سعدی در زبان و ادبیات ارمنی (پالتویی)

کتاب «سعدی در زبان و ادبیات ارمنی» اثر پروفسور گورگن ملیکیان (Gurgen Melikyan) یکی از مهم‌ترین چهره‌های آکادمیک ارمنستان است که برای دهه‌ها بر کرسی ریاست دانشکدهٔ شرق‌شناسی دانشگاه دولتی ایروان تکیه زده است و در میان جامعهٔ علمی، سیاسی و مردمی ارمنستان، از احترامی کم‌نظیر برخوردار است. این کتاب پژوهشی ارزنده و بسیار کم نظیر دربارهٔ نفوذ جایگاه سعدی شاعرِ بزرگ فارسی زبانان، در فرهنگ، زبان و ادبیات ارمنی است. ملیکیان در این اثر نشان می‌دهد که چگونه آثار سعدی به‌ویژه گلستان و بوستان از دیربار مورد توجهٔ ادیبان، مترجمان و اندیشمندان ارمنی قرار گرفته و چه تأثیری بر سبک‌ نگارش، نثر تعلیمی و زبان ادبیات ارمنی گذاشته است. این پژوهشگر با بررسی ترجمه‌های مختلف از آثار سعدی به ارمنی و تحلیل‌های زبان‌شناختی، به خوبی پیوندهای فرهنگی میان ایران و ارمنستان را روشن ساخته است. بنابراین این کتاب نه‌تنها جلوه‌ای از ستایش سعدی در سنت ارمنی است، بلکه نمونه‌ای عالی از مطالعات بینافرهنگی و تأثیرپذیری متقابل ادبیات ملل محسوب می‌شود.

درباره‌ٔ کتاب 
.

کتاب «سعدی در زبان و ادبیات ارمنی» اثر محقق برجستهٔ ایران‌شناس ارمنی و جستاری دقیق است که در آن به بررسی تأثیر سعدی و آثارش بر فرهنگ و ادبیات ارمنی پرداخته است. این اثر با بررسی تاریخی مهاجرات ارامانه به قفقاز جنوبی در زمان شاه عباس صفوی آغاز شده تا نشان بدهد چگونه این اشتراک جغرافیایی به تبادل فرهنگی میان ایران و ارمنستان منجر شد و زمینه‌ای مساعد برای ترجمه و پذیرش آثار سعدی در ارمنستان فراهم آورد.

نویسنده در ادامهٔ کتاب بر اهمیت ترجمهٔ «بوستان و گلستانِ» سعدی بر زبان ارمنی تأکید کرده و این ترجمه‌ها را به‌عنوان مبادی شکل‌گیری تفکرات اخلاقی و تربیتی مورد توجهٔ اقوام ارمنی معرفی کرده است چون زمینه‌ساز نزدیکی فرهنگی و معنوی میان دو ملت مذهبی شده است. در این کتاب ملیکیان چهره‌های مؤثر در ایران‌شناسی ارمنی را معرفی کرده و شرح حال مترجمان این آثار را نیز ذکر کرده است تا نشان بدهد که چگونه علاقه‌مندی میان فعالان ادبی ارمنی و ایران‌شناسان شکوفا شده و هر روز دستاوردی تازه در این زمینه نوشته می‌شود. 

علاوه بر آن، دو مقالهٔ تکمیلی توسط پروفسور ساموئل مورادیان و دکتر محمود جعفری‌دهقی در کتاب آورده شده که تأکید دارند اشتراکات زبانی، واژگان مشترک (حدود ۱۴۱۱ واژه) و فرهنگ مشترک میان ایران و ارمنستان، زمینه‌ای برای پیوند تاریخی و ادبی محسوب می‌شوند و ترجمه سعدی جلوه‌ای از این همبستگی معنوی است.

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 
.

کتاب «سعدی در زبان و ادبیات ارمنی» یکی از آثار پژوهشی برجسته در حوزه ایران‌شناسی و ادبیات تطبیقی است که به بررسی عمیق تأثیر سعدی، شاعر بزرگ ایرانی، بر ادبیات، زبان و فرهنگ ارمنی می‌پردازد. بهره‌گیری از منابع دست‌اول، همراهی با دو مقاله‌ مکمل از متخصصان دیگر، و انتشار کتاب به دو زبان فارسی و ارمنی، آن را به اثری منحصربه‌فرد و مرجع در این حوزه تبدیل کرده است. ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب عبارت‌اند از:

• بررسی تطبیقی ادبیات فارسی و ارمنی: این کتاب به‌صورت تخصصی به تطبیق آثار سعدی با متون ادبی ارمنی می‌پردازد و نشان می‌دهد که سعدی نه‌تنها در ایران، بلکه در حوزهٔ ادبیات ارمنستان نیز تأثیرگذار بوده است.
• استفاده از منابع و اسناد تاریخی معتبر: نویسنده با استناد به ترجمه‌های کهن، دست‌نوشته‌ها و متون ادبی ارمنی، پژوهشی دقیق و مستند ارائه می‌دهد که باعث شده اعتبار علمی کتاب نیز افزایش پیدا کند. 
• دو زبانه بودن (فارسی-ارمنی): چاپ کتاب به دو زبان فارسی و ارمنی، امکان استفاده برای مخاطبان دو ملت را فراهم می‌سازد و خود نشانه‌ای از روح بینافرهنگی و گفت‌وگوی ادبی میان اقوام است.
• همراهی با مقالات تکمیلی از پژوهشگران برجسته: حضور مقالاتی از دکتر محمود جعفری‌دهقی و پروفسور ساموئل مورادیان، عمق تحلیلی کتاب را گسترش داده و آن را به مجموعه‌ای جامع در حوزه سعدی‌پژوهی تطبیقی تبدیل کرده است.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

این کتاب برای علاقه‌مندان به ادبیات تطبیقی، ایران‌شناسی، و فرهنگ‌نامه‌های بین‌المللی بسیار جذاب و آموزنده است. کسانی که به روابط فرهنگی میان ایران و کشورهای همسایه، به‌ویژه ارمنستان، علاقه‌مندند، از این کتاب لذت خواهند برد. همچنین پژوهشگران، دانشجویان زبان و ادبیات فارسی، مترجمان، و آن‌هایی که به آثار سعدی و گسترهٔ تأثیر او در فرهنگ‌های دیگر توجه دارند، این کتاب را منبعی ارزشمند و الهام‌بخش خواهند یافت. حتی برای خوانندگانی که دغدغه‌شان، صلح فرهنگی و گفت‌وگوی میان‌مللی است، این کتاب نمونه‌ای درخشان از پیوند ادبی میان دو ملت است.

چرا کتاب «سعدی در زبان و ادبیات ارمنی» را بخوانیم؟ 
.

• درک تأثیر جهانی سعدی و ادبیات فارسی: این کتاب نشان می‌دهد که سعدی فقط یک شاعر ملی نیست، بلکه اندیشه‌های او در حوزه‌های اخلاق، تربیت، و انسان‌دوستی، در ادبیات ارمنی نیز بازتاب یافته و ستوده شده است. این شناخت به شما دیدگاهی فراملی از جایگاه ادبیات فارسی می‌دهد.
• آشنایی با ادبیات تطبیقی و روابط فرهنگی: این اثر، نمونه‌ای عملی از ادبیات تطبیقی است که به‌خوبی نشان می‌دهد چگونه آثار یک نویسنده می‌تواند در متن فرهنگی دیگری معنا پیدا کند. بنابراین چنین اثری برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های زبان، ادبیات، تاریخ و انسان‌شناسی بسیار ارزشمند است.
• آشنایی با ارمنستان از دریچهٔ ادبیات: این کتاب نه‌تنها درباره سعدی است، بلکه به خواننده کمک می‌کند با تاریخچهٔ فرهنگی و ادبی ارمنستان نیز آشنا شود. نویسنده در این کتاب با نگاهی انسانی و پژوهش‌محور، تعامل این دو ملت را در بستر زبان و هنر نشان می‌دهد.
• افزایش درک بینافرهنگی و همزیستی مسالمت‌آمیز: در جهانی پر از سوءتفاهم‌های فرهنگی، این کتاب گواهی است بر اینکه ادبیات می‌تواند پل میان ملت‌ها باشد. خواندن آن بینش تازه‌ای دربارهٔ همزیستی، تبادل فرهنگی، و نقش ترجمه در نزدیکی ملت‌ها به خوانندگان می‌دهد.

کتاب «سعدی در زبان و ادبیات ارمنی» را بخوانید چون اثری منحصر‌به‌فرد و ارزشمند در حوزهٔ مطالعات بینافرهنگی است که نشان می‌دهد چگونه یک شاعر ایرانی توانسته فراتر از مرزهای زبانی و دینی، در دل فرهنگی دیگر جای بگیرد و تأثیرگذار باشد. خواندن این کتاب به ما کمک می‌کند تا نه‌تنها عمق نفوذ فرهنگی ایران را درک کنیم، بلکه به قدرت ادبیات در ایجاد پیوند میان ملت‌ها، زبان‌ها و باورها پی ببریم. اگر به ادبیات تطبیقی، ایران‌شناسی، روابط تاریخی ایران و ارمنستان، یا خودِ شخصیت و آثار سعدی علاقه‌مند باشید، این کتاب مناسب شماست.

درباره‌ٔ نویسنده
.

گورگن ملیکیان یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران و ایران‌شناسان ارمنی تبار است که در سال 1314 در آبادان به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در آبادان گذراند و در سال ۱۳۴۰ مدرک کارشناسی خود را در رشته‌ زبان و ادبیات شرقی از دانشگاه دولتی ایروان اخذ کرد. از همان سال به عنوان مدرس در همان دانشگاه آغاز به کار کرد و به تدریس در دانشکدهٔ شرق‌شناسی پرداخت و بین سال‌های 1371 تا 1395 رئيس این دانشکده شد و درحال حاضر با سِمت استاد تمام در این دانشگاه فعالیت دارد. تاکنون بیش از ۵۰ اثر علمی و پژوهشی از او منتشر شده که شامل چندین کتاب درسی دانشگاه و فرهنگ فارسی به ارمنی می‌شود. او در زمینهٔ ادبیات تطبیقی، تاریخ ایران و مشترکات فرهنگی ایران و ارمنستان به شهرت رسیده است. ملیکیان همچنین در زمینهٔ محیط‌زیست و کاشت درخت پروژه‌هایی را پیش برده و بیش از ۲۲۰ هزار درخت در ارمنستان کاشته است. 

معرفی کتاب‌ مشابه: 
.

اگر از مطالعهٔ این کتاب لذت بردید که پژوهشی کم نظیر در حوزهٔ ادبیات تطبیقی و تأثیر سعدی در فرهنگ ارمنی است و به کتاب‌های مشابهی علاقه دارید که به تأثیر نویسندگان، شاعران، مترجمان یا روشنفکران ایرانی بر ادبیات و فرهنگ دیگر ملل پرداخته باشید، پیشنهاد می‌کنیم که اثر زیر را نیز بخوانید.

• کتاب مولوی (Rumi: Past and Present, East and West)
.

کتاب «مولوی» اثر فرانکلین دی. لوئيس (Franklin Lewis) ایران‌شناس و استاد ادبیات فارسی آمریکایی است. فرانکلین لوئیس در این کتاب به بازتاب جهانی مولوی و حضور پررنگ او در زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف، از جمله ترجمه‌های انگلیسی، ترکی و اردو پرداخته است. از این منظر، کتاب او شباهت‌هایی با کتاب «سعدی در زبان و ادبیات ارمنی» دارد؛ هر دو اثر به نقش جهانی شاعران کلاسیک فارسی در فراتر رفتن از مرزهای زبانی و فرهنگی می‌پردازند. در حالی که ملیکیان تأثیر سعدی را در ادبیات و ترجمه‌های ارمنی بررسی می‌کند، لوئیس نشان می‌دهد که چگونه مولوی به یکی از شناخته‌شده‌ترین شاعران شرقی در جهان غرب تبدیل شده است. هر دو کتاب از منظر ادبیات تطبیقی و مطالعات ترجمه، منابع مهمی برای شناخت جایگاه ادبیات فارسی در بافت جهانی‌اند.

نویسنده در این اثر جامع، زندگی، آثار و اندیشه‌های مولانا جلال‌الدین محمد بلخی را با دقت و عمق بسیار بررسی می‌کند. لوئیس در این کتاب نه‌تنها به روایت زندگی مولوی و شکل‌گیری شخصیت او می‌پردازد، بلکه با تکیه بر منابع تاریخی، عرفانی و ادبی، تأثیر آثار او را در جهان اسلام و نیز فرهنگ غرب نشان می‌دهد. مباحثی چون رابطهٔ‌ مولوی با شمس تبریزی، تحلیل محتوایی مثنوی معنوی، دیوان شمس، و نقش مولوی در تاریخ تصوف و اندیشهٔ‌ اسلامی، از بخش‌های محوری کتاب هستند. 

سخن پایانی 
.

کتاب «سعدی در زبان و ادبیات ارمنی» اثری درخشان در حوزهٔ ادبیات تطبیقی و مطالعات ایران‌شناسی است که به‌زیبایی نشان می‌دهد چگونه شعر و اندیشهٔ سعدی از مرزهای جغرافیایی و زبانی فراتر رفته و در فرهنگ و زبان ملت همسایه، ارمنستان، جایگاهی ماندگار یافته است. ملیکیان با رویکردی دقیق و مستند، نه‌تنها به ترجمه‌های آثار سعدی پرداخته، بلکه روابط تاریخی و فرهنگی میان دو ملت را نیز کاویده و خواننده را به درکی ژرف از پیوندهای ادبی و معنوی ایران و ارمنستان می‌رساند.

این کتاب از آن دسته آثاری است که فقط برای یک قشر خاص نوشته نشده؛ پژوهشگران، دانشجویان، مترجمان، علاقه‌مندان به سعدی، و حتی کسانی که دغدغهٔ دیپلماسی فرهنگی دارند، می‌توانند از مطالعهٔ این کتاب لذت ببرند. دو مقالهٔ تکمیلی از استادان برجسته، و دو زبانه بودن اثر، این کتاب را به مجموعه‌ای غنی و جامع تبدیل کرده است که هم اطلاعات تاریخی و زبانی و هم بینش فرهنگی ارائه می‌دهد. در جهانی که نیاز به گفت‌وگو میان فرهنگ‌ها بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود، چنین آثاری اهمیت و کاربردی دوچندان پیدا می‌کنند.

در نهایت، این کتاب بیش از یک پژوهش ادبی است؛ این کتاب سندی زنده از قدرت بی‌مرز ادبیات و انسانیت در برقراری ارتباط میان ملت‌هاست. سعدی، با زبان محبت، اخلاق و خرد، نه‌فقط در ادبیات فارسی، بلکه در وجدان فرهنگی ارمنیان نیز جا باز کرده است. مطالعهٔ این کتاب به خوانندگان نشان می‌دهد که اشتراکات فرهنگی، حتی در میان ملت‌هایی با دین، زبان و تاریخ متفاوت، می‌تواند به صلح، هم‌فهمی و همزیستی عمیق‌تری بینجامد.