربارهٔ روابط، خویشتن، هویت، طرز صحیح زندگی، هنر، زیبایی‌شناسی و سیاست دارد و در این کتاب پاسخی برای هر یک از سؤالات زندگی مُدرن یافت می‌شود. هر بخش شامل مجموعه‌ای از سؤالات متنوع می‌شود. از پاسخ پرسش‌های کوچک و جزئی گرفته تا اسرار بزرگ زندگی انسان را می‌توانید در این کتاب پیدا کنید.

شباهت‌ها و پیوندها با «اگر مارکس بود چه می‌کرد؟» 

در هر دو کتاب نویسندگان ایده‌های پیچیدهٔ متفکران را به عرصهٔ زندگی روزمره آورده‌اند. آن‌ها با لحنی طنز و ساده نشان می‌دهند که چگونه فلسفهٔ وجودی و اخلاقی نیچه و نظریه‌های اجتماعی و سیاسی مارکس، می‌توانند به ما در عبور از مشکلات روزمره مانند نارضایتی از زندگی، نابرابری اجتماعی، عشق و عزت‌نفس کمک کنند. 

• ساختار مفهومی: هر دو کتاب از قالب موضوعات مهم استفاده کرده‌اند تا به سؤالات روزمره پاسخ بدهند. هر دو نویسنده تصور کرده‌اند یک فیلسوف یا متفکر مشهور چگونه ممکن است به معضلات امروزی پاسخ بدهد.
• کاربرد عملی: فلسفه و سیاست چه تأثیری بر مسائل روزمره دارند؟ در این کتاب نویسندگان ایده‌های انتزاعی فلسفی یا سیاسی را می‌گیرند و آن‌ها را در سناریوهای روزمره مثل عشق، کار، پول، رسانه‌های اجتماعی یا اضطراب به کار می‌برند.
• نثر ساده: هر دو کتاب به زبان ساده و محاوره ای نوشته شده‌اند که هم برای مخاطبان عمومی مناسب است و هم خوانندگانی که با این موضوعات آشنا هستند.
• ارتباط با دنیای مُدرن: نویسندگان در هر دو کتاب ایده‌های متفکران تاریخی را به مسائلی مانند سرمایه‌داری، مصرف‌گرایی، سلامت روان و نارضایتی شغلی گره زده‌اند.

این کتاب‌ها با لحنی سخت یا آکادمیک نوشته نشده‌اند، بلکه به عنوان راهنماهای خودیاری فلسفی عمل می‌کنند و خوانندگان را تشویق می‌کنند تا وضع موجود را زیر سؤال ببرند، مستقل فکر کنند و تفکر انتقادی را در دنیای واقعی به کار گیرند. هر دو کتاب با ترکیب بینش فکری و سناریوهای قابل درک و زبانی طنز، موفق شده‌اند فلسفه و سیاست را به زندگی امروزه بکشانند. هر دو کتاب با ترکیب بینش فکری و سناریوهای قابل درک و زبانی طنز، موفق شده‌اند فلسفه و سیاست را به زندگی امروزه بکشانند.

سخن پایانی 

«اگر مارکس بود چه می‌کرد؟» فلسفه‌های سیاسی را به زندگی واقعی و مُدرن کشانده است. ساوث ول به جای این‌که با متفکران بزرگ سیاسی به عنوان ذهن‌هایی دور و انتزاعی برخورد کند، آن‌ها را به زمان حال می‌آورد تا نشان بدهد چگونه ایده‌های آن‌ها می‌تواند ما را در همه چیز، از ناامیدی در محل کار گرفته تا سؤالات اخلاقی در مورد فناوری، راهنمایی کند.

رویکرد شوخ‌طبعانه و درعین‌حال متفکرانهٔ او، نظریه‌های پیچیده را قابل‌فهم می‌ند و در نتیجه کتابی پیش‌رو دارید که به همان اندازه که سرگرم‌کننده است، آموزنده نیز هست. ساوث ول در این اثر به ما یادآوری می‌کند که امر شخصی، نمی‌تواند از امر سیاسی چندان جدا باشد.

او با چارچوب‌بندی معضلات روزانه از دیدگاه نظریه‌پردازان سیاسی، نه‌تنها ایده‌های آن‌ها را انسانی کرده، بلکه خوانندگان را تشویق می‌کند تا فرضیات خود در مورد عدالت، آزادی و مسئولیت را بررسی کنند. در نهایت این کتاب هم یک دورهٔ فشرده در اندیشهٔ سیاسی است و هم انگیزه‌ای برای خوداندیشی عمیق‌تر تا بتوانید چگونگی کارکرد جهان و پیمایش متفکرانه‌تر در آن را درک کنید.