دیوانه روی بام (پالتویی)

کتاب «دیوانه روی بام» (Okujō no Kyōjin) با عنوان انگلیسی (The Housetop Madman) مجموعه‌ای از ۳ نمایشنامه، اثر کان کیکوچی (Kan Kikuchi) رمان‌نویس اهل ژاپن است که برای اولین‌بار در سال ۱۹۱۶ منتشر شد. این نمایشنامه دربارهٔ مردی است که خانواده و همسایگانش به‌خاطر عادت تنهایی نشستنش بر روی پشت بام او را دیوانه می‌دانند، اما او خودش آن‌جا را مکانی برای آزادی می‌داند. نویسنده در این نمایشنامه از پشت‌بام به عنوان نمادی از قطع ارتباط با جامعه و چالش‌های مدرنیزاسیون در ژاپن دورهٔ میجی استفاده کرده است. سه اثر او که در این کتاب گردآوری شده است از مهم‌‏ترین آثار او و برجسته‌‏ترین نمایش‏نامه‌‏های شین‌‏گِکی محسوب می‌‏شوند. این سه اثر که در دهۀ دوم سدۀ بیستم نوشته شده‌‏اند در آغاز توجه چندانی جلب نکردند، اما خیلی زود در زمرۀ محبوب‌‏ترین نمایش‌‏های تک‌‏پرده‌‏ای ژاپن قرار گرفتند و تا به امروز پیوسته به روی صحنه می‌‏روند. علاوه بر این، چندین اقتباس سینمایی و تلویزیونی از آن‌‏ها صورت گرفته است.

درباره‌ٔ کتاب 
.

کتاب «دیوانه روی بام» مجموعه‌ای از سه نمایشنامهٔ کان کیکوچی با عناوین «دیوانه روی بام»، «دلاور دریا» و «پدر بازمی‌گردد» است؛ مجموعه‌ای غنی از احساسات و تأملات انسانی که به موضوعاتی مثل مبارزات شخصی، وظایف خانوادگی و تنش بین خواسته‌های فردی و انتظارات اجتماعی می‌پردازد. کیکوچی که در دوران تحصیلش با ادبیات ایرلند آشنا شده بود و به فرهنگ ایرلند علاقه پیدا کرد تشابهات بسیاری میان ژاپن و ایرلند یافت و بسیاری از نمایشنامه‌هایش را با اقتباس از نمایشنامه‌های ایرلندی نوشت.

نویسنده در نمایشنامهٔ «دیوانه روی بام» به مسئلهٔ جنون می‌پردازد و این پرسش بنیادی را مطرح می‌کند که آیا درمان دیوانگان واقعاً خدمت به آن‌ها است یا نه. همچنین با زبانی گزنده به باورها و آیین‌های خرافی ژاپنی حمله می‌کند و نسل جوان را که آموزش مدرن دیده است در مقایسه با نسل‌های پیشین فرهیخته‌تر و خردمندتر نشان می‌دهد.

در «دلاور و دریا» زندگی پرمخاطرهٔ ماهیگیران ژاپنی و چالش‌های آن‌ها در مواجهه با طبیعت و مسئولیت‌های اجتماعی را به تصویر می‌کشد و تعارض میان اخلاق و منافع شخصی را برجسته می‌سازد. همچنین نظام طبقاتی سنتی ژاپن را به‌صراحت نقد می‌کند و بی‌اخلاقی آن را آشکار می‌سازد. در «پدر بازمی‌گردد» که اقتباسی از نمایشنامهٔ «بازگشت ولخرج» (The Return of the Prodigal» اثر جان امیل کلاورینگ هانکین درام‌نویس اهل انگلستان در دورهٔ ادوارد است نیز به تقابل میان اصول سنتی ژاپنی مانند وفاداری به خانواده و احترام به والدین با انسان‌گرایی مدرن می‌پردازد و ارزش‌های سنتی را در برابر اندیشهٔ مدرن به چالش می‌کشد.

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 
.

«دیوانه روی بام» و دیگر نمایشنامه‌های کیکوچی به دلیل بینش عمیق روان‌شناختی، توسعهٔ پیچیدهٔ شخصیت‌ها و کاوش در مضامین جهانی انسانی برجسته شده‌اند. در سراسر این سه نمایشنامه، نویسنده استادانه ماجراهای شخصی را با سؤالات گسترده‌تر اجتماعی و اخلاقی در هم می‌آمیزد و روایت‌هایی خلق می‌کند که هم از نظر احساسی جذاب و هم از نظر فکری جالب توجه هستند. برخی از ویژگی‌های برجستهٔ این نمایشنامه‌ها عبارت‌اند از:

• عمق روان‌شناختی: او در هر نمایشنامه به زندگی درونی شخصیت‌های خود می‌پردازد و مبارزات ذهنی و عاطفی آن‌ها را با حساسیت به تصویر می‌کشد. 
• شخصیت‌پردازی پیچیده: شخصیت‌های کیکوچی چند بُعدی هستند و انگیزه‌ها و درگیری‌های آن‌ها واقع‌گرایانه و قابل‌درک به‌نظر می‌رسد.
• موضوعات جهانی: مسائلی مثل وظیفه خانوادگی، شجاعت و انتظارات اجتماعی در فرهنگ‌ها و دوره‌های مختلف در این نمایشنامه‌ها برجسته شده‌اند.
• بینش فرهنگی: کیکوچی به‌طرز ظریفی جامعه، هنجارها و ارزش‌های ژاپن را در این سه اثر منعکس کرده که خواندن‌شان هم سرگرمی است و هم تفسیری متفکرانه.
• روایت‌های بهم پیوسته: گرچه این سه نمایشنامه‌ به تنهایی داستان خود را دارند، اما در کنار هم کاوشی منسجم در وضعیت انسان و انتخاب‌های اخلاقی هستند.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

اگر به مطالعهٔ نمایشنامه علاقه دارید و از مطالعهٔ نمایشنامه‌های شخصیت‌محور و درام لذت می‌برید، این کتاب برای شما ایده‌آل است. محققان تئاتر، دانشجویان ادبیات و تئاتر و دوست‌داران نمایشنامه‌های کلاسیک نیز از مطالعهٔ این کتاب بسیار لذت خواهند بُرد. اگر به دنبال مطالعهٔ نمایشنامه‌هایی هستید که به وضعیت اجتماع در دوره‌های خاص ژاپن اشاره کرده باشند یا به مسائل کشور ژاپن در دورهٔ میجی پرداخته باشند، این نمایشنامه‌ها را بخوانید.

چرا کتاب «دیوانه روی بام» را بخوانیم؟ 
.

• نمایشنامه‌هایی عمیق و پُرمفهوم: کیکوچی عمیقاً در ذهن شخصیت‌هایش کاوش می‌کند و ترس‌ها، خواسته‌ها و درگیری‌های درونی آن‌ها را آشکار می‌کند. این امر به خواننده اجازه می‌دهد تا درک بهتری از رفتار انسان‌ها و وضعیت جامعهٔ ژاپن در آن دوران به دست بیاورد و با دیدگاه‌های متنوعی روبه‌رو شود.
• مضامین پیچیده: نویسنده در این نمایشنامه‌ها به موضوعات مختلفی پرداخته است تا فشارهای اجتماعی در آن دوران را مشخص کند. هر داستان تأملی در زندگی، جامعه، قضاوت‌ها و انتخاب‌های اخلاقی است.
• دیدگاه فرهنگی و تاریخی: نویسنده از طریق این نمایشنامه‌ها جامعهٔ آن دوران را به تصویر کشیده است و سنت‌ها و انتظارات اجتماعی ژاپن را از دریچهٔ متفاوتی نگاه کرده است؛ دریچه‌ای که به سوی هنجارهای فرهنگی و بافت تاریخی ژاپن گرفته شده و دیدگاه ادبی جهانی شما را غنی می‌سازد.
• ساختار دراماتیک: این نمایشنامه‌ها به دقت نوشته شده‌اند تا هم حس تعلیق و هم احساسات خواننده را برانگیزند. با وجود این‌که‌ دهه‌ها از نوشتن این نمایشنامه‌ها می‌گذرد، اما هنوز هم چالش‌ها، معضلات اخلاقی و مبارزات عاطفی شخصیت‌ها به دنیای امروز مرتبط هستند و در نسل‌های مختلف طنین‌انداز می‌شوند.

نمایشنامهٔ «دیوانه روی بام» و ۲ نمایشنامهٔ دیگر این کتاب را بخوانید اگر به دنبال نمایشنامه‌ای جذاب می‌گردید که با شما را با شخصیت‌های پیچیده درگیر کند. نویسنده در این نمایشنامه‌ها به موضوعات متنوع و جذابی پرداخته است و تسلط او بر ساختار دراماتیک این نمایشنامه‌ها، بسیار ستودنی است. این نمایشنامه‌ها نه‌تنها یک مطالعهٔ ادبی معنادار و باارزش به حساب می‌آیند، بلکه نوعی بینش روان‌شناختی در رفتار و روابط انسانی به خواننده می‌دهند.

درباره‌ٔ نویسنده 
.

کان کیکوچی با نام واقعی هیروشی کیکوچی، یکی از مهم‌‏ترین و تأثیرگذارترین چهره‌‏های هنر و ادبیات ژاپن در نیمۀ نخست سدۀ بیستم میلادی است که در سال ۱۸۸۸ به دنیا آمد و در ‍۱۹۴۸ درگذشت. او علاوه ‏بر نمایش‏نامه داستان و جستار هم می‌نوشت و ناشر، بنیان‌‏گذار و سردبیر مجلات ادبی، و مدیر سینمایی نیز بود. کیکوچی از نویسندگان پیشگامی بود که می‌کوشیدند با بهره‌گیری از ادبیات و تئاتر در مدرن‌سازی کشور نقشی ایفا کنند. تقابل میان سنت و مدرنیته را می‌توان اصلی‌ترین مضمون آثار کیکوچی به شمار آورد و همین موضوع در سه نمایشنامهٔ «دیوانه روی بام» نیز مشهود است.

کیکوچی کودکی خود را در زادگاهش سپری کرد و سپس تجربهٔ یک دوره تحصیل ناتمام در توکیو را از سر گذراند. او در سال ۱۹۱۳ در رشتهٔ ادبیات انگلیسی در دانشگاه توکیو پذیرفته شد. کان کیکوچی پس از پایان جنگ جهانی دوم و اشغال ژاپن توسط آمریکا، به‌جرم هم‌سو بودن مجلهٔ ادبی‌اش با سیاست‌های جنگ‌طلبانهٔ حکومت، در فهرست پاکسازی قرار گرفت و از خدمت در کلیهٔ مناصب دولتی منع شد. او در خانه‌اش در توکیو دچار حملهٔ قلبی ناگهانی شد و در ۵۹ سالگی درگذشت. از او ۵۲ نمایشنامه، ۵۲ داستان بلند، ۲۲۴ داستان کوتاه و ده‌ها یادداشت و جستار مختلف با موضوعات ادبی، هنری، سیاسی و اجتماعی به‌ جا مانده است.

معرفی کتاب‌های مشابه: 
.

اگر از مطالعهٔ کتاب «دیوانه روی بام» لذت بردید و به نمایشنامه‌خوانی علاقه دارید و به دنبال نمایشنامه‌های خواندنی می‌گردید که به موضوعات مهم اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی پرداخته باشند و موضوعاتی متفاوت داشته باشند، مطالعهٔ نمایشنامه‌های زیر را نیز به شما پیشنهاد می‌کنیم.

• کتاب زن در ریگ روان (The Woman in the Dunes)
.

نمایشنامهٔ «زن در ریگ روان» اثر کوبه آبه (Kōbō Abe) رمان‌نویس و نمایشنامه‌نویس ژاپنی و نمایشنامه‌ای سورئال و دلهره‌آور است که به موضوعاتی مثل به دام‌ افتادن، هویت و مبارزهٔ وجودی پرداخته است. در این نمایشنامه نویسنده مانند نمایشنامه‌های «دیوانه روی بام»، به بررسی کشمکش‌های روانی و وجودی افرادی می‌پردازد که در موقعیت‌هایی گرفتار شده‌اند که حس هویت و آزادی آن‌ها را به چالش می‌کشد. هر دو اثر به مضامین انزوا، بیگانگی و واکنش انسان به شرایط سرکوبگرانه می‌پردازند و چگونگی مواجهه افراد با ترس، پوچی و محدودیت‌های کنترل را بررسی می‌کنند. علاوه بر این، هر متن، وضعیت روان‌شناختی انسان‌ها در مواجهه با وقایع مختلف را به تصویر می‌کشد و بر زندگی درونی، اضطراب‌ها و معضلات اخلاقی شخصیت‌های خود به گونه‌ای تأکید می‌کند که تأمل وجودی را با تنش روایی زنده ترکیب می‌کند.

داستان این نمایشنامه دربارهٔ یک حشره‌شناس آماتور است که در جست‌وجوی حشرات نادر به روستایی دورافتاده سفر می‌کند اما در گودالی از شن، با زنی مرموز که زندگی‌اش حول پارو کردن بی‌پایان شن برای جلوگیری از دفن شدن خانه‌اش می‌چرخد، گرفتار می‌شود. با تبدیل روزها به هفته‌ها، مرد در ابتدا مقاومت می‌کند اما درنهایت گرفتار ریتم این وجود تنگ و تاریک می‌شود و ماهیت آزادی، هدف و ارادهٔ انسان را در مواجهه با پوچی زیر سؤال می‌برد.

• سال‌های طلایی (The Golden Years)
.

نمایشنامهٔ «سال‌های طلایی» مجموعهٔ دو نمایشنامه، اثر آرتور میلر (Arthur Miller) نمایشنامه‌نویس آمریکایی است. آرتور میلر نیز درست مانند کیکوچی بر فشارهای روانی و اجتماعی‌ای تمرکز کرده استد که افراد در محیط‌های محدود یا مقید با آن مواجه هستند. هر دو متن، مضامین بیگانگی، مبارزه برای خودشناسی و معضلات اخلاقی و عاطفی را که هنگام مواجهه افراد با محدودیت‌های تحمیل شده توسط جامعه یا شرایط ایجاد می‌شوند، بررسی می‌کنند. علاوه بر این، هر اثر بر درام شخصیت‌محور تأکید دارد و با استفاده از بینش روانشناختی شدید و پویایی‌های ظریف بین فردی، تجربیات گسترده‌تر انسانی و سؤالات جهانی در مورد هویت، مسئولیت‌پذیری و تاب‌آوری را منعکس می‌کند.

این نمایشنامه درامی تاریخی دربارۀ سقوط امپراتوری آزتک در پی یورش فاتحان اسپانیایی به مکزیک طی قرن شانزدهم است. این نمایشنامه که در اصل در سال 1937 برای صحنه نوشته شد، سال‌ها بعد با اجرای رادیویی‌اش در انگلستان به شهرت رسید. میلر در این اثر به‌وضوح از فضای رئالیستی و سیاسی غالب آثارش فاصله گرفته و با تکیه بر زبانی آشکارا کهن و شاعرانه در پی خلق روایتی حماسی است. درعین‌حال، نمایشنامه تداعی‌گر مواجهۀ حکومت‌های دموکراتیک با هیتلر نیز هست و با بررسی پیامدهای فردی و اجتماعی انفعال و سازوکار قدرت، دغدغه‌های معمول آثار میلر را هم در بر می‌گیرد.

سخن پایانی 
.

مجموعه نمایشنامه‌های کان کیکوچی که در کتاب «دیوانه روی بام» منتشر شده است، کاوشی قابل توجه در احساسات و پیچیدگی‌های زندگی و اخلاقیات انسان‌ها است. هر سه نمایشنامهٔ این کتاب آثار تک‌پرده‌ای کوتاه هستند. کیکوچی بر این باور بود که در زندگی واقعی حوادث دراماتیک به‌ندرت رخ می‌دهند، اما اگر به این حوادث دقت کنیم می‌بینیم که معمولاً در لحظاتی کوتاه اتفاق می‌افتند و برای همین نمایشنامه‌هایش را نیز کوتاه می‌نوشت تا بتواند در آن لحظهٔ دراماتیک را به تصویر بکشد.

از دید کیکوچی حتی در نمایشنامه‌های چند پرده‌ای نیز حوادث دراماتیک اغلب در پردهٔ آخر رخ می‌دهند و پرده‌های پیشین عمدتاً مقدمه‌ای برای توصیف وضعیت و شخصیت‌ها هستند. کیکوچی برای انسان پرمشغلهٔ مدرن نمایش تک‌پرده‌ای را آرمانی‌ترین شکل نمایش می‌دانست و از نظرش نمایشنامه جوهره‌ای از زندگی بود و کوتاه‌تر نوشتن آن بهترین شیوه برای نشان دادن وضعیت انسان‌ها به نظر می‌آمد.

دورانی که کیکوچی در آن زندگی می‌کرد عصر تقابل ارزش‌های سنتی ژاپنی با زندگی مدرن بود. ژاپن قرن‌ها تحت‌تأثیر تفکر کنفسیوسی بود و با اصول سامورایی اداره شده بود. در سنت ژاپنی احترام رعیت به حاکمان و احترام فرزند به پدر یکی از اساسی‌ترین اصولی بود که نظم اجتماعی بر پایهٔ آن حفظ می‌شد. اما با ورود فرهنگ غربی و آشنا شدن ژاپنی‌ها با طرز فکر و ارزش‌های مدرن لیبرال، میان سنت و مدرنیته تقابلی شکل گرفت و سه نمایشنامهٔ کتاب «دیوانه روی بام» روایت‌گر همین تقابل هستند.