پك بارتیمیوس (مجموعه 3 جلدی)(قابدار)

سه‌گانه‌ی «بارتیمیوس» (The Bartimaeus) نوشته‌ی جاناتان استرود (Jonathan Stroud) یکی از خاص‌ترین آثار ادبیات فانتزی مدرن است که هم برای نوجوانان و هم بزرگسالان تجربه‌ای متفاوت، هوشمندانه و طنزآلود فراهم می‌کند. پک بارتیمیوس که شامل کتاب‌های «طلسم سمرقند»، «چشم گولم» و «دروازه‌ی پتولمی» است، تصویری جذاب و گاه تاریک از دنیایی موازی با دنیای ما ارائه می‌دهد؛ دنیایی که در آن جادوگران حکومت می‌کنند، جن‌ها برده‌اند و طنز نیش‌دار یک ضدقهرمان عجیب به نام بارتیمیوس، همه چیز را از جدیت خارج کرده و به تجربه‌ای خاص تبدیل می‌کند.
نسخه‌ی فارسی این مجموعه به‌صورت یک پک قاب‌دار سه‌جلدی با کیفیت چاپ بالا عرضه شده و برای علاقه‌مندان به فانتزی، گزینه‌ای مناسب برای کتابخانه یا هدیه دادن است.

درباره‌ی مجموعه

ماجراهای بارتیمیوس در نسخه‌ای جایگزین از لندن معاصر رخ می‌دهد؛ شهری خیالی که ساختار سیاسی آن کاملاً در اختیار جادوگران است. مردم عادی (اصطلاحاً عوام) هیچ قدرتی ندارند و جادوگران از موجوداتی به نام «جن» برای اجرای فرامین خود استفاده می‌کنند. این جن‌ها، که از دنیای دیگر احضار می‌شوند، موجوداتی هوشمند و چندلایه هستند که غالباً از اربابان خود متنفرند و به دنبال فرصتی برای فرار یا انتقام‌اند.
جلد اول، «طلسم سمرقند»، با ماجرای ناتانیل آغاز می‌شود؛ پسری باهوش و جاه‌طلب که شاگرد یکی از جادوگران لندن است. ناتانیل برای انتقام از تحقیری که توسط یک جادوگر بلندمرتبه به نام «سایمون لاولِس» تجربه کرده، دست به احضار یک جن بسیار قدرتمند به نام «بارتیمیوس» می‌زند. بارتیمیوس هزاران سال قدمت دارد، زبانش گزنده و لحنش طعنه‌آمیز است و برخلاف انتظار، شخصیتی کاملاً فعال در داستان می‌شود. روند ماجرا به‌تدریج از یک انتقام ساده فراتر می‌رود و به کشف توطئه‌ای بزرگ در دل ساختار سیاسی جادوگران می‌رسد.
در جلد دوم، «چشم گولم»، تنش‌ها شدیدتر می‌شوند. شورش‌هایی در لندن رخ داده و نیروهایی ناشناخته در حال بر هم زدن نظم جامعهٔ جادوگری هستند. ناتانیل که حالا در موقعیتی دولتی قرار گرفته، مأمور بررسی این رویدادها می‌شود و بارتیمیوس را دوباره احضار می‌کند. هم‌زمان با آن، دختری به نام «کتی» که از طبقه‌ی عوام است، نقش مهمی در جنبشی انقلابی علیه جادوگران ایفا می‌کند. روایت در این جلد پیچیده‌تر، اجتماعی‌تر و عمیق‌تر می‌شود.
و در جلد سوم، «دروازه‌ی پتولمی» داستان به اوج خود می‌رسد. مفاهیمی چون قدرت، کنترل، اراده آزاد و رابطه‌ی ارباب و برده در قالب رابطه‌ی ناتانیل و بارتیمیوس به شکلی عمیق بررسی می‌شود. رازهایی از گذشته‌ی بارتیمیوس و ارتباط او با پتولمی (فیلسوف و دانشمند مصری) فاش می‌شود که پرسش‌هایی بنیادین درباره‌ی معنای آزادی، انسانیت و فداکاری مطرح می‌کند. پایان این سه‌گانه هم‌زمان تلخ، باشکوه و فراموش‌نشدنی است.

این کتاب‌ها مناسب چه کسانی هستند؟

مجموعه‌ی بارتیمیوس برای گروه سنی نوجوان، به‌ویژه از ۱۲ سال به بالا، بسیار مناسب است؛ چرا که هم قهرمانانی نوجوان دارد، هم ریتمی پرکشش و پرماجرا. بااین‌حال، این مجموعه به‌هیچ‌وجه صرفاً نوجوانانه نیست. مفاهیمی که در پس‌زمینه‌ی داستان مطرح می‌شوند، نظیر سلطه‌گری، آزادی، طبقات اجتماعی، سیاست و اخلاق قدرت، همگی محتوایی جدی دارند که برای خوانندگان بزرگسال نیز جذاب خواهند بود.
نکته‌ی جالب‌تر آنکه خود بارتیمیوس، راوی بخش‌هایی از داستان، زبانی طنزآلود و گاهی فیلسوفانه دارد که نوعی گفت‌وگوی مستقیم با خواننده ایجاد می‌کند؛ همین باعث می‌شود حتی خوانندگان باسلیقه‌ی خاص یا علاقه‌مند به فلسفه نیز از این مجموعه لذت ببرند.
اگر به داستان‌هایی با ضدقهرمان‌های کاریزماتیک، روایت‌های چندلایه و فضاهایی شهری با عناصر ماورایی علاقه دارید، این مجموعه برایتان تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد خواهد بود.

ویژگی‌های مثبت کتاب

یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های مجموعه‌ی بارتیمیوس، خلق یک راوی فراموش‌نشدنی است. بارتیمیوس نه یک قهرمان کلاسیک است، نه یک شرور مطلق. او جنّی است باهوش، خوش‌زبان، خودخواه اما گاهی عمیقاً انسانی. طنازی بارتیمیوس در قالب پانوشت‌هایی که گاهی تا چند خط ادامه می‌یابند، به کتاب رنگ‌ولعابی خاص داده است که در کمتر اثر فانتزی دیده می‌شود.

ویژگی مهم دیگر، روایت چندصدایی است. استرود با جابه‌جایی میان اول ‌شخص (از زبان بارتیمیوس) و سوم‌ شخص (از دید ناتانیل و کتی) موفق می‌شود تصویر جامعی از دنیای داستانی خود ارائه دهد، بدون آنکه حوصله‌ی خواننده را سر ببرد یا روایت را کُند کند.
علاوه بر این، ترکیب خلاقانه‌ی تاریخ، اسطوره و سیاست یکی از برگ‌های برنده‌ی مجموعه است. استرود از اسامی، شخصیت‌ها و مفاهیم تاریخی واقعی (مثل سمرقند، یا چشم گولم) استفاده می‌کند و آن‌ها را در بستری فانتزی و تخیلی بازآفرینی می‌کند. این نه‌تنها به داستان عمق می‌دهد، بلکه موجب کنجکاوی خواننده برای کشف ارجاعات تاریخی می‌شود.
و نهایتاً، مجموعه از نظر ساختار روایی، دیالوگ‌نویسی و پیرنگ در سطح بالایی قرار دارد. شخصیت‌ها رشد می‌کنند، تصمیمات‌شان پیامد دارد، و در پایان، هرکدام از قوس‌های روایی به شکلی منطقی و تأثیرگذار به پایان می‌رسند.

معرفی مجموعه‌ی مشابه: هری پاتر (Harry Potter)

از میان تمام مجموعه‌های فانتزی نوجوان، «هری پاتر» نوشته‌ی جی.‌کی. رولینگ (J.K. Rowling) شناخته‌شده‌ترین و محبوب‌ترین اثر در سطح جهان است. این مجموعه‌ی هفت‌ جلدی که نخستین جلد آن در سال ۱۹۹۷ منتشر شد، داستان پسر یتیمی به نام هری را روایت می‌کند که در یازده‌سالگی متوجه می‌شود جادوگر است و به مدرسه‌ی جادوگری هاگوارتز دعوت می‌شود. در ادامه، او با تهدیدی تاریک به نام «لرد ولدمورت» مواجه می‌شود و در کنار دوستانش، وارد ماجراهایی می‌شود که هم خنده‌دارند، هم رازآلود و هم گاهی تاریک و اندوهناک.
اما شباهت این مجموعه با «بارتیمیوس» فقط در ظاهر فانتزی‌اش نیست. هر دو داستان در بریتانیا می‌گذرند، هردو در دنیایی موازی با واقعیت ما زندگی می‌کنند، و هر دو به ساختار قدرت، سرنوشت و رشد قهرمانان نوجوان می‌پردازند.
با این حال، تفاوت‌هایی بنیادین میان این دو مجموعه وجود دارد:
دنیای هری پاتر ساختاری قانون‌مند، مدرسه‌محور و نسبتاً کلاسیک دارد، در حالی که بارتیمیوس دنیایی پر از سیاست، بی‌عدالتی اجتماعی و روابط ارباب-برده میان جادوگر و جن را ترسیم می‌کند.
لحن روایت هری پاتر جدی‌تر، داستان‌گوتر و احساسی‌تر است، اما لحن بارتیمیوس پر از شوخی، طعنه و دیدگاه‌های غیرمنتظره است.
در هری پاتر بیشتر با دوستی، شجاعت و انتخاب بین خیر و شر روبه‌رو هستیم؛ در حالی که در بارتیمیوس مفاهیم فلسفی‌تری مثل آزادی، قدرت، اخلاق در جادوگری و نگاه انتقادی به حکومت و ساختارها مطرح است.
هری پاتر قهرمانی کلاسیک است که مسیر «قهرمان با هزار چهره» را طی می‌کند؛ در مقابل، ناتانیل در بارتیمیوس ضدقهرمانی پیچیده و خاکستری است که تصمیماتش همیشه درست یا قابل‌ستایش نیستند.
در نهایت، اگرچه این دو مجموعه در بستر فانتزی نوجوانانه خلق شده‌اند، اما هری پاتر مناسب کسانی است که به روایت‌های احساس‌محور، مدرسه‌ای و ماجراهای دوستانه علاقه دارند، و «بارتیمیوس» بیشتر برای کسانی جذاب است که به طنز سیاه، ساختارهای سیاسی و شخصیت‌های چندبعدی علاقه دارند.
هر دو مجموعه ارزش خواندن دارند و در کنار هم، تصویری غنی از ادبیات فانتزی مدرن را ارائه می‌دهند. اگر هری پاتر را خوانده‌اید و به دنبال تجربه‌ای جدید، جسورانه‌تر و پر از طعنه‌های هوشمندانه هستید، سه‌گانه‌ی بارتیمیوس می‌تواند گزینه‌ی بعدی شما باشد.

سخن پایانی

سه‌گانه‌ی «بارتیمیوس»، مجموعه‌ای نیست که فقط به‌عنوان یک داستان سرگرم‌کننده خوانده شود و کنار گذاشته شود. این مجموعه از آن دسته آثاری است که تا مدت‌ها در ذهن خواننده باقی می‌ماند؛ به‌خاطر بارتیمیوسِ بذله‌گو، ناتانیلِ پرکشمکش، کتیِ جسور و مستقل و البته دنیایی که به‌طرز ناخوشایندی به جهان واقعی شبیه است.
با وجود فضاهای فانتزی و موجودات جادویی، «بارتیمیوس» درباره‌ی انسان‌هاست؛ درباره‌ی غرور و فروتنی، قدرت و ضعف، بندگی و آزادی. اگر دنبال مجموعه‌ای هستید که هم بخنداند، هم فکر برانگیزد، هم دلهره ایجاد کند و هم پایان‌بندی باشکوهی داشته باشد، این سه‌گانه را از دست ندهید.
نسخه‌ی قاب‌دار سه‌جلدی این مجموعه، علاوه بر کیفیت محتوایی، از نظر چاپ و بسته‌بندی نیز بسیار شکیل است و می‌تواند گزینه‌ای عالی برای هدیه به نوجوانان، دوست‌داران ادبیات فانتزی و کلکسیونرها باشد.
«بارتیمیوس» فقط یک داستان نیست؛ صدایی است که در میان انبوه قهرمانان ادبیات، با شوخی و کنایه، درباره‌ی جدی‌ترین پرسش‌های زندگی انسان حرف می‌زند و همین است که آن را خاص و ماندگار می‌کند.