ایزرگیل عجوزه

کتاب «ایزِرگیل عجوزه و داستان‌های دیگر» (Old Izergil and other stories) مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه، اثر ماکسیم گورکی (Maxim Gorky) نویسندهٔ روسی است که داستان کوتاه عاشقانهٔ «ایزرگیل عجوزه» از این مجموعه، برای اولین بار در پاییز ۱۹۸۴ و در اواخر قرن نوزدهم منتشر شد. این داستان سه بخش مجزا دارد و داستانی در دل داستانی دیگر است. راویان این داستان نویسنده و قهرمان کتاب «ایزرگیل عجوزه» هستند که گورکی در این داستان فرهنگ عامه، افسانه و تجربیات انسانی را در هم آمیخته و به بررسی موضوعاتی مثل آزادی، معنای واقعی زندگی و عشق پرداخته است. با خواندن این داستان و سایر داستان‌های کوتاه این کتاب می‌توانید در دنیای روشن و رسای قهرمانان گورکی غرق شوید.

درباره‌ٔ کتاب 
.

داستان اصلی این مجموعه «ایزرگیل عجوزه» است که با ملاقات راوی و ایزرگیل شروع می‌شود؛ زنی پیر و سرزنده که تنها زندگی می‌کند و به‌خاطر داستان‌سرایی‌اش بسیار مشهور است. او با به اشتراک گذاشتن تجربیات زندگی خود مثل ماجراجویی‌های جوانی، عاشقانه‌ها و سرپیچی‌هایش از هنجارهای اجتماعی که نشان‌دهندهٔ عشق شدیدش به آزادی و امتناع از محدود شدن به عرف است، داستان را به پیش می‌برد. ایزرگیل سپس دو داستان افسانه‌ای از فولکلور مردم خود روایت می‌کند که الگوهای متضادی از قهرمانی را در برمی‌گیرند.

داستان اول دربارهٔ یک جنگجوی جسور و نترس است که برای هیجان نبرد و افتخار شخصی مبارزه می‌کند و در نهایت تنها می‌میرد اما به عنوان نمادی از قدرت و سرکشی همیشه به یادها می‌ماند. داستان دوم دربارهٔ مردی جوان است که مردم خود را از جنگلی تاریک به سوی آزادی رهبری می‌کند. این مرد جوان با از خودگذشتگی، قلب درخشان خود را بیرون می‌کشد تا راه را برای دیگران روشن کند و خود را فدا می‌کند تا جامعه بتواند زنده بماند و رشد کند.

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 
.

کتاب «ایزِرگیل عجوزه» به همراه دیگر داستان‌های کوتاه گورکی، تصویری زنده از مبارزات و تاب‌آوری مردم عادی هستند که اغلب به حاشیه رانده‌شده یا در جامعهٔ روسیه با ظلم و ستم مواجه شده‌اند. نوشته‌های گورکی اغلب واقع‌گرایانه بودند و با زبانی غنی و نمادین به موضوعاتی مثل بی‌عدالتی اجتماعی، کرامت انسانی، فداکاری و تلاش برای آزادی می‌پرداخت. برخی از ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب عبارت‌اند از:

• تصویر واقع‌گرایانه از زندگی مردم عادی: گورکی تجربیات دهقانان، کارگران و مطرودان را در داستان‌های کوتاهش زنده می‌کند و به کسانی که اغلب در جامعه و ادبیات نادیده گرفته می‌شود، صدا بخشیده و نابرابری‌های اجتماعی را با صداقت و دلسوزی آشکار می‌کند.
• نثر احساسی و عمق روان‌شناختی: شخصیت‌های گورکی با پیچیدگی‌ها و احساسات خود به تصویر کشیده می‌شوند و از تضادها، آرزوها و مبارزات درونی خود می‌گویند که باعث می‌شود داستان‌های آن‌ها در سطح جهانی پُرطرفدار باشند.
• نمادگرایی و عناصر اسطوره‌ای: داستان‌های گورکی ریشه در واقعیت دارند و اغلب داستان‌هایش را با الهام از فرهنگ عامه، افسانه‌ها و تصاویر نمادین می‌نوشت و روایت‌هایش بسیار غنی و خواندنی هستند.
• نقد و حمایت اجتماعی: گورکی در داستان‌های کوتاهش بی‌عدالتی اجتماعی را نقد می‌کرد و خواستار آگاهی و تغییر بود. تمامی داستان‌های کوتاه گورکی نشان‌دهندهٔ تعهد او به اصلاحات اجتماعی و نقش او در رئالیسم ادبی روسیه و تفکر انقلابی هستند.
• کاوش در کرامت و تاب‌آوری انسان‌ها: با وجود سختی‌ها و رنج‌ها،‌ شخصیت‌های گورکی اغلب شجاع هستند و قدرت پایدار روح انسان را به نمایش می‌گذارند. داستان‌های گورکی الهام‌بخش هستند و درعین‌حال خواننده را هوشیار می‌کنند.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

داستان‌های کوتاه ماکسیم گورکی برای خوانندگانی که به ادبیات داستانی و داستان‌هایی که به زندگی مردم عادی در مواجهه با سختی‌ها می‌پردازند علاقه دارند، بسیار مناسب است. این داستان‌های کوتاه برای کسانی جذاب است که به روایت‌های واقع‌گرایانه و غنی علاقه داشته باشند. دانشجویان، محققان رشتهٔ ادبیات، تاریخ، عدالت اجتماعی و علاقه‌مندان به ادبیات روسیه نیز از مطالعهٔ این کتاب  بسیار لذت خواهند بُرد و داستان‌های این کتاب را مفید خواهند یافت. اگر پیش از این داستان‌های گورکی را خوانده باشید نیز از مطالعهٔ این داستان‌ها بسیار لذت خواهید بُرد.

چرا کتاب «ایزِرگیل عجوزه» را بخوانیم؟ 
.

• به مردم عادی صدا می‌بخشد: گورکی در داستان‌هایش  بر دهقانان، کارگران و مطرودان تمرکز کرده است و مبارزات و انسانیت آن‌ها را با صداقت و دلسوزی به تصویر کشیده است. این دیدگاه، درک شما از بی‌عدالتی اجتماعی را گسترش می‌دهد و شما را متوجهٔ شخصیت‌هایی می‌کند که اغلب در ادبیات نادیده گرفته شده‌اند.
• غنای عاطفی و روانی: شخصیت‌های گورکی عمیقاً توسعه یافته‌اند و احساسات پیچیده و تضادهای درونی را نشان می‌دهند که تمام افراد سراسر دنیا آن‌ها را درک می‌کنند و همین ویژگی‌ها داستان‌های کوتاه گورکی را بسیار قابل درک کرده است.
• ترکیبی از واقع‌گرایی و نمادگرایی: گورکی محیط‌های واقعی را به تصویر کشیده است و هم‌زمان عناصر اسطوره‌ای و نمادین را در هم می‌آمیزد و لایه‌هایی از معنا به داستان‌هایش اضافه می‌کند تا تأمل خواننده را در مورد طبیعت انسان و جامعه برانگیزد.
• بینش در مسائل اجتماعی و سیاسی: گورکی در آثارش نابرابری را نقد می کند و خواستار تغییر اجتماعی است و زمینه تاریخی و اجتماعی داستان‌هایش را طوری برنامه‌ریزی کرده که حتی به جامعهٔ امروز نیز مرتبط هستند و خواننده را تشویق می‌کند تا در مورد عدالت و حقوق بشر به‌طور انتقادی فکر کند.

داستان‌های کوتاه ماکسیم گورکی ارزش خواندن دارد چون از دریچهٔ مبارزهٔ اجتماعی، تاب‌آوری و امید به وضعیت انسان‌ها می‌نگرد داستان‌سرایی زندهٔ گورکی واقعیت‌های زندگی مردم حاشیه‌نشین را به تصویر می‌کشد. ترکیب واقع‌گرایی و نمادگرایی گورکی، هم به این داستان‌های کوتاه عمق عاطفی می‌بخشد و هم بینش فلسفی گسترده‌ای به این داستان‌ها اضافه کرده است. خواندن داستان‌های او نه‌تنها درک شما از جامعه و تاریخ روسیه را تغییر می‌دهد، بلکه شما را به تأمل در مسائل گسترده‌تر، مانند عدالت، انسانیت و قدرت دعوت می‌کند.

درباره‌ٔ نویسنده 
.

الکسی ماکسیموویچ پِشکوف (Alexei Maximovich Peshkov) که با نام ماکسیم گورکی شناخته می‌شود در ۱۸۶۸ به دنیا آمد و در ۱۹۳۶ درگذشت. او نویسندهٔ روسی و از طرفداران سوسیالیسم بود و پنج بار نامزد دریافت جایزهٔ نوبل ادبیات شد. پیش از موفقیتش به عنوان نویسنده، به سراسر امپراتوری روسیه سفر کرد و مرتباً شغل خود را تغییر داد که این تجربیات بعداً بر نوشته‌های او تأثیر گذاشت. او با نویسندگان روسی دیگر مانند لئو تولستوی و آنتون چخوف معاشرت داشت. گورکی در جنبش نوظهور سوسیالیستی مارکسیستی فعال بود و بعدها از بلشویک‌ها حمایت کرد. او علناً با امپراتوری تزاری مخالفت کرد و برای مدتی ارتباط نزدیکی با ولادیمیر لنین و شاخهٔ بلشویکی حزب کارگر سوسیال دموکرات روسیه داشت.

در طول جنگ جهانی اول گورکی از صلح‌طلبی و انترناسیونالیسم و اعتراضات ضد جنگ حمایت کرد و بخش قابل‌توجهی از زندگی خود را در تبعید از روسیه و بعداً اتحاد جماهیر شوروی گذراند و در طول جنگ داخلی روسیه و دههٔ ۱۹۲۰ هم از تزاریسم و هم از بلشویک‌ها انتقاد کرد و دومی را به دلیل سرکوب سیاسی محکوم کرد. در سال ۱۹۲۸ به دعوت شخصی جوزف استالین به اتحاد جماهیر شوروی بازگشت و از سال ۱۹۳۶ تا زمان مرگش در آنجا ماند. پس از بازگشت رسماً به عنوان بنیانگذار رئالیسم سوسیالیستی شناخته شد. با این وجود روبط گورکی با رژیم شوروی نسبتاً دشوار بود؛ درحالی‌که حامی استالین بود، دوستی خود را با لئو کامنف و نیکولای بوخارین از رهبران اپوزیسیون ضد استالین که پس از مرگ گورکی اعدام شدند، حفظ کرد.

معروف‌ترین آثار گورکی داستان‌های کوتاه اولیه او هستند که آن‌ها را در دههٔ ۱۸۹۰ نوشته بود که داستان « ایزِرگیل عجوزه» نیز جزو آن‌هاست. معروف‌ترین اثر گورکی رمان «مادر» (Mother) است که در سال ۱۹۰۶ منتشر شد. خودِ گورکی برخی از آثارش را شکست‌خورده می‌دانست و رمان «مادر» او بارها و بارها مورد انتقاد قرار گرفت و گورکی این رمان را یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های خود می‌دانست. بااین‌حال، از برخی آثار کمتر شناخته‌شده‌اش استقبال خوبی شد و کتاب «زندگی کلیم ساگمین» (The Life of Klim Samgin) را شاهکار او می‌دانند. بسیاری از آثار گورکی از جمله رمان‌های که پس از انقلاب روسیه منتشر شدند، در غرب و کشورهای دیگر تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده‌اند.

معرفی کتاب‌های مشابه: 
.

اگر از مطالعهٔ داستان‌های کوتاه گورکی لذت بردید و به دنبال کتاب‌های مشابه می‌گردید که داستان‌های کوتاه خواندنی از ادبیات روسی و از نویسندگان روسی باشد که به موضوعات عمیقی مثل آزادی، مبارزه و بقا پرداخته باشند، خواندن مجموعه داستان‌های کوتاه زیر را نیز به شما پیشنهاد می‌کنیم.

• کتاب گل قرمز (A Red Flower)
.

کتاب «گل قرمز» مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاهِ فسی‌والود گارشین (Vsevolod Mikhailovich Garshin) نویسندهٔ روسی است. هم گارشین و هم گورکی هر دو، دغدغهٔ‌ عمیقی نسبت به مبارزات مردم عادی دارند و مضامین فقر، بی‌عدالتی و پیچیدگی‌های اخلاقی طبیعت انسان را با واقع‌گرایی زنده و عمق عاطفی به تصویر می‌کشند. هر دو نویسنده از زبانی ساده اما قدرتمند برای برانگیختن همدلی استفاده می‌کنند و اغلب بر افراد به حاشیه رانده شده‌ای تمرکز می‌کنند که تاب‌آوری، رنج یا اعمال کوچک مهربانی‌شان، حقایق اجتماعی گسترده‌تری را آشکار می‌کند. آثار آن‌ها همچنین لحنی دلسوزانه دارد که با انتقاد تند اجتماعی ترکیب شده و واقعیت‌های تلخ زندگی را برجسته می‌کند و در عین حال بر کرامت انسانی و قدرت اخلاقی نیز تمرکز کرده‌اند.

این نویسنده فقط داستان کوتاه می‌نوشت و با نوشتن همین داستان‌ها به شهرت رسید. داستان‌های کتاب به سلیقهٔ مترجم انتخاب شده‌اند و ترتیب آمدنشان نیز براساس تاریخ داستان‌ها است. گارشین نویسنده‌ای حساس و درونگرا بود که تنها چند داستان کوتاه نوشت اما به دلیل مضامین انسانی، روان‌شناختی و ضد جنگ داستان‌هایش، تأثیر عمیقی بر ادبیات روس گذاشت. این نسخه شامل داستان‌های کوتاه «چهار روز»، «واقعه (فاجعه)»، «یک عاشقانهٔ خیلی کوتاه»، «نقاش‌ها»، «شب»، «نامه‌هایی از پتربورگ»، «از خاطرات سرباز ایوانف»، «گل قرمز»، «نادیژا نیکلایونا» و «علامت» می‌شود.

• کتاب من آدم کشته‌ام(I have killed a person)  
.

مجموعه داستان من آدم کشته‌ام، شامل ۲۶ داستانِ کوتاه از 18 نویسندهٔ پرآوازهٔ روسی است که با ترجمهٔ آبتین گلکار منتشر شده است. نویسندگان این مجموعه داستان‌ها درست مانند گورکی تمرکز مشترکی بر آشفتگی درونی و مبارزات اخلاقی افراد عادی دارند و با استفاده از محیط‌های واقع‌گرایانه و روایت‌های احساسی، مضامین گناه، وجدان و ظرفیت انسان برای تغییر را بررسی می‌کنند. در هر دو مجموعه، شخصیت‌های اصلی اغلب تحت تأثیر شرایط سخت اجتماعی شکل می‌گیرند، با این حال، نداها و تأملات درونی آن‌ها، انسانیت عمیقی را آشکار می‌کند. نویسندگان از زبانی ساده استفاده می‌کنند و عمق روان‌شناختی را با نقد اجتماعی در هم می‌آمیزند و معضلات اخلاقی را نه به عنوان ایده‌های انتزاعی، بلکه به عنوان تجربیات زیسته‌ای به تصویر می‌کشند که شکنندگی و انعطاف‌پذیری روح انسان را آشکار می‌کند.

برخی داستان‌های این مجموعه در اوایل قرن بیستم نوشته شده‌اند و برخی داستان‌های دیگر این کتاب مربوط به سال‌های اخیر است. از جمله نویسندگانی که اثر یا آثارشان در این مجموعه به چاپ رسیده می‌توان به آندری پلاتونوف، ایوان بونین، لودمیلا اولیتسکایا، میخاییل بولگاکوف، یوگنی زامیاتین و نینا بربروا اشاره کرد. در واقع تنوع نویسندگان این مجموعه سبب شده است خواننده با سیر تحول داستان‌نویسان روسی آشنا شود، اغلب داستان‌های من آدم کشته‌ام در زمره بهترین آثار نویسندگان‌شان هستند، داستان‌های کوتاه درخشانی که آینه تمام نمایی است از ادبیات روسیه و هر خواننده‌ای را غافلگیر می‌کند.

سخن پایانی 
.

«ایزِرگیل عجوزه و داستان‌های دیگر» گورکی گواهی قدرتمند بر تاب‌آوری و کرامت مردم عادی در مواجهه با ظلم و سختی است. گورکی از طریق تصویرسازی‌های زنده و همدلانه‌اش، نوری بر زندگی افراد به حاشیه رانده شده تابانده و هم مبارزات و هم قدرت پایدار آن‌ها را آشکار کرده است. توانایی او در ترکیب رئالیسم با بینش عمیق عاطفی و روان‌شناختی، به خوانندگان این امکان را می‌دهد تا با شخصیت‌های او ارتباط نزدیکی برقرار کنند و داستان‌های این شخصیت‌ها، به بازتاب‌هایی جادوانه در شرایط انسانی تبدیل شده‌اند.

آنچه داستان‌های گورکی را از سایر نویسندگان و به‌خصوص نویسندگان روسی متمایز کرده، نه‌تنها نقد اجتماعی اوست، بلکه استفاده از نمادگرایی و عناصر اسطوره‌ای است که روایت‌ها را با موضوعاتی مثل فداکاری، شجاعت و امید غنی کرده است. این داستان‌های چیزی بیش از واقعیت‌های اجتماعی را به نمایش می‌گذارند؛ این داستان‌ها الهام‌بخش سؤالات اخلاقی و فلسفی گسترده‌تری هستند و خواننده را وادار می‌کنند تا به موضوعاتی مثل آزادی، عدالت و جامعه بپردازد. گورکی با در هم آمیختن تجربیات فردی و مبارزات جمعی، از قدرت پایدار همبستگی و تلاش برای جهانی بهتر سخن می‌گوید.

با خواندن داستان‌های کوتاه گورکی می‌توانید در تعامل متقابل با ادبیات قرار بگیرید. آثار او خواننده را به مقابله با بی‌عدالتی فرا می‌خواند و در عین‌حال قدرت نهفته در شفقت و مقاومت را به رُخ خواننده می‌کشد. این داستان‌ها مناسب هر کسی است که به ادبیات علاقه دارد و دوست دارد داستان‌هایی بخواند که از دل تاریخ و سختی‌های مردم بیرون آمده‌اند.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
.

روز از پی روز، در دل ابری از آرد و در میانه‌ی کثافتی که آن را با پاهای خود از حیاط به زیرزمین می‌آوردیم، در هوای دم‌کرده و بویناک آن دخمه، خمیر را ورز می‌دادیم و از آن کرَندل‌های خام می‌ساختیم و آن‌ها را با عرق تن خود نمناک می‌کردیم، دستخوش نفرتی تاب‌سوز از شغل خویش، چنان‌که هرگز به دست‌ساخته‌هایمان لب نمی‌زدیم و نان سیاه را به کرِندل ترجیح می‌دادیم. باری، نشسته بر سر میزی دراز و چهره‌ به چهره‌ی یکدیگر، نُه مرد در برابر نُه مرد، طی ساعاتی کشدار و با آهنگی ماشین‌وار، دستان و انگشتان خود را به کار می‌گرفتیم، چنان خو گرفته به کار خویش که دیگر به حرکاتمان توجهی نداشتیم و چنان خیره‌مانده به یکدیگر که هر یک از ما تمام چین و چروک‌های چهره‌ی رفقایش را می‌شناخت. آری، حرفی نداشتیم که بر زبان آوریم. به این سکوت عادت کرده و همگی در تمام ساعات خاموش بودیم، البته جز زمانی که به یکدیگر دشمنام می‌دادیم، زیرا همیشه چیزی یافت می‌شود که بتوان به‌خاطرش به کسی ناسزا گفت، خصوصاً به رفقا.