داستانی از هالیوود و جنگ جهانی دوم (پنج بازگشته)

قبل از جنگ جهانی دوم، گیشهٔ هالیوود رونق داشت اما این تجارت به خارجی‌بودن و غیرآمریکایی بودن متهم شد. سپس جنگ همه‌چیز را تغییر داد و فرصتی برای هالیوود پیش آمد تا به منتقدانش ثابت کند که اشتباه می‌کنند. اما افسانه‌‌ای‌ترین کارگردانان آمریکایی در این میان چه نقشی ایفا کردند؟ کتاب «پنج بازگشته» (Five Come  back) با عنوان  فرعی «داستانی از هالیوود و جنگ جهانی دوم» (A Story of Hollywood and the Second World War) اثر مارک هریس (Mark Harris)، دریچه‌ای جذاب به سوی لحظه‌هایی محوری از تلاقی هنر، سیاست و میهن‌پرستی است. این کتاب در دریچهٔ نگاه پنج کارگردان افسانه‌ای نوشته شده و نشان می‌دهدکه چگونه درخشان‌ترین استعدادهای هالیوود، صحنه‌‌های فیلم را با میدان‌های نبرد عوض کردند و از هنر خود برای مستندسازی جنگ، شکل‌دهی به افکار عمومی و مقابله با واقعیت‌های بی‌رحمانه در درگیری‌های جهانی استفاده کردند. این روایت جذاب نه‌تنها تحولات شخصی زندگی این مردان را آشکار می‌کند، بلکه تأثیر عمیق داستان‌سرایی در یکی از تاریک‌ترین فصل‌های تاریخ را نیز برجسته می‌کند.

درباره‌ٔ کتاب 
.

کتاب «پنج بازگشته» دربارهٔ پنج کارگردان افسانه‌ای آمریکایی ـ جان فورد، ویلیام وایلر، جان هیوستون، فرانک کاپرا و جورج استیونز است. این کارگردان‌ها افکار عمومی را از هر لحظهٔ مهم جنگ شکل دادند. هریس با بینش خاص و دانش تخصصی خود، داستان ناگفتهٔ چگونگی تغییر جنگ جهانی دوم به دست هالیوود و چگونگی تغییر هالیوود توسط جنگ جهانی دوم را روایت کرده است.
 
هریس از طریق تحقیقات دقیق و داستان‌سرایی زنده، شرح می‌دهد که چگونه این فیلمسازان از  طریق فیلم‌های قدرتمندِ زمانِ جنگ، افکار عمومی را شکل دادند. این‌که چطور تجربیات آن‌ها نه‌تنها نحوهٔ نگاه آمریکایی‌ها به جنگ را تغییر داد، بلکه خودِ کارگردانان را نیز متحول کرد و تأثیرات ماندگاری بر آثار پس از جنگ آن‌ها و بر کل صنعت فیلم گذاشت.

آنچه این کتاب را بسیار قدرتمند کرده، نگاه دوگانهٔ آن است؛ این کتاب هم روایتی گیر از فداکاری‌های شخصی و هم تاریخ فرهنگی گسترده‌ای از نقش هالیوود در تبلیغات زمان جنگ و هویت ملی است. هریس در این کتاب تنش بین جاه‌طلبی‌های هنری و وظایف میهن‌پرستانه را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که چگونه این کارگردان‌ها، سانسور، آسیب‌های روحی و پیچیدگی‌‌های اخلاقی جنگ را مدیریت کردند و چگونه واقعیت را در یکی از آشفته‌ترین دوره‌های قرن بیستم به تصویر کشیدند.

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 
.

«پنج بازگشته» یا «داستانی از هالیوود و جنگ جهانی دوم» ترکیبی استادانه از زندگینامه، تاریخ سینما و روایت دوران جنگ است و نشان می‌دهد چطور پنج کارگردان از استعدادهای سینمایی خود برای خدمت به جنگ استفاده کردند و با این کار هم هنر و هم خودشان را متحول کردند.

• ساختار روایتی دوگانه: نویسنده در این کتاب زندگینامه‌های شخصی را با زمینهٔ تاریخی گسترده‌تری  در هم آمیخته تا نشان بدهد چگونه تجربیات فردی با رویدادهای جهانی درهم آمیخت و فرهنگ فیلم جنگ و پس از جنگ را شکل داد.
• کاوش در تبلیغات و اخلاق: هریس به تنش بین صداقت هنری و وظیفهٔ میهن‌پرستانه می‌پردازد و بررسی می‌کند که چگونه هر کارگردان با مسئولیت شکل‌دهی به درک عمومی از طریق فیلم دست‌وپنجه نرم کرد.
• مضامین عمیق روانشناختی: بار عاطفی جنگ، به ویژه در مورد جورج استیونز که به اردوگاه کار اجباری نازی‌ها فرستاده شد، جهان‌بینی، آثار و آینده‌اش را عمیقاً تغییر داد و همین موضوع اصلی این کتاب است.
• تأثیر بر سینمایِ پس از جنگ: این کتاب نشان می‌دهد که چگونه تجربیات جنگی کارگردانان بر فیلم‌های بعدی آن‌ها تأثیر گذاشت و به ساخته شدن هالیوودی بالغ‌تر، واقع‌گرایانه‌تر و از نظر اخلاقی پیچیده‌تر کمک کرد.
• نگاهی به دگرگونی هالیوود: هریس با تمرکز بر این پنج چهرهٔ هالیوودی، لحظه‌ای محوری را به تصویر می‌کشد که صنعت فیلم از  سرگرمی‌های گریزان به ابزاری قدرتمند برای نشان دادن حوادث ملی و بازتاب فرهنگی تبدیل شد.

افتخارات و جوایز 
.

از زمان انتشار «پنج بازگشته» در ۲۰۱۴، گرچه کتاب جایزهٔ ادبی مهمی دریافت نکرده اما با استقبال منتقدان و خوانندگان روبه‌رو شد و به‌خاطر داستان‌سرایی متفاوتش، مورد تحسین قرار گرفت. تاثیر کتاب به اندازه‌ای قابل توجه بود که الهام‌‌بخش ساخت یک سریال مستند برای شبکهٔ نتفلیکس (Netflix) شد. برخی از افتخارات این کتاب عبارت‌اند از:

• دریافت جایزهٔ بهترین کتاب تاریخی و زندگینامهٔ گودریدز در سال ۲۰۱۴ (Goodreads Choice Award)
• یکی از ۱۰۰ کتاب برتر سینمایی تمام دوران از سوی هالیوود ریپورتر (Hollywood Reporter)

اقتباس‌های سینمایی از کتاب «پنج بازگشته» 
.

براساس کتاب «داستانی از هالیوود و جنگ جهانی دوم» یک مستند آمریکایی ساخته شد که در نیویورک و لس‌آنجلس به عنوان یک سریال سه قسمتی از شبکهٔ نتفلیکس در ۳۱ مارس ۲۰۱۷ پخش شد. این مستند بر پنج کارگردان کتاب تمرکز دارد که فیلمسازان مُدرنی مانند پل گرینگرس، استیون اسپیلبرگ، فرانسیس فورد کاپولا، گیلرمو دل تورو و لارنس کاسدان آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند.

این سریال مورد تحسین قرار گرفت و نامزد دریافت دو جایزهٔ اِمی (Emmy Awards) برای پُربیننده‌ترین مستند شد و جایزهٔ راوی برجسته برای بازی مریل استریپ (Meryl Streep) را از آنِ خود کرد.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

اگر به موضوعاتی مانند تلاقی فیلم و تاریخ علاقه دارید حتما این کتاب را بخوانید. این کتاب بسیار مناسب علاقه‌مندان به سینما، جنگ جهانی دوم و دانشجویان رشتهٔ مطالعات رسانه‌ای است. با مطالعهٔ این کتاب می‌فهمید که چطور پنج کارگردان از هنر خود برای مستندسازی و تأثیرگذاری بر یکی از محوری‌ترین دوره‌های تاریخ مُدرن استفاده کردند. این کتاب با ترکیبی جذاب از زندگینامه، تحلیل فرهنگی و روایت‌های دوران جنگ، برای کسانی که به آثار غیرداستانی علاقه دارند نیز یک خواندنی بسیار جذاب است.

چرا کتاب «پنج بازگشته» را بخوانیم؟ 
.

• دیدگاه تاریخی منحصربه‌فرد: این کتاب نگاهی خاص و ویژه به جنگ جهانی دوم داشته است و این اتفاق را از نگاه فیلمسازان بررسی می‌کند و زاویه‌ای تازه از یک دوره مستند ارائه می‌دهد. این کتاب نشان می‌دهد که چگونه  سینما نه‌تنها برای سرگرمی، بلکه برای اطلاع‌رسانی، ترغیب و الهام‌بخشی در طول یک بحران جهانی مورد استفاده قرار گرفت.
• زندگینامه و تاریخ فرهنگی: کمتر کتابی پیدا می‌شود که مانند کتاب «پنج بازگشته» به زندگی شخصی و تاریخ فرهنگ پرداخته باشد. هریس فقط داستان‌های جنگ را روایت نکرده است، بلکه به زندگی شخصی پنج کارگردان می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه تجربیات دوران جنگ آن‌ها، زندگی و هنرشان را تغییر داد و هالیوود چگونه در واکنش به این تغییرات، تکامل یافت.
• بررسی اخلاق تبلیغات: نقش رسانه در زمان جنگ چیست؟ این کتاب سؤالات مهمی را در مورد نقش رسانه در دوران جنگ مطرح کرده و نشان می‌دهد فیلمسازان چطور می‌توانند افکار عمومی را شکل دهند و این‌که آیا در این دوران سینما حقیقت یا صداقت هنری را از دست می‌دهد.
• داستان‌سرایی احساسی: از آسیب‌های ناشی از مشاهدهٔ اردوگاه‌های کار اجباری گرفته تا تنش فیلمبرداری زیر آتش دشمن، تجربیات این کارگردان‌ها همدلی شما را برمی‌انگیزد و داستانی احساسی را پیش‌رویتان قرار می‌دهد. این کتاب به همان اندازه که آموزندهاست، تأثیرگذار نیز هست.
• تأثیر بر سینمای مُدرن: این کتاب با ردیابی چگونگی تأثیر آثار جنگی این کارگردانان بر فیلم‌های پس  از جنگ، به خوانندگان کمک می‌کند تا ریشه‌های فیلمسازی مُدرن آمریکایی و بار عاطفی پشت برخی از نمادین‌ترین آثار آن را درک کنند.

کتاب «پنج بازگشته» باید حتماً خوانده شود چون نگاهی نادر و جذاب به چگونگی استفادهٔ پنج تا از تأثیرگذارترین کارگردان‌ها از سینما در شکل‌دهی به روایت جنگ جهانی دوم دارد. این کتاب فقط تاریخ را روایت نمی‌کند، بلکه مبارزات عاطفی، اخلاقی و هنری این کارگردان‌ها را نیز نشان می‌دهد. چه عاشق فیلم باشید، یا علاقه‌مند به تاریخ، این کتاب یک تجربهٔ عمیقاً انسانی و از نظر فکری غنی است.

درباره‌ٔ نویسنده 
.

مارک هریس نویسندهٔ کتاب «صحنه‌هایی از انقلاب» (Scenes From A Revolution) است که کتاب برجستهٔ سال نیویورک تایمز و یکی از ده کتاب غیرداستانی برتر دهه شد. او سردبیر و همکار مجلهٔ اینترتیمنت ویکلی (Entertainment Weekly) و ستون‌نویس مجلهٔ گرنتلند (Grantland) و همچنین ویراستار همکار مجلهٔ نیویورک تایمز است که در مورد فرهنگ پاپ و تاریخ سینما برای بسیاری نشریات دیگر نیز مطالب مختلفی می‌نویسد. او فارغ‌التحصیل دانشگاه ییل است و به همراه همسرش در نیویورک زندگی می‌کند.

معرفی کتاب‌ مشابه: هیروشیما (Hiroshima)
.

اگر به کتاب‌های غیرداستانی علاقه دارید که جنگ را از دیدگاه بازماندگان یا افراد مختلف روایت کرده است، کتاب «هیروشیما» اثر جان هرسی (John Hersey) نویسندهٔ آمریکایی را بخوانید. این کتاب داستان شش بازماندهٔ بمب اتمی است که بر روی سر هیروشیما انداخته شد و اولین کتابی است که برای نوشتن آن از تکنیک‌های داستان‌سرایی با گزارش‌های غیرداستانی استفاده شده است.

نویسنده در این کتاب پیامدهای دلخراش بمباران اتمی هیروشیما در ۶ آگوست ۱۹۴۵ را از طریق داستان‌های شخصی شش بازمانده روایت کرده است. کتاب با لحظهٔ برخورد بمب آغاز می‌شود و این افراد را در حالی نشان می‌دهد که با هرج‌ومرج، ویرانی و رنج انسانی ناشی از این حادثه دست‌وپنجه نرم می‌کنند. هرسی مبارزات جسمی و عاطفی آن‌ها را در روزها و ماه‌‌های پس از انفجار دنبال می‌کند. این کتاب با نثری صریح و قدرتمند، تأملی در بقا، حافظه و پیامدهای پایدار جنگ هسته‌ای است.

شباهت‌ها و پیوندها با «پنج بازگشته»
.

گرچه این دو کتاب از نظر دامنه و سبک متفاوت هستند، اما هر دو عمیقاً انسانی، روایتی از جنگ جهانی دوم ارائه کرده‌اند و تلفات عاطفی و درگیری روانی این واقعه را روشن ساخته‌اند. این دو کتاب شباهت‌های بسیار زیادی با هم دارند و از دیدگاه‌های متفاوتی به بررسی پیامدهای جنگ جهانی دوم بر افراد پرداخته‌اند.

• داستان‌سرایی انسان‌محور: هر دو کتاب بر تجربیات فردی تمرکز دارند؛ هرسی داستان شش بازماندهٔ هیروشیما را دنبال می‌‌کند، درحالی‌که هریس داستان پنج کارگردان را تعریف کرده که باعث شده‌اند رویدادهای تاریخی گسترده، صمیمی و از نظر احساسی طنین‌انداز شوند.
• ترکیب روزنامه‌نگاری و روایت: هر دو نویسنده با استفاده از تکنیک‌های ادبی، روایتی غیرداستانی را به صورت داستان نوشته‌اند. آن‌ها خواننده را در روایت‌های غنی و احساسی خود غوطه‌ور ساخته‌اند و کتاب‌هایشان مانند یک رمان به‌نظر می‌رسد و درعین‌حال مبتنی بر واقعیت باقی می‌ماند.
• کاوش در آسیب‌های روحی و تاب‌آوری: چه پیامدهای جسمی و عاطفی بمب اتم باشد و چه زخم‌های روانی فیلمبرداری در میان جنگ، هر دو کتاب نشان می‌دهند که چگونه مردم سختی‌های غیرقابل تصور را تاب می‌آورند.
• تأملات اخلاقی و معنوی: هرسی و هریس  هر دو سؤالاتی در مورد مسئولیت اخلاقی مطرح کرده‌اند. چه استفاده از سلاح‌های هسته‌ای باشد، چه نقش فیلمسازان در شکل‌دهی به تبلیغات یا افکار عمومی در زمان جنگ، پیامدهای هر دو در این کتاب‌ها بررسی شده است.

هر دو کتاب از داستان‌سرایی برای پُر کردن شکاف بین وقایع تاریخی و تجربهٔ شخصی افراد استفاده  کرده‌اند و خوانندگان را به چالش می‌کشند تا با پیچیدگی‌‌های اخلاقی جنگ، قدرت رسانه‌ها در شکل‌دهی به ادراک عمومی و تأثیر ماندگار تروما بر افراد و فرهنگ روبه‌رو شوند.

سخن پایانی 
.

کتاب «پنج بازگشته» یک اثر فراموش‌نشدنی در مورد چگونگی برخورد هنر و جنگ است. هریس با پیوند دادن سفر شخصی پنج کارگردان افسانه‌ای، چیزی بیش از یک روایت تاریخی ارائه کرده است و لحظاتی دگرگون‌‌کننده را به تصویر می‌کشد که در آن لحظات سینما و هنر تبدیل به سلاحی ضروری برای مبارزه می‌شوند.

او در این کتاب نشان می‌دهد که این کارگردان‌ها نه‌تنها جنگ را مستند کردند، بلکه نحوهٔ درک عموم از جنگ را نیز تغییر دادند و سینما را به بازیگری کلیدی در بافت فرهنگی و عاطفی گسترده‌تری در دههٔ ۱۹۴۰ تبدیل کردند. آنچه این کتاب را متفاوت کرده، عمق عاطفی و پیچیدگی اخلاقی آن است. 

هریس در این کتاب از نشان‌دادن تنش‌ها و معضلات اخلاقی‌ای که این کارگردانان با آن‌ها مواجه بودند، طفره نرفته است. از طریق روایت‌های غنی و مفصل او می‌بینیم که چگونه تجربیات دوران جنگ این کارگردان‌ها، تأثیرات فراموش‌نشدنی‌ای بر جهان‌بینی‌هایشان گذاشت و مسیر سینمای آمریکا را کاملاً تغییر داد.

این کتاب فقط برای علاقه‌مندان به سینما یا دوست‌داران تاریخ نیست؛ بلکه کتابی قدرتمند در مورد نقش هنر در مواقع بحرانی است. این کتاب خوانندگان را دعوت می‌کند تا ببینند که چگونه داستان‌ها می‌توانند هم ابزاری تأثیرگذار و هم شاهدی قوی باشند. 

هریس با مستندسازی زندگی این پنج کارگردان به خواننده یادآوری می‌کند که حتی در بحبوحهٔ وحشت جنگ، جایی برای خلاقیت، وجدان و شجاعت وجود دارد و گاهی اوقات تنها یک دوربین می‌تواند مسیر تاریخ را برای همیشه تغییر دهد.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
.

در یک دهه بعد، نه‌تنها دوباره به خانه برنگشته بود؛ بلکه کار خاصی در ملأعام برای معرفی ریشه‌های یهودی یا اروپاییِ خود نکرده بود. فیلمسازان یهودی در دههٔ ۱۹۳۰ هدفی ساده برای گروه‌های ضدیهود، ضدکمونیست و بیگانه‌هراسان بودند. وایلر که انگلیسی را کامل می‌دانست لهجه‌ای پنهان‌نشدنی داشت و تلاش زیادی کرد تا فردی آمریکایی شود. درحالی‌که اوضاع در آلمان بدتر می‌شد، او علاقهٔ کمی به فعال (سیاسی) شدن نشان داده بود. وقتی جک وارنر در نامه‌ای به او فشار می‌آورد، وایلر چکی به مبلغ صددلار برای اتحادیهٔ ضدنازی‌ هالیوود می‌نوشت. وقتی انجمن هنرمندانِ تصاویر متحرک ـ که شعار تجمع‌شان این بود: «از هالیوود تا اسپانیا مراقب آمبولانس باش» ـ به او سقلمه‌ می‌زد، وی دویست دلار به صندوق خیریه‌ای کمک می‌کرد، ولی بیش از هر چیز می‌خواست از گذشته آزاد شود تا بتواند فیلم بسازد ـ ترجیحاً هم بدون تزریق موضع‌گیری یا بازتاب مسائل سیاسی.

اما تا سال ۱۹۳۸ وایلر کاملاً خود را (با اوضاع جدید) وفق داده بود که این برای کسانی که دربارهٔ سابقهٔ او بحث می‌کردند تقریباً شگفتی محسوب می‌شد ـ چیزی که یک ماه قبل از «شب بلورین»، وقتی که ازدواج کرد، رخ داد. تالی وایلر، دختر قدبلند و جذاب تگزاسی با رفتاری آرام ومهربانانه، دانش‌آموختهٔ دانشگاه ساوثرن متودیست بود که با کمی جاه‌طلبی برای بازیگری به هالیوود آمد، چیزی که پس از ازدواج به‌سرعت آن را رها کرد.