تقصیر تو نیست

همیشه تشخیص این‌که چه زمانی با یک فرد خودشیفته سروکار دارید، آسان نیست. یک روز آن‌ها شما را با جذابیت و کاریزما شیفتهٔ خود می‌کنند، روز دیگر شما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، عزت‌نفس‌تان را تخریب می‌کنند و شما را در این فکر رها می‌کنند که چه کاری را باید متفاوت انجام می‌دادید؟ همان‌طور که در کتاب «تقصیر تو نیست» (It's not you: identifying and healing from narcissistic people) اثر دکتر رامنی دورواسلا (Ramani Durvasula) روان‌شناس بالینی و متخصص در روابط خودشیفته‌ها خواهید خواند، هیچ‌کدام از این‌ها مطلقاً تقصیر شما نیست و هیچ‌کاری را قرار نبوده متفاوت انجام دهید. این کتاب راهنمایی برای محافظت و بهبود روان خود در برابر آسیب‌های روزمرهٔ خودشیفته‌ها است که اولین‌بار در سال ۲۰۲۴ منتشر شد.

درباره‌ٔ کتاب 
.

کتاب «تقصیر تو نیست» یک نقشهٔ راه دلسوزانه برای تشخیص و هدایت روابط با افراد خودشیفته است. دکتر رامنی دورواسلا خودشیفتگی را به‌عنوان طیفی از رفتارها ـ از خودبزرگ‌بینی یا آسیب‌پذیری گرفته تا رفتارهای جمعی و نادرست ـ تقسیم کرده و الگوهایی رایجی مانند بمباران عشق، کاهش ارزش، گسلایت و طرد عاطفی را در ارتباط با افراد خودشیفته در یک چرخه توضیح داده است که خودشیفته‌ها با کمک آن‌ها می‌توانند حس خودشناسی فرد را از بین ببرد و قربانیان خود را گیج کنند.

دکتر دورواسلا تأکید می‌کند که آسیب وارده «تقصیر تو نیست» و تشخیص سوءاستفاده‌های یک فرد خودشیفته اولین گام اساسی به سوی رهایی است. او در این کتاب پس از معرفی این موارد، راهبردهای کلیدی مثل پذیرش و سوگواری برای از دست‌دادن رابطه و هویتی که قبلاً داشتید را در اختیارتان قرار می‌دهد. او با تکنیک‌هایی مانند تعیین مرزهای محکم، مقاومت در برابر پیوندهای آسیب‌زا، مهربانی با خود و بازسازی به شما کمک می‌کند تا هویت خود پس از ارتباط داشتن با یک فرد خودشیفته را بازیابی کنید. 

رشد پس از رابطه با یک خودشیفته یا حتی در طول آن می‌تواند چالش‌ برانگیز باشد اما کتاب «تقصیر تو نیست» به شما نشان می‌دهد که این امر ممکن است. دکتر رامنی از شما دعوت می‌کند تا از سرزنش خود و تلاش برای تغییر فرد خودشیفته بردارید و تسلط بر خود را رها کنید و سرانجام خود واقعی‌تان را در آغوش بگیرید.

بررسی آموزه‌های کتاب «تقصیر تو نیست»
.

«تقصیر تو نیست» شما را به دانش و ابزارهایی برای درک و محافظت از خود در برابر افراد خودشیفته مجهز می‌کند و به شما یاد می‌دهد پس از بهبودی چطور با چنین افرادی مواجه شوید. این کتاب به  شما نشان می‌دهد که چطور باید سرزنش را به الگوهای سمی فرد خودشیفته منتقل کنید و اعتمادبه‌نفس خود را بازیابید، مرزها را بازسازی کنید و از افتادن در همان الگوها در آینده اجتناب کنید. با مطالعهٔ این کتاب خواهید آموخت:

• درک درست خودشیفتگی: با مطالعهٔ این کتاب با انواع مختلف رفتارهای رایج خودشیفته‌ها مانند خودبزرگ‌بینی، آسیب‌پذیری و موارد دیگر آشنا شوید تا بتوانید چنین رفتارهایی را خیلی سریع شناسایی کنید.
• شناخت تاکتیک‌های دستکاری: الگوهایی مثل بمباران عشقی، گسلایت، کاهش ارزش و چرخه‌های مختلف را درک کنید تا بتوانید خودشیفته‌ها را همان‌طور که هستند ببینید.
• مهارت‌های پذیرش: نویسنده در این کتاب به شما یاد می‌دهد که باید بپذیرید نمی‌توانید فرد خودشیفته را تغییر دهید که همین شما را از امید واهی و گرفتاری‌های عاطفی رها می‌کند.
• تکنیک‌های تعیین مرز: روش‌های عملی برای ایجاد و حفظ محدودیت‌های سالم برای حفاظت سلامت روان خود را با مطالعهٔ این کتاب بیاموزید.
• ابزارهای شفابخشی و خودسازی: نویسنده در این کتاب راهکارهایی را برای شکستن پیوندهای آسیب‌زا در اختیارتان قرار می‌دهد تا حس دلسوزی نسبت به خود را تمرین کنید و روایت‌ شخصی خود را بازیابید.
• تغییر طرز فکر: با این کتاب یاد بگیرید که چگونه در برابر خودشیفتگی مقاوم شوید تا در آینده وارد روابط آسیب‌زای مشابه نشوید.

افتخارات و جوایز 
.

از زمان انتشار «تقصیر تو نیست» در سال ۲۰۲۴، این اثر با استقبال چشمگیری از سوی خوانندگان و منتقدان مواجه شده است. برخی از افتخارات و جوایز این کتاب عبارت‌اند از:

• برندهٔ جایزهٔ منتخب گودریدز در سال ۲۰۲۴ (Goodreads Choice AwardNominee)
• نامزد دریافت جایزهٔ کتاب صورتی مورد علاقهٔ خوانندگان گودریدز در سال ۲۰۲۴

بازخوردها به کتاب «تقصیر تو نیست»
.

• یک نقشهٔ راه دلسوزانه و راهنمای بقا برای افرادی که در رابطه با یک خودشیفته هستند... که به آن‌ها کمک می‌کند تا بفهمند چگونه در طول و پس از این روابط چالش‌برانگیز التیام یابند و رشد کنند. جی شتی (Jay Shetty)، نویسندهٔ کتاب مثل یک راهب فکر کن

• دکتر رامنی یکی از معتبرترین متخصصان در زمینهٔ التیام و خودشیفتگی است. سپاسگزارم که در این کتاب مهم، او دنیای اغلب نادیدهٔ غم و اندوه خودشیفتگی را گنجانده است. او بینش‌های عمیق و توصیه‌های درستی در مورد تجربهٔ غم و اندوه ارائه داده است. این کتابی است که باید بخوانید. دیوید کسلر (David Kessler)، نویسنده 

• کتابی که حتماً باید خوانده شود. دکتر رامنی به شما یاد می‌دهد که چگونه از هر رابطهٔ سمی التیام پیدا کنید. او با توصیه‌های تخصصی خود که مبتنی بر دهه‌ها تحقیق و تجربهٔ بالینی است، غیرممکن‌ها را ممکن می‌سازد. مل رابینز (Mel Robbins)، نویسنده و پادکستر 

• دکتر رامنی این کتاب را دربارهٔ خودشیفتگی برای زمانهٔ ما نوشته است، نه صرفاً به این دلیل که هر آنچه را فکر می‌کردیم دربارهٔ چنین شخصی می‌دانیم، وارونه می‌کند، بلکه چون به افراد واقعی حس امید می‌دهد... این‌که می‌توانند التیام یابند، که می‌توانند از این روابط به جلو حرکت‌کنند و به این باور برسند که مشکل از آن‌ها نیست. ماریا شرایور (Maria Shriver)

• دکتر دورواسلا در نوشتن کتاب «تقصیر تو نیست» مستقیماً‌ با توصیه‌های هدفمندی که از طریق سال‌ها تجربه و تحقیقات بالینی به دست آمده است، به قربانیان سوءاستفادهٔ خودشیفته‌ می‌پردازد. من این کتاب را به هر کسی که در رابطه با یک خودشیفته درگیر است، اکیداً توصیه می‌کنم. وقتی متوجه شوید که مشکل از شما نیست، می‌توانید به یک راه‌حل برسید. دبلیو. کیت کمپل (W. Keith Campbell)، دکتر و استاد روان‌شناسی دانشگاه جورجیا 

• کتاب «تقصیر تو نیست» به موضوعی می‌پردازد که به‌طرز وحشیانه‌ای مورد سوءتفاهم قرار گرفته و مسیری رو به جلو برای کسانی که در رابطه باخودشیفته‌ها بوده‌اند یا در حال حاضر هستند، ارائه می‌دهد. دکتر رامنی با دلسوزی عمیق و استادانه به خواننده کمک می‌کند تا از سرزنش خود به دیدن تصویری واضح تغییر جهت بدهد. چه هدیهٔ عمیقی برای کسانی که تجربهٔ خود را در این کتاب می‌بینند تا کمی کمتر احساس تنهایی کنند. وینا فارون (Vienna Pharaon)، نویسنده 

• چه بخواهید از روابط آسیب‌زا دوری کنید، چه بخواهید یکی را ترک کنید یا بالاخره از یکی عبور کنید، دکتر رامنی اثری خلق کرده است که برای درک الگوهایی که هرگز برای دیدنشان ساخته نشده‌ایم، کاملاً ضروری است. او با کنار زدن پرده از روی این افراد، نه‌تنها به ما در مورد آن‌ها می‌آموزد، بلکه به ما یاد می‌دهد که چگونه از شرمسازی خودمان به‌خاطر کسی که برای زنده‌ماندن از آن‌ها مجبور به تغییر شده‌ایم، دست برداریم. «تقصیر تو نیست» نه‌تنها نجات‌بخش زندگی است، بلکه زندگی را احیا می‌کند. این کتاب بیش از یک راه خروج، راهی برای بازگشت به خود است. متیو هاسی، پادکستر (Matthew Hussey)

• روابط عاطفیِ توأم با سوءاستفاده، صدا و قدرت را از ما می‌گیرد و دکتر رامنی به ما ابزاری می‌دهد و به همهٔ ما می‌آموزد که چگونه خود را بازیابیم و دوباره احساس کامل بودن کنیم. دبرا نیوئل (Debra Newell)، نویسنده

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

این کتاب برای هر کسی است که در رابطه‌ای عاشقانه، خانوادگی، دوستانه یا حرفه‌ای با شخصی خودشیفته بوده است و همین باعث شده تا احساس سردرگمی، حقارت یا زیر سؤال رفتن مداوم ارزش خود را حس کنند. این کتاب به‌ويژه مناسب کسانی است که می‌خواهند اطلاعات بیشتری در رابطه با الگوهای دستکاری عاطفی، گسلایت یا نقص مرزها به دست بیاورند. درمانگران، مربیان و رهبران گروه‌های حمایتی نیز این کتاب را بسیار مفید و ارزشمند خواهند یافت.

چرا کتاب «تقصیر تو نیست» را بخوانیم؟ 
.

• تجربهٔ شما را تأیید می‌کند و سرزنش را از بین می‌برد: بسیاری از قربانیان افراد خودشیفته همیشه این سؤال را با خود مطرح می‌کنند که شاید خودشان بیش‌ازحد حساس هستند یا مشکل خاصی دارند. این کتاب با نشان‌دادن نحوهٔ عملکرد افراد خودشیفته، این شک درونی را از بین می‌برد و روشن می‌کند که رفتار مضر آن‌ها ناشی از ویژگی‌های شخصیتی آن‌‌ها و نه نقص‌های شما است و این تأیید اولین گام قدرتمند به سوی درمان است.
• طریقهٔ تشخیص رفتارهای خودشیفته را به شما می‌آموزد: این کتاب با تشریح تاکتیک‌هایی مثل گسلایت، بمباران عشق و چرخه‌های مختلف به شما آموزش می‌دهد تا به سرعت الگوها را تشخیص دهید. تشخیص زودهنگام این الگوها بدان معنا است که می‌توانید قبل از عمیق‌تر شدن آسیب‌های عاطفی از خود محافظت کنید و از سال‌ها سردرگمی و درد جلوگیری کنید.
• ابزارهای عملی برای تعیین مرزها و امنیت عاطفی در اختیارتان قرار می‌دهد: این کتاب فقط به شما نمی‌گوید چه چیزی اشتباه است؛ بلکه توصیه‌های گام‌به‌گام در مورد تعیین مرزهای محکم، برقراری ارتباط واضح و حفظ موقعیت خود بدون احساس گناه را در اختیارتان قرار می‌دهد. این مهارت به شما کمک می‌کند تا سلامت روان خود را در هر رابطه‌ای و نه فقط با افراد خودشیفته، حفظ کنید.
• ساختن مسیری برای بهبودی و تاب‌آوری: از طریق استراتژی‌هایی مانند پذیرش ریشه‌ای، شکستن پیوندهای آسیب‌زا و تمرین شفقت به خود، یاد می‌گیرید که چگونه حس خود را بازسازی کنید. این ابزارها شما را مجهز می‌کنند تا نه‌تنها از آسیب‌های گذشته بهبود یابید، بلکه در مسیر پیشرفت شکوفا شوید و در برابر خودشیفتگی‌ مقاومت کنید.
• توصیه‌هایی فراتر از رابطه‌های فعلی‌تان در اختیارتان قرار می‌دهد: حتی اگر هرگز با یک خودشیفته برخورد نکرده‌اید، خودآگاهی، قاطعیت و تاب‌آوری را با مطالعهٔ این کتاب خواهید آموخت و همهٔ زمینه‌های زندگی خود را می‌توانید از طریق این مهارت‌ها بهبود ببخشید. مطالعهٔ این کتاب موجب تقویت تصمیم‌گیری، هوش هیجانی و کیفیت کلی رابطه‌تان خواهد شد.

کتاب «تقصیر تو نیست» فقط در مورد خودشیفتگی نیست؛ بلکه در مورد بازیابی امنیت عاطفی و عزت نفس افرادی است که با افراد خودشیفته سروکار داشته‌اند. این کتاب را با بخوانید تا با راهنمایی‌ها و کمک‌های دکتر رامنی بتوانید چرخهٔ سرزنش خود را بشکنید، بااعتمادبه‌نفس مرزها را تعیین کنید و برای آینده انعطاف‌پذیر باشید. چه هنوز در یک رابطهٔ دشوار با یک فرد خودشیفته باشید یا این‌که از آن خارج شده باشید، این کتاب به شما قدرت می‌دهد تا حقیقت را به‌وضوح ببینید، عمیقاً التیام یابید و از خود در برابر آسیب بیشتر محافظت کنید.

درباره‌ٔ نویسنده 
.

دکتر رامنی دورواسلا روان‌شناس بالینی، استاد بازنشسته، روان‌شناس، متخصص رسانه و نویسندهٔ آمریکایی است. او در سال ۱۹۶۵ به دنیا آمد. در رسانه‌های مختلفی از جمله شبکهٔ هیستوری، تودِی شو و صبح‌بخیر آمریکا (Good Morning America) حضور داشته و در مورد اختلال شخصیت خودشیفته و سوءاستفاده از آن بحث کرده است. دکتر رامنی در نیوجرسی به دنیا آمد و در سال ۱۹۸۹ مدرک کارشناسی‌شا را در رشتهٔ علوم روان‌شناسی از دانشگاه کنیکت دریافت کرد. او همچنین مدرک کارشناسی ارشد و دکترایش را در رشتهٔ فلسفهٔ روان‌شناسی بالینی در سال ۱۹۹۷ از دانشگاه کالیفرنیا دریافت کرد. دکتر دورواسلا یک مطب خصوصی در سانتا مونیکا و مطلب دیگری در لس‌آنجلس دارد و همچنین استاد روانشناسی دانشگاه ایالتی کالیفرنیا و استاد مدعو روان‌شناسی در دانشگاه ژوهانسبورگ است و تاکنون کتاب‌هایی زیادی دربارهٔ روابط ناسالم و کنترل روابط با خودشیفته‌ها منتشر کرده است.

معرفی کتاب‌های مشابه: 
.

اگر از مطالعهٔ این کتاب لذت بردید و به دنبال کتاب‌های مشابهی در رابطه با روابط، مواجهه با خودشیفتگی و افراد خود شیفته می‌گردید، می‌توانید کتاب‌های زیر را نیز مطالعه کنید. این کتاب‌ها به شما کمک می‌کنند تا رفتار درست و مناسب در مقابل خودشیفته‌ها را یاد بگیرید و روابط خود را بهبود ببخشید.

• در محاصره خودشیفتگان (Surrounded by Narcissists)
.

کتاب «در محاصرهٔ خودشیفتگان» اثر توماس اریکسون (Thomas Erikson) متخصص رفتارشناسی سوئدی، مدرس و نویسنده است که در این کتاب رازهای برخورد با خودشیفته‌ها را با خواننده به اشتراک می‌گذارد. این کتاب از لحاظ موضوعی بسیار به کتاب «تقصیر تو نیست شباهت دارد و هر دو نویسنده پویایی‌های چالش‌برانگیز برخورد با افراد خودشیفته را بررسی می‌کنند و ابزارهایی را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهند تا از خود در برابر دستکاری‌های عاطفی محافظت کنند. هر کتاب بر اهمیت درک الگوهای رفتاری خودشیفتگی تأکید می‌کند و نشان می‌دهد که قربانی تقصیری ندارد. هر دو نویسنده توصیه‌های عملی در مورد تعیین مرزهای محکم، ایجاد تاب‌آوری عاطفی و درمان آسیب‌های روانی ناشی از این روابط سمی را در کتاب‌هایشان ارائه داده‌اند. درحالی‌که کتاب دکتر رامنی دورواسلا ریشه عمیقی در روانشناسی بالینی و درمان دارد، کتاب اریکسون رویکرد وسیع‌تری را در پیش می‌گیرد و بر چگونگی بروز ویژگی‌های خودشیفتگی در زمینه‌های مختلف اجتماعی تأکید می‌کند و خوانندگان را راهنمایی می‌کند تا با آگاهی و اعتماد به نفس بیشتری در این محیط‌ها حرکت کنند.

در این کتاب سعی شده است نشانه‌های خودشیفتگی شما، اگر خودشیفته باشید، تا آنجا که ممکن باشد و تا حدی نمایان شود. در سال‌های اخیر در مورد خودشیفتگی و شیوع آن بسیار صحبت شده است. خودشیفتگی از دایرهٔ یک اختلال معمولی بالینی فراتر رفته است. حتی کسانی که به هیچ روی خودشیفته نیستند رفتارهایی مبتنی بر خودشیفتگی از خود بروز می‌دهند که گمانِ نسبت خودشیفتگی واقعی آنها را افزایش می‌دهد. انگار نشانه‌های خودشیفتگی در فرهنگ امروزی شکل گرفته است. این شیوهٔ رفتاری همچون یک بیماری مسری در بین همهٔ انسان‌ها و به خصوص در میان جوانان امروزی همه گیر شده است.

• کتاب خودشیفته‌ای که می‌شناسی (The Narcissist You Know)
.

کتاب «خودشیفته‌ای که می‌شناسی» اثر جوزف برگو (Joseph Burgo) روان‌شناس بالینی آمریکایی است که به‌خاطر آثارش در زمینهٔ اختلالات شخصیتی شناخته شده است. دکتر برگو در این کتاب، مشابه کتاب «تقصیر تو نیست»، بر شناخت رفتارهای خودشیفته و توانمندسازی قربانیان برای بهبودی تمرکز دارد. هر دو کتاب تأکید می‌کنند که سوء استفادهٔ خودشیفته تقصیر قربانی نیست و هدف آن‌ها اعتبارسنجی تجربیات عاطفی افراد آسیب‌دیده است. آن‌ها استراتژی‌هایی برای شناسایی تاکتیک‌های فریبکارانه مانند گسلایت و کنترل عاطفی ارائه می‌دهند و بر اهمیت تعیین مرزها و بازسازی عزت نفس تأکید می‌کنند. این کتاب‌ها در کنار هم، راهنمای جامعی برای تشخیص، مقابله با آن و بهبودی از روابط خودشیفته ارائه می‌دهند.

برگو در این کتاب انواع مختلف خودشیفتگی‌هایی که افراد ممکن است در زندگی خود با آن‌ها مواجه شوند را بررسی کرده است. او در این کتاب از خلال آشنایی با نمونه‌هایی از زندگی واقعی آدم‌ها و به‌واسطۀ ساعت‌ها گفت‌وگوی نویسنده با مراجعانش، خواهید آموخت چگونه خودشیفته‌های حاد را میان دوستان، اعضای خانواده و همکارانتان شناسایی کنید؛ پی خواهید برد محرک آنان چیست؛ برخی روش‌های سودمند برای طرف شدن با خودشیفته‌های حادی که می‌شناسید کدام است؛ وقتی رفتارهای خودشیفته‌وار را در دیگران تشخیص دادید، چگونه می‌توانید از برانگیختن آنها پرهیز کنید؛ و چگونه می‌توانید شیوه‌هایی کارآمد برای واکنش نشان دادن به خودشیفته‌های حاد در پیش گیرید.

سخن پایانی 
.

این کتاب هم یک راهنمای دلسوزانه است و هم برای کسانی است که از سردرگمی و آشفتگی عاطفی ناشی از روابط با خودشیفته‌ها آسیب دیده‌اند. این کتاب به شما نشان می‌دهد چطور الگوهای سمی رفتارهای خودشیفته‌ها را تشخیص دهید و درک کنید که این رفتارها، بازتاب ارزش شما نیستن د. دکتر دورواسلا با تکیه بر توصیه‌های خود در تحقیقات روان‌شناختی و مثال‌های مرتبط، فضای امن و معتبر برای خوداندیشی و رشد ایجاد کرده است.

این کتاب اما فراتر از شناسایی رفتارهای خودشیفته‌هاست و در ارائهٔ گام‌های عملی برای بازیابی استقلال و ثبات عاطفی بسیار حرفه‌ای عمل کرده است. این کتاب خواننده را قادر می‌سازد تا مرزهای سالمی برای روابطش تعیین کند، در برابر دستکاری مقاومت کند و پذیرش را یاد بگیرد. استراتژی‌های درمانی این کتاب از شکستن پیوندهای آسیب‌زا گرفته تا پرورش شفقت و دلسوزی، افراد را نه‌تنها برای بهبودی از آسیب‌های گذشته آماده می‌کند، بلکه باعث می‌شود که بتوانند در رابطه‌های سمی احتمالی در آینده نیز از خودشان محافظت  کنند.

درنهایت این کتاب فقط دربارهٔ خودشیفته‌ها و خودشیفتگی نیست، بلکه راهنمایی برای حفظ خود، توانمندسازی و آزادی عاطفی است. با مطالعهٔ این کتاب ابزارهای ملموسی را در اختیارتان خواهید داشت تا بتوانید اعتمادبه‌نفس خود را چنان قوی کنید که در برابر افراد خودشیفته مقاوم شوید. این کتاب یک منبع بسیار حیاتی برای بازیابی روان، محافظت از آن و حرکت به سمت روابط سالم‌تر و متعادل‌تر است.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
.

هستند کسانی که با سؤال «از کجا می‌دونی همسر، پدر، مادر، دوست یا رئيسم شخصیت خودشیفته دارد؟» در مقابل من جبهه می‌گیرند. سؤال درستی است. وقتی با مراجعم در جلسات درمانی کار می‌کنم، معمولاً طرف مقابلش را ملاقات نمی‌کنم؛ اما تاریخچه‌ی مفصلی از زندگی مراجعم تهیه می‌کنم، اغلب ایمیل‌ها یا پیام‌هایی را که فرد ستیزه‌جو برایش می‌فرستند، می‌خوانم و تأثیر آن‌ها را روی مراجعم به چشم می‌بینم. من برای توصیف اتفاقی که برای بازماندگان می‌افتد، از اصطلاح فشار ارتباطی ستیزه‌جویانه استفاده می‌کنم و ترجیح می‌دهم رفتار شخصی را که از لحاظ روانی در زندگی مراجعم مخرب و آسیب‌زاست، ستیزه‌جویانه بنامم که نسبت‌به خودشیفتگی اصطلاح جامع‌تری است؛ ولی به‌ اندازه‌ی خودشیفتگی زشت به نظر نمی‌رسد. وقتی می‌خواهم به افرادی که در همین زمینه فعالیت می‌کنند، درباره‌ی الگوهای رفتاری خودشیفته‌ها آموزش بدهم، از این اصطلاح استفاده می‌کنم؛ چون گستره‌ی رفتارهای ستیزه‌جویانه و ترفندهایی را در برمی‌گیرد که در خودشیفتگی (دست‌کاری روان‌شناختی، بهره‌کشی، توجه‌طلبی، خصومت و تکبر) و انواع دیگر شخصیت‌های ستیزه‌جویانه مثل روان‌پریشی مشاهده می‌کنیم و آن را فشار روانی خاصی معرفی می‌کند که نتیجه‌ی روابط ستیزه‌جویانه است.