تایپی

کتاب «تایپی» (Typee: A Peep at Polynesian Life) اولین کتاب نویسندهٔ آمریکایی هرمان ملویل (Herman Melville) و به‌نوعی سفرنامه و نیمه‌ خودزندگینامه است که در سال ۱۸۴۶ یعنی زمان که ملویل ۲۶ ساله بود منتشر شد. این کتاب یک اثر کلاسیک در ادبیات سفر و ماجراجویی شناخته می‌شود،‌ روایتی که براساس تجربیات ملویل در جزیرهٔ نوکو هیوا در اقیانوس آرام جنوبی در سال ۱۸۴۲ نوشته شده است. عنوان تاب نیز از نام درهٔ تایپیوای (Taipivai) گرفته شده که زمانی با نام «تایپی» شناخته می‌شد. این کتاب محبو‌ب‌ترین اثر این نویسنده در طول زندگی‌اش بود و او را به عنوان مردی که میان آدمخواران زندگی می‌کرد، بدنام کند. این کتاب تصویری زنده و تقریباً شاعرانه‌ای از زندگی در جزیره ارائه کرده است و معصومیت و سادگی فرهنگ بومی را در مقابل خشونت تمدن غربی قرار داده است.

درباره‌ٔ کتاب 
.

کتاب «تایپی» براساس تجربیات واقعی نویسنده از زندگی ماجراجویانه‌اش نوشته شده است. داستان از زمانی شروع می‌شود که یک ملوان آمریکایی، کشتی شکار نهنگ خود را به مقصد اقیانوس آرام جنوبی با همراهش توبی ترک می‌کند. آن‌ها به سرزمین سبز و مرموز نوکوهیوا فرار می‌کنند به این امید که از نظم و انضباط سخت و یکنواخت زندگی در کشتی خلاص شوند. پس از یک سفر دشوار در جنگل ناهموارِ جزیره، آن‌ها به تایپی‌ها می‌رسند؛ قبیله‌ای که در میان ملوانان شایع شده که آدمخوارهایی وحشی هستند.

گرچه آن‌ها در ابتدا وحشت‌زده می‌شوند، اما ملوان متوجه می‌شود که تایپی‌ها مهمان‌نواز، سخاوتمند و بسیار متمدن‌تر از آنچه می‌گویند، هستند. با او با مهربانی و آرامش رفتار می‌شود و حتی زن زیبایی از او مراقبت می‌کند و آن‌ها رابطه‌ای عاشقانه برقرار می‌کنند. ملوان هم‌زمان با بهبودی آسیب‌دیدگی پایش، به‌طور فزاینده‌ای مجذوب آدا‌ب‌ورسوم، آیین‌ها و شیوهٔ زندگی این قبیله می‌شود و هماهنگی آن‌ها را با آنچه او ریاکاری و فساد در جامعهٔ به اصطلاح متمدن غربی می‌بیند، مقایسه می‌کند. بااین‌حال اشارات نگران‌کننده در مورد آدمخواری و جنبهٔ تایک این قبیله همچنان او را آزار می‌دهد.

تا این‌که دیدگاه رمانتیک و عاشقانهٔ ملوان زمانی نسبت به تایپی تغییر می‌کند که متوجه می‌شود درواقع اسیر آن‌هاست و به میل خود نمی‌تواند این دره را ترک کند. او که از جان خود می‌ترسد، تصمیم می‌‌گیرد با سرپیچی از قوانین قبیله، با کمک یک ملوان دیگر فرار کند و تجربیاتش زندگی او را برای همیشه تغییر می‌دهد. 

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب

 .
«تایپی» هم روایتی ماجراجویانه است و هم به عنوان یک نقد فرهنگی عمل کرده است و نویسنده با استفاده از تجربیات دست اول خودش، فرضیات غربی در مورد تمدن و وحشیگری را به چالش کشیده است. او در این کتاب به مقایسه زندگی قبیله‌ای با مادی‌گرایی پرداخته است. برخی از ویژگی‌های شاخص این کتاب عبارت‌اند از:

• نقد تمدن غرب: ملویل فساد و خشونت جامعهٔ غربی را با آنچه او به عنوان زندگی‌ای ساده‌تر و هماهنگ‌تر می‌داند، مقایسه کرده است، آن‌ها را در تضاد با هم می‌بیند و شک و تردید نسبت به برتری اخلاقی غربی را نشان می‌دهد.
• داستانی واقع‌گرایانه: گرچه ملویل ابتدا این قبیله و مردمش را با دیدی رمانتیک می‌نگرد، اما در نهایت زندگی آن‌ها را ایده‌آل‌سازی نکرده و نقص‌ها و خطرات زندگی میان آن‌ها را نیز تصدیق می‌کند.
• کاوش در آزادی: روایت کتاب به معنای واقعی کلمه آزادی را زیر سؤال می‌برد ـ چه محدودیت‌های نظم اجتماعی غرب باشد و چه آزادی طبیعی جزیره‌نشینان، که ایده‌های حبس و فرار را پیچیده می‌کند.
• جزئیات زندگی قبیله‌ای: نویسنده در این کتاب بسیار دقیق آداب‌ورسوم، آیین‌ها و زندگی روزمرهٔ مردم تایپی را به تصویر کشیده است و سفرنامه‌اش را به نوعی با انسان‌شناسی ترکیب کرده است، که در زمان انتشار خودش بسیار نادر بود.
• سبک روایت منحصربه‌فرد: استفادهٔ ملویل از دیدگاه اول شخص و داستان‌سرایی زنده‌اش، خوانندگان را از نظر احساسی درگیر می‌کند.

افتخارات و جوایز 
.

از زمان انتشار «تایپی» در سال ‍۱۸۴۶، این اثر هیچ جایزهٔ ادبی رسمی دریافت نکرده است و احتمالاً بدین دلیل است که در آن زمان چنین جوایزی اصلاً وجود نداشتند. با این‌حال،‌ رمان در زمان خود بسیار موفق بود و به اولین رمان محبوبِ ملویل تبدیل شد و طرفداران بسیاری پیدا کرد. این کتاب به تثبیت شهرت ملویل به عنوان یک داستان‌سرای ماجراجو کمک کرد و منتقدان بعداً مضامین عمیق‌تری مثل نقد فرهنگی و تفسیر اجتماعی آن را ستودند. بنابراین گرچه این کتاب جایزه‌ای دریافت نکرده است، اما اثری تأثیرگذار و مهم در دوران خود بود و امروزه نیز آن را یک اثر کلاسیک و ماندگار در ادبیات آمریکا می‌دانند.

بازخوردها به رمان «تایپی»
.

• اثری کلاسیک از ادبیات آمریکا و پیشگام رمان‌های عاشقانهٔ دریای جنوب. آرتور استدمن (Arthur Stedman)
• تایپی اثری اغراق‌آمیز و ماجراجویانه و کتابی سرزنده و دلنشین است و اصلاً نمی‌توان گغت که بیش از حد فلسفی است. نیکر بوکر (The Knickerbocker)
• برای یک دانشجوی عمومیِ ملویل، تحلیل و تأیید دقیق مطالب این کتاب احتمالاً دقتی را نشان می‌دهد که به سختی می‌توان انتظار داشت. بدون تردید می‌توان گفت که به‌طور کلی این کتاب، به استثنای برخی خطاهای جزئی، تصویری وفادارانه از زندگی و مناظر جزیره در دوران پیش از تمدن نوکاهیوا باشد. چارلز رابرت اندرسون (Charles Robert Anderson)

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

این کتاب برای خوانندگانی مناسب است که از مطالعهٔ ادبیات ماجراجویی کلاسیک و کتاب‌هایی مثل «موبی دیک»، «بیست هزار فرسنگ زیر دریا» یا «پیرمرد و دریا» لذت می‌برند. همچنین این کتاب بسیار مناسب علاقه‌مندان به سفرنامه‌‌، انسان‌شناسی و دیدگاه‌های تاریخی در مورد استعمار و تفاوت‌های فرهنگی است و می‌تواند بینش‌های جالبی در این مورد در اختیار خواننده قرار بدهد. همچنین اگر به نوشته‌های تأمل برانگیز و توصیفی در مورد تمدن، آزادی و طبیعت انسان علاقه دارید، این اثر را بسیار جذاب خواهید یافت.

چرا رمان «تایپی» را بخوانیم؟ 
.

• بینش تاریخی: این کتاب نگاهی اولیه و دقیق به فرهنگ و آداب‌ورسوم مردم تایپی انداخته و به عنوان سابقه‌ای ارزشمند از زندگی بومیان قبل از نفوذ گسترده غرب که این جوامع را تغییر داد، ارائه کرده است.
• به چالش کشیدن فرهنگ: ملویل مفاهیم غرب متمدن را در مقابل وحشیگری قبیله‌ای نقد کرده است و خوانندگان را وادار می‌کند تا تعصبات عمیقاً ریشه‌دار در مورد معنای متمدن بودن را زیر سؤال ببرند.
• سبک روایی جذاب: داستان از زبان اول شخص با توصیفات واضح و متن عمیقاً احساسی روایت می‌شود و هم یک ماجراجویی هیجان‌انگیز و هم سفری تأمل برانگیز است و هر خواننده‌ای مجذوب داستان آن خواهد شد.
• کاوش در مضامین جهانی: نویسنده در بطنِ داستان به کاوش در موضوعاتی مثل آزادی، هویت و طبیعت انسان پرداخته است و آن‌ها را به شیوه‌هایی بررسی می‌کند که همچنان مرتبط هستند و خوانندگان را به تفکر در مورد ارزش‌های خود و تأثیر جامعه بر افراد ترغیب می‌کند.
• یک اثر مهم ادبی: به عنوان اولین اثر منتشر شده از ملویل، «تایپی» نشان می‌دهد که چگونه یکی از مهم‌ترین نویسندگان آمریکا به موفقیت رسید و رشد کرد و بنابراین رمان‌های بعدی و مشهورتر او را بهتر درک خواهید کرد.

«تایپی» را بخوانید چون ترکیبی منحصربه‌فرد از ماجراجویی، خودزندگینامه و سفرنامه و همچنین داستانی غنی و عاشقانه است و نقد فرهنگی متفکرانهٔ یکی از چهره‌های بزرگ ادبی آمریکا در نظر گرفته شده است. این کتاب دیدگاه نادر یک فرد خارجی قرن نوزدهمی از زندگی یک قبیلهٔ احتمالاً آدمخوار است و سعی دارد تا فرضیات غربی در مورد تمدن و اخلاق را به چالش بکشد. این اثر جذاب باعث می‌شود که به جامعهٔ صنعتی مدرن با دیدگاهی کاملا متفاوت نگاه کنید.

درباره‌ٔ نویسنده 
.

هرمان ملویل رمان‌نویس، نویسندهٔ داستان کوتاه و شاعر آمریکایی دورهٔ رنسانس بود که در ۱۸۱۹ به دنیا آمد و در ۱۸۹۱ درگذشت. از جمله شناخته‌شده‌ترین آثار او می‌توانیم به «موبی دیک» (Moby-Dick) اشاره کنیم که در سال ۱۸۵۱ منتشر شد. در زمان مرگش ملویل چندان برای عموم مردم شناخته شده نبود، اما سال ۱۹۱۹ و صدمین سالگرد تولدش تبدیل به نقطهٔ احیا این نویسنده شد و «موبی دیک» را در نهایت یکی از رمان‌های بزرگ آمریکایی در نظر گرفتند.

ملویل در شهر نیویورک به دنیا آمد و سومین فرزند یک تاجر موفق بود. او در سال ۱۸۳۹ به عنوان یک ملوان معمولی با یک کشتری تجاری و سپس در سال ۱۸۴۱ با کشتی شکار نهنگ به اقیانوس رفت اما در جزایر مارکیز از کشتی پیاده شد. «تایپی» اولین کتاب او بود و دنبالهٔ این کتاب با نام «اومو» (Omoo) در 1847 منتشر شد. موفقیت این کتاب‌ها به او امنیت مالی داد تا بتواند ازدواج کند. «ماردی» (Mardi) یک رمان ماجراجویانهٔ دیگر و اولین کتاب او بود که براساس تجربیاتش ننوشت که چندان موفق نبود.

جاه‌طلبی ادبی روز افزون ملویل در «موبی دیک» مشهود است که نوشتن آن تقریباً یک سال و نیم طول کشید اما در زمان انتشار مخاطبی پیدا نکرد. در سال ۱۸۵۷ او به انگلستان و خاور نزدیک سفر کرد و آخرین اثرش با نام (Confidence-Man) در ۱۸۵۷ منتشر شد. او در سال ۱۸۶۳ به نیویورک نقل‌مکان کرد و سرانجام به عنوان بازرس گمرک مشغول به کار شد و بر شعر تمرکز کرد. رمان کوتاه «بیلی باد» (Billy Budd) در زمان مرگش ناتمام ماند، اما پس از مرگش در ۱۹۲۴ منتشر شد. ملویل بر اثر بیماری قلبی عروقی درگذشت.

معرفی کتاب‌های مشابه: 
.

اگر رمان «تایپی» را خواندید و از خواندن آن لذت بُردید، یا به دنبال رمان‌های مشابه می‌گردید که روایت‌های سفرگونه داشته باشند و فرهنگ یا تمدن غرب را نشانه گرفته و یا ماجراجویانه باشند، کتاب‌هایی که در ادامه معرفی می‌کنیم در همین سبک نوشته شده‌اند و به همین اندازه جذاب و خواندنی هستند.

• کتاب سفرهای گالیور (Gulliver’s Travels)
.

کتاب «سفرهای گالیور» اثر جاناتان سوئیفت (Jonathan Swift) رمانی طنز و کلاسیک است که از زبان یک سفرنامه‌نویس خیالی نوشته شده تا تمدن‌های جامعهٔ غربی را نقد کند. این داستان چیزی فراتر از یک داستان تخیلی یا یک ماجراجویی ساده است، این کتاب یک تفسیر تند و تیز و اغلب تاریک از طبیعت انسان، غرور و حماقت‌های تمدن است. این کتاب هنوز هم یکی از بزرگ‌ترین آثار ادبیات انگلیسی است.

این کتاب داستان لموئل گالیور است، جراحی در یک کشتی که مجموعه‌ای از سفرهای خیالی را به سرزمین‌های دور آغاز می‌کند. گالیور در ماجراجویی‌های خود با مردم کوچک لیلیپوت و ساکنان غول‌پیکر برابدینگناگ و موجودات عجیب‌وغریب دیگر برخورد می‌کند. سوئیفت با خلق این محیط عجیب و غریب و با تخیل هوشمندانهٔ خود و کنایه‌هایش استفاده کرده تا سیاست، علم و هنجارهای اجتماعی زمان خود را نقد کند. سوئیفت از طریق چشمان یک فرد خارجی، پوچی‌ها و ریاکاری‌های یک جامعه را نشان می‌دهد و به خوانندگان اجازه می‌دهد تا دیدی کاملاً متفاوت به دنیای خود داشته باشند.

• کتاب قلب تاریکی (Heart of Darkness)
.

کتاب «قلب تاریکی» اثر جوزف کنراد (Joseph Conrad) رمان‌نویس بریتانیایی-لهستانی است که اولین بار به صورت یک رمان کوتاه منتشر شد. این کتاب داستان سفر مردی به دل آفریقا است و در هستهٔ خود نقدی قدرتمند از امپریالیسم اروپایی و تاثیر غیرانسانی آن است. نویسنده از نگاه شخصیت اصلی خود، ریاکاری و وحشی‌گری نهفته در زیر به اصطلاح ماموریت متمدن‌سازی را افشا می‌کند و مرز باریک بین تمدن و بربریت را آشکار می‌سازد.

این کتاب داستان چارلز مارلو است، دریانوردی که سفر خود را در امتداد رودخانهٔ کنگو در آفریقا برای یافتن تاجر عاجی مشهور که به‌طرز مرموزی ارتباطش با او قطع شده، روایت می‌کند. مارلو به اعماق آفریقا سفر می‌کند و شاهد استثمار وحشیانهٔ مردم بومی و از هم پاشیدن مرزهای اخلاقی به نام طمع استعماری است. جنگل انبوه و سرکوبگر، با نزدیک‌تر شدن مارلو به تاجر، به نمادی از تاریکی درون روح انسان‌ها بدل می‌شود.

• کتاب جزیره گنج (Treasure Island)
.

کتاب «جزیره گنج» اثر رابرت لوئیس استیونسون (Robert Louis Stevenson) نویسندهٔ اسکاتلندی است که در سال ۱۸۸۳ منتشر شد. این کتاب داستانی جذاب و پرتعلیق با شخصیت‌هایی بسیار به یادماندنی است که روح ماجراجو در دریاهای آزاد و جذابیت ثروت‌های پنهان را به تصویر می‌کشد و درعین‌حال مضامینی مثل شجاعت، وفاداری و خیانت را بررسی می‌کند. این داستان یکی از محبوب‌ترین داستان‌های ماجراجویانه در ادبیات است.

این رمان داستان هیجان‌انگیز جیم هاوکینز جوان است که هنگام کار در مهمانخانهٔ والدینش، نقشهٔ گنج یک دزد دریایی را کشف می‌کند. جیم برای بازیابی گنج به سفری دریایی می‌پیوندد، اما این سفر دریایی به زودی توسط شورشی به رهبری لانگ جان سیلور آشپز خطرناک کشتی که مخفیانه یک دزد دریایی است،‌ به هرج‌ومرج کشیده می‌شود. حالا جیم باید شجاعت به خرج بدهد و خیلی سریع فکر کند تا بتواند از این ماجراجویی خطرناک جان سالم بدر ببرد.

سخن پایانی 
.

«تایپی» کاوشی جذاب در مورد برخوردهای فرهنگی است که نویسنده در آن فرضیات غربی از تمدن را به چالش کشیده است. ملویل با تصویرسازی واضح خود از مردم یک قبیله، خوانندگان را دعوت می‌کند تا به مقایسه تمدن بپردازند و ایدهٔ داشتن تمدن را زیر سؤال ببرند و بر پیدا کردن راه‌های جایگزین برای هماهنگی با طبیعت و پیوندهای اجتماعی تأکید می‌کند. او با رویکرد ظریف خود هیچ‌کدام از دو وضعیت را ایده‌آل‌ نشان نمی‌دهد یا غولی از آن‌ها نمی‌سازد، بلکه به‌جایش بر پیچیدگی بشریت و محدودیت‌های قضاوت انسانی تمرکز کرده است.

علاوه‌ بر تمام این‌ها، استعداد ادبی نوظهور ملویل در این کتاب از طریق توصیفات غنی و روایتی جذاب به نمایش گذاشته شده است. این کتاب نه‌تنها نوعی قوم‌نگاری از جامعهٔ «تایپی» است، بلکه روایتی عمیقاً شخصی دربارهٔ درک شکاف‌های فرهنگی است. این تمرکز دوگانه بر داستان‌سرایی و تفسیر اجتماعی، این اثر را برای خوانندگان علاقه‌مند به تاریخ، انسان‌شناسی و ادبیات نیز جذاب کرده است.

درنهایت، می‌توان گفت که این نگاه و تاکید بر همدلی و روشنفکری در مواجهه با فرهنگ‌های متفاوت حتی امروزه نیز در جریان است. این کتاب خوانندگان را به چالش می‌کشد تا تعصبات فرهنگی خود در مواجهه با یک جامعه را به چالش بکشند و در مورد معنای آزادی، شادی و تمدن تأمل کنند.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
.

مبلّغ متهوری، بی‌واهمه از شکست تلاش‌های پیشین در فرونشاندن خشم و با اعتقاد راسخ به تأثیر ظرافت زن، همسر جوان و زیبایش را میان این بومیان برد. اولین مؤنث زن سفیدپوستی که پا به سواحل این جزایر می‌گذاشت. بومیان ابتدا با تحسینی خاموش به این مظهر اعلی چشم دوخته بودند و به‌ظاهر مایل بودند او را خدایی تازه بدانند. اما دیری نپایید که در پی آشنایی با فریبندگی او و لبریز از حسادت به پارچه‌هایی که تنش را محصور کرده بودند، قصد کردند به پوشش مقدس چلواری که در آن مستور بود رخنه کنند. به پاداش این کنجکاوی پا را از مرز نجابت بیرون گذاشتند و برازندگی بانو تماماً خدشه‌دار شد. زنانگی‌اش که آشکار شد، پرستش جای خود را به حرمت‌شکنی داد و دیگر اهانتی را که بر سر زن می‌بارید پایانی نبود. وحشی‌ها فکر می‌کردند فریب خورده‌اند و از همین رو بسیار خشمگین بودند. مقابل وحشت همسر مهربانش، لباس پر تنش نمانده بود و با درک این حقیقت دیگر قادر نبود از سر سخاوت به این فریبندگی ادامه دهد. بانوی نجیب آن چنان مؤمن نبود که چنین وضعیتی را تاب بیاورد و از ترس اعمال شنیع بیش از آن، همسرش را وادار کرد دست از تعهد بکشد و در نهایت به تائيتی بازگشتند.