کتابخانه از دست رفته

کتاب «کتابخانه‌ی از دست رفته» اثر ربکا استد (Rebecca Stead) و وندی ماس (Wendy Mass) در سال ۲۰۲۳ منتشر شد و خیلی زود توانست دل خوانندگان نوجوان و حتی بزرگسال را به دست بیاورد. این اثر داستانی است که مرز میان واقعیت و خیال را با نگاهی شاعرانه در هم می‌شکند و به ما یادآوری می‌کند که گاهی یک کتابخانه‌ی کوچک می‌تواند کلید درهای بسته‌ی گذشته و آینده باشد. با ظهور یک کتابخانه‌ی مرموز و گربه‌ای نارنجی به نام مورتیمور (Mortimer)، سه راوی متفاوت ما را وارد ماجرایی پررمزوراز می‌کنند: ایوان، پسری یازده‌ساله، روح کتابدار و خودِ گربه. این ترکیب غیرمنتظره به داستان رنگی جادویی می‌دهد که کمتر در ادبیات کودک و نوجوان دیده می‌شود.

درباره‌ی کتاب 

داستان از آن‌جا آغاز می‌شود که یک «کتابخانه‌ی کوچک رایگان» ناگهان در شهر ظاهر می‌شود. این کتابخانه فقط چند قفسه دارد، اما رازهای بزرگی را در دل خود پنهان کرده است. ایوان، پسر نوجوانی که کمی خجالتی است و به‌دنبال کشف خویشتن، دو کتاب از این کتابخانه برمی‌دارد. اما کتاب‌ها فقط داستان‌های ساده نیستند؛ آن‌ها سرنخ‌هایی از یک حادثه‌ی قدیمی در شهر و حتی اسراری در مورد خانواده‌ی خود او به دست می‌دهند. 
 نویسندگان با مهارت ویژه‌ای سه خط روایی را با هم می‌آمیزند: روایت پسر که با مسائل بلوغ و هویت درگیر است، روایت گربه که لحنی طنزآمیز و گاهی فیلسوفانه دارد و روایت روح کتابدار که نگاهش به گذشته، شبحی از راز و غم را بر متن می‌پاشد. این ترکیب چندصدایی، هم جذابیت داستانی ایجاد می‌کند و هم به مخاطب امکان می‌دهد از زوایای مختلف به حقیقت نگاه کند.

ویژگی‌های مثبت کتاب 

یکی از نقاط قوت کتاب، توانایی نویسندگان در ایجاد فضایی معمایی و در عین حال صمیمی است. برخلاف بسیاری از آثار کودکانه که معما را با هیجان سطحی می‌پیوندند، «کتابخانه‌ی از دست رفته» آرام و عمیق پیش می‌رود. سرنخ‌ها مثل دانه‌های نان در جنگل پهن می‌شوند و خواننده را مرحله‌به‌مرحله جلو می‌برند. 

شخصیت‌ها هر یک به‌گونه‌ای نمادین عمل می‌کنند: 

• ایوان نماد نوجوانی در آستانه‌ی تغییر و بلوغ است؛ کسی که می‌خواهد بداند کیست و چه نقشی در این جهان دارد. 
• گربه یادآور این است که حتی موجوداتی غیرانسانی هم می‌توانند حامل دانشی ژرف باشند؛ مورتیمور با طنز و طعنه‌هایش هم بار سرگرمی داستان را به دوش می‌کشد و هم فلسفه‌ای ساده اما عمیق عرضه می‌کند. 
• روح کتابدار تجسم حافظه‌ی جمعی است؛ کسی که نشان می‌دهد گذشته اگر فراموش شود، می‌تواند به سایه‌ای بدل گردد که همیشه بر جامعه می‌افتد. 

نکته‌ی مثبت دیگر، احترام عمیق نویسندگان به کتابخانه‌ها و کتابداران است. در این داستان، کتابخانه فقط ساختمانی پر از کتاب نیست، بلکه موجودی زنده و بخشی از جامعه است.

کتاب «کتابخانه‌ی از دست رفته» مناسب چه کسانی است؟ 

در وهله‌ی نخست، این رمان برای نوجوانان ۱۰ تا ۱۲ سال نوشته شده است؛ کسانی که در آستانه‌ی کشف خویشتن هستند و پرسش‌های بزرگی درباره‌ی هویت، گذشته و آینده دارند. اما اثر تنها به نوجوانان محدود نمی‌شود. هر کتاب‌دوستی که به دنبال داستانی لطیف، پررمزوراز و در عین حال عمیق باشد، از آن لذت خواهد برد. معلمان و والدینی که می‌خواهند با فرزندان‌شان درباره‌ی اهمیت کتابخانه‌ها، تاریخ جامعه و ارزش حقیقت گفتگو کنند نیز می‌توانند این کتاب را به‌عنوان نقطه‌ی شروع برگزینند.

افتخارات «کتابخانه‌ی از دست رفته»

• پرفروش نیویورک تایمز (New York Times Bestseller) 
• پرفروش شماره ۱ فروشگاه‌های مستقل آمریکا (Indie Bestseller) 
• انتخاب ویژه‌ی برنامه‌ی Today Show Kids’ Read Pick 
• کتاب برگزیده‌ی کودکان سال ۲۰۲۳ در آمازون (Amazon Best Kids’ Book of 2023) 

این افتخارات نشان می‌دهد که اثر نه تنها مخاطبان نوجوان بلکه منتقدان حرفه‌ای را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است.

تحسین از کتاب 

• یک معمای شهری جذاب، با شخصیت‌هایی درخشان و پازلی رضایت‌بخش در مرکز داستان. کیرکوس (Kirkus Reviews) 
• پر از قلب و احساس، با اتمسفری رازآلود و روایتی زیرکانه. بوک لیست (Booklist) 
• پیچش‌هایی برای خشنود کردن پازل‌دوستان، همراه با اصالت احساسی. هورن بوک (Horn Book) 
• ادای دِینی به کتابخانه‌ها به‌عنوان قلب تپنده‌ی جامعه و مکانی برای شجاعت در برابر تغییر. پابلیشر ویکلی (Publishers Weekly) 
• ساده، خیال‌انگیز و سرشار از خوش‌بینی. بوک پیج (Bookpage)

معرفی کتاب مشابه: «باب» (Bob)

کتاب «باب» حاصل همکاری دوباره‌ی ربکا استد و وندی ماس است؛ همان دو نویسنده‌ای که «کتابخانه‌ی از دست رفته» را آفریدند. این اثر داستانی جادویی و در عین حال صمیمانه درباره‌ی دوستی و یادآوری است. ماجرا از جایی آغاز می‌شود که «لیو» پس از پنج سال به خانه‌ی مادربزرگش در استرالیا بازمی‌گردد. در کمد اتاقش موجودی عجیب و کوچک را پیدا می‌کند: پسربچه‌ای سبزرنگ و شگفت‌آور به نام «باب». 
 باب سال‌هاست منتظر لیو مانده و تنها خاطره‌ای گنگ از گذشته در ذهن دارد. لیو کم‌کم متوجه می‌شود که او مسئول بازگرداندن باب به دنیای واقعی خودش است. این جستجو به سفری پر از رمز و راز بدل می‌شود؛ سفری که دوستی میان یک دختر انسان و موجودی جادویی را به شکلی زیبا به تصویر می‌کشد. 
 «باب» داستانی است درباره‌ی حافظه، وفاداری و قدرت خیال. زبان ساده اما شاعرانه‌ی نویسندگان باعث می‌شود حتی بزرگسالان هم از خواندن آن لذت ببرند. منتقدان این اثر را به خاطر فضاسازی دلنشین، رابطه‌ی احساسی عمیق میان شخصیت‌ها و پایان امیدوارکننده‌اش تحسین کرده‌اند. اگر «کتابخانه‌ی گمشده» را دوست داشتید، «باب» انتخابی طبیعی برای ادامه‌ی مسیر است؛ چرا که همان حس جادویی، همان دوستی گرم و همان نگاه به رازهای پنهان زندگی را با خود دارد.

درباره‌ی نویسندگان 

ربکا استد: نویسنده‌ای آمریکایی، متولد ۱۹۶۸ در نیویورک. برای رمان وقتی به من رسیدی برنده‌ی مدال نیوبری شد و با دروغگو و جاسوس جایزه‌ی گاردین را از آن خود کرد. او ابتدا وکیل بود اما بعد از تولد فرزندانش به نویسندگی روی آورد. سبک او ترکیبی از معما، خیال‌پردازی و روان‌شناسی نوجوان است. 
 وندی ماس: نویسنده‌ی پرکار کودک و نوجوان با آثار پرفروش چون شکلات‌سازها و مجموعه‌ی Willow Falls. نوشته‌های او همواره پر از ماجراجویی، طنز و دوستی‌اند و در میان نوجوانان محبوبیت فراوان دارند.

سخن پایانی 

«کتابخانه‌ی از دست رفته» نه فقط یک داستان کودکانه، بلکه ادای دِینی است به کتاب، کتابدار و جامعه. اثری است که به ما یادآور می‌شود گذشته هرگز به‌طور کامل خاموش نمی‌شود و کتابخانه‌ها کلیدهایی برای بازگشایی درهای حقیقت‌اند. این کتاب فرصتی است برای اندیشیدن به هویت، دوستی و ارزش دانستن. اگر به دنبال داستانی هستید که هم سرگرم کند و هم دلی را گرم، «کتابخانه‌ی از دست رفته» انتخابی بی‌بدیل است.