موقتی ها و ایمان عشق امید

کتاب «موقتی‌ها و ایمان، عشق، امید» دو نمایشنامهٔ خواندنی آلمانی است. نمایشنامهٔ «موقتی‌ها» (Hochzeit) با عنوان انگلیسی (Wedding) اثر الیاس کانتی (Elias Canetti) نویسندهٔ آلمانی و برندهٔ‌ جایزهٔ نوبل ادبیات است که در سال ۱۹۶۴ منتشر شد و نمایشنامهٔ دیگر با عنوان «ایمان، عشق، امید» (Glaube liebe Hoffnung) با عنوان انگلیسی (Faith, love, hope) اثر اودون فون هوروات (Ödön von Horváth) نویسندهٔ اتریشی-مجارستانی است که در سال ۱۹۳۳ برای اولین‌بار منتشر شد و یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نمایشنامه‌های این نویسنده به حساب می‌آید. نشر قطره هر دو نمایشنامه را در یک مجلد به چاپ رسانده چون هر دو اثر موضوعاتی مشابه دارند. هر دو نمایشنامه به نقد اجتماعی پرداخته‌اند و پرسش‌های بنیادینی دربارهٔ زمان، مرگ، هویت و ساختار اجتماعی مطرح می‌کنند.

درباره‌ٔ کتاب 
.

نمایشنامهٔ «موقتی‌ها» شخصیت‌هایی همچون «پنجاه»، «زن جوان»، «زن»، «مرد» و «پسربچه» را در خود جای داده و در دو بخش نوشته شده است. برخی صحنه‌های آن با عناوینی چون «پنجاه و دوستش»، «پنجاه و زنی که فرزندش را به خاک می‌سپارد»، «پنجاه در برابر مردم»، «مردهای جوان» و «مجری نظم و پنجاه» معرفی شده‌اند. این اثر را الیاس کانتی در سال ۱۹۳۲ به‌عنوان طنزی اخلاقی خلق کرد. در داستان، افراد در خانه‌ای بزرگ حرص، آز و بی‌بندوباری خود را آشکار می‌کنند؛ جشن عروسی از کنترل خارج می‌شود، زن جوان در انتظار مرگ مادربزرگش است تا خانه را به ارث ببرد و پزشکی سالخورده نزدیک به ۸۰ سالگی هنوز شیفتهٔ زنان است. 

در پایان، مجازات این فسادها از راه می‌رسد: زمین‌لرزه خانه را نابود می‌کند و همهٔ شخصیت‌ها جان می‌بازند. این نمایشنامه گاه پیش‌درآمدی بر ظهور دیکتاتوری نازی‌ها و امروزه هشداری در برابر جریان‌های پوپولیستی راست‌گرا دانسته می‌شود و در تئاتر آلمان و جشنواره‌ها روی صحنه رفته تا جامعه‌ای فروپاشیده، آلوده و بی‌ارزش را به تصویر بکشد.

نمایشنامهٔ «ایمان، عشق، امید» شامل شخصیت‌هایی چون «الیزابت»، پاسبان «الفونس»، مدیر و معاون و نگهبان انستیتوی کالبدشکافی، خانم و آقای قاضی، «خانم پرانتل»، حسابدار، «ماریا»، «یواخیم»، رئیس پلیس و چند مأمور دیگر است. متن در پنج تابلو نوشته شده و سرگذشت «الیزابت» را روایت می‌کند؛ زنی که با خطر بیکاری روبه‌روست چون مجوز کسب ندارد. 

او تنها به خودش تکیه می‌کند و تصمیم می‌گیرد بدنش را پس از مرگ به مؤسسهٔ آناتومی بفروشد تا در مقابلش ۱۵۰ مارک دریافت کند. این مبلغ برای گرفتن مجوز کافی است تا بتواند کسب‌وکار کوچکی راه بیندازد و دوباره مشغول کار شود؛ کاری که می‌تواند دوباره درهای زندگی را به رویش باز کند. سرنوشت او در پایان داستان پرسشی است که ذهن مخاطب را درگیر می‌سازد.

‌ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 
.

«موقتی‌ها و ایمان، عشق، امید» نمونه‌های قابل‌توجهی از درام اروپایی قرن بیستم هستند که به تنش‌های بین خواسته‌های فردی و محدودیت‌های اجتماعی را به نمایش می‌گذارند. هر دو نمایشنامه مخاطبان را به تأمل در سؤالات اخلاقی، اجتماعی و انسانی فرا می‌خوانند و درعین‌حال دو نمایشنامهٔ قوی و شخصیت‌محور به حساب می‌آیند. برخی از ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب عبارت‌اند از:

• نقد اجتماعی و کاوش اخلاقی: «موقتی‌ها» از غرور و فساد میان انسان‌ها انتقاد می‌کند، درحالی‌که «ایمان، عشق، امید» تأثیر ظلم اجتماعی و اقتصادی بر افراد و به ویژه کسانی که به حاشیه رانده شده‌اند را نشان می‌دهد.
• شخصیت‌های پیچیده و نمادین: هر دو نمایشنامه شخصیت‌هایی را نشان داده‌اند که به مسائل اجتماعی گسترده‌تری تجسم می‌بخشند. کانتی طمع و شهوت را به تصویر کشیده و هوروات با کمک شخصیت‌هایش آسیب‌پذیری، سازش اخلاقی و مبارزه برای بقا را نشان می‌دهد.
• ترکیبی از تراژدی و طنز: نویسندگان از طنز برای افشای فساد اخلاقی و مشکلات انسان‌ها استفاده کرده‌اند و واقع‌گرایی را با عناصر تراژیک ترکیب می‌کنند تا همدلی خواننده را برانگیزند.
• مضامین جاودانه: موضوعاتی مانند قدرت، طمع، بی‌عدالتی اجتماعی و مسئولیت اخلاقی که در این دو نمایشنامه مطرح شده‌اند، همیشه موضوعات اصلی دغدغه‌های انسان‌ها بوده‌اند.
• ساختار روایی قوی و تنش دراماتیک: هر دو اثر ریتم و تنش روایی دقیقی را حفظ کرده‌اند و مخاطب را وادار می‌کنند تا عمیقاً با معضلات اخلاقی و اجتماعی درحال آشکار شدن در نمایشنامه‌ها روبه‌رو شوند.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

اگر به مطالعهٔ نمایشنامه علاقه دارید و همچنین از تماشای تئاتر لذت می‌برید، این کتاب برای شماست. دانشجویان ادبیات، فلسفه و علوم اجتماعی و همچنین کسانی که به آثار ارزشمند و تئاترهای ماندگار علاقه داشته باشند نیز از مطالعهٔ این دو نمایشنامه بسیار لذت خواهند بُرد. این دو نمایشنامه بسیار مناسب صحنه هستند و موضوعات آن‌ها عمیقاً قابل تأمل است.

چرا کتاب «موقتی‌ها و ایمان، عشق، امید» را بخوانیم؟ 
.

• بینش عمیق روان‌شناختی و اجتماعی: هر دو نمایشنامه روان انسان و ساختارهای اجتماعی را بررسی می‌کنند و به خواننده امکان می‌دهند که چگونگی مواجهه افراد با فشارهای پیچیدهٔ اجتماعی را درک کنند. این امر، تأمل در پویایی‌های اجتماعی مدرن و روابط شخصی را نشان می‌دهد.
• موضوعات اساسی زندگی: هر دو نمایشنامه به دغدغه‌های اساسی انسان‌ها مثل ستم، بیگانگی، آسیب‌پذیری و مبارزه بین خواسته‌های فردی و انتظارات جمعی پرداخته‌اند که امروزه نیز به اندازهٔ زمان نگارش این نمایشنامه‌ها مطرح و مهم هستند.
• نوآوری ادبی در زمینهٔ درام: هر دو نویسنده از تکنیک‌های روایی، دیالوگ‌های خاص و ساختار نمایشی منحصربه‌فرد استفاده کرده‌اند که بر تئاتر و ادبیات مدرن نیز تأثیر گذاشته‌اند و الهام‌بخش سایر نویسندگان، بازیگران و کارگردان‌ها شده‌اند.
• دیدگاه فرهنگی و تاریخی: این نمایشنامه‌ها دریچه‌ای به جامعهٔ اروپایی اوایل قرن بیستم هستند و سلسه مراتب اجتماعی،‌ چالش‌های اقتصادی و هنجارهای فرهنگی آن را نشان می‌دهند و به خواننده کمک می‌کنند تا با زمینه تاریخی مبارزات انسانی بهتر آشنا شود.

«موقتی‌ها و ایمان، عشق، امید» را بخوانید چون دو نمایشنامهٔ مهم از تئاتر اروپایی قرن بیستم هستند و با کمک نقد اجتماعی تند و تیز و عمق روان‌شناختی، تنش بین خواسته‌های فردی و فشارهای اجتماعی را به تصویر کشیده‌اند. این دو نمایشنامه شکنندگی و پیچیدگی تمایلات و طبیعت انسان‌ها را نشان می‌‌دهند و مبارزات انسان‌ها در برابر ظلم و انتظارات اجتماعی را به تصویر می‌کشند و پیامدهای غم‌انگیز بی‌تفاوتی اجتماعی و محدودیت‌های اعمال‌شده بر آزادی شخصی را برجسته کرده‌اند. خواندن این نمایشنامه‌ها بینشی وسیع در زمینه‌های تاریخی، فرهنگی و واقع‌گرایی به خواننده می‌دهد.

درباره‌ٔ نویسندگان
.

الیاس کانتی نویسنده‌ای آلمانی زبان بود که در سال ۱۹۰۵ به دنیا آمد و در سال ۱۹۹۴ درگذشت. او رمان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، خاطره‌نویس و نویسندهٔ آثار غیر داستانی مدرن نیز بود. این نویسنده در بلغارستان به دنیا آمد و بعدها در انگلستان، اتریش، آلمان و سوئیس زندگی کرد. او در سال ۱۹۸۱ جایزهٔ نوبل ادبیات را برای نوشتن «داستان‌هایی با چشم‌انداز وسیع، ایده‌های فراوان و قدرت هنری» دریافت کرد. کانتی بیشتر به‌خاطر نوشتن کتاب غیرداستانی‌اش «جمعیت و قدرت» (Crowds and Power) به شهرت رسید.

اودون فون هوروات نویسندهٔ اتریشی-مجارستانی در ۱۹۰۱ به دنیا آمد و در ۱۹۳۸ درگذشت. او تمامی آثارش را به زبان آلمانی می‌شوند و به‌خاطر نوشتن نمایشنامه‌های «داستان‌هایی از جنگل‌های وین»، «ایمان، عشق، امید» و «کازیمیر و کارولین» به شهرت رسید. همچنین رمان‌های انتقادی معاصر او با عناوین «بی‌فرهنگی ابدی»، «جوانی بدون خدا» و «کودکی از زمان ما» نیز بسیار شناخته شده هستند.

معرفی کتاب‌های مشابه: 
.

اگر از مطالعهٔ این دو نمایشنامه لذت بردید و به تئاتر و نمایشنامه‌خوانی علاقه دارید و به دنبال نمایشنامه‌های مشابهی می‌گردید که موضوعات اجتماعی داشته باشند و تاثیر خاصی بر این ژانر و ادبیات معاصر گذاشته باشند، خواندن نمایشنامه‌های زیر را نیز به شما پیشنهاد می‌کنیم.

• اتاق ورونیکا (Veronica's room: a melodrama)
.

نمایشنامهٔ «اتاق ورونیکا» اثر آیرا لوین نمایشنامه‌نویس و رمان‌نویس آمریکایی است که مشهورترین نمایشنامه‌اش «بچهٔ رز ماری» بود که رومن پولاسکی براساس آن یک فیلمنامه نوشت و برندهٔ جایزهٔ اسکار شد. این نمایشنامه از نظر موضوعی شباهت‌های زیادی به دو نمایشنامهٔ «موقتی‌ها و ایمان، عشق، امید» دارد. از جمله شباهت‌های این نمایشنامه‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• آسیب‌پذیری انسان‌ها: شخصیت‌های این نمایشنامه‌ها از نظر اجتماعی آسیب‌پذیرند و به راحتی تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
• دستکاری و کنترل: هر نمایشنامه نشان می‌دهد که چگونه افراد تحت تأثیر نیروهای متفاوت قرار می‌گیرند.
• نقد اجتماعی: این نمایشنامه‌ها محدودیت‌های اجتماعی را نقد می‌کنند و فساد اخلاقی افراد را نشان می‌دهند.
• تنش و تعلیق: لوین از تعلیق روان‌شناختی بهره برده و کانتی و هوروات نیز اضطراب وجودی و اجتماعی را نشان می‌دهند.
• پیامدهای انتخاب‌ها: هر سه اثر پیامدهای درماندگی شخصیت‌ها را نشان می‌دهند که باعث رنج یا ابهام اخلاقی می‌شود.

این نمایشنامه با دعوت دو مرد و سپس یک زن جوان از زنی مسن به نام مورا به خانه‌ای قدیمی در بوستون به بهانه کمک به تمیز کردن اتاق خواهر مرحومش ورونیکا آغاز می‌شود. با پیشرفت طرح داستان، لایه‌هایی از فریب، دستکاری هویت و نیات تاریک آشکار می‌شود. روایت از طریق پیچش‌ها و افشاگری‌ها، تعلیق ایجاد می‌کند و در نهایت نشان می‌دهد که شخصیت‌ها بخشی از یک طرح دقیق برنامه‌ریزی شده برای انتقام و اشتباه گرفتن واقعیت با توهم هستند. این نمایشنامه مضامین خیانت، وسواس و شکنندگی حافظه را بررسی می‌کند و فضایی پرتنش و کلاستروفوبیک ایجاد می‌کند که مخاطب را در حالت آماده‌باش نگه می‌دارد.

• دیوانه روی بام (The Housetop Madman)
.

نمایشنامهٔ «دیوانه روی بام» شامل ۳ نمایشنامه از کان کیکوچی(Kan Kikuchi)  رمان‌نویس اهل ژاپن است. این نمایشنامه با نمایشنامه‌های «موقتی‌ها و ایمان، عشق، امید» شباهت‌های زیادی دارد و هر سه به فشارهای اجتماعی و معضلات اخلاقی پرداخته‌اند. از جمله شباهت‌های این نمایشنامه‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• آسیب‌پذیر انسان: شخصیت‌های این نمایشنامه‌ها در معرض فشار یا دستکاری اجتماعی قرار می‌گیرند.
• نقد اجتماعی: هر سه نمایشنامه‌ نقص‌ها، ریاکاری‌ها و جنبه‌های سرکوبگرانهٔ جامعه را نشان می‌دهند.
• انزوا و بیگانگی: هر سه نمایشنامه مشکلات و رنج انسان‌ها از لحاظ انزوا و بیگانگی از جامعه را به تصویر می‌کشند.
• تنش وجودی: هر نمایشنامه به بررسی مبارزات افراد در برابر نیروهای خارجی یا اجتماعی پرداخته است.

کتاب «دیوانه روی بام» مجموعه‌ای از سه نمایشنامهٔ کان کیکوچی با عناوین «دیوانه روی بام»، «دلاور دریا» و «پدر بازمی‌گردد» است؛ مجموعه‌ای غنی از احساسات و تأملات انسانی که به موضوعاتی مثل مبارزات شخصی، وظایف خانوادگی و تنش بین خواسته‌های فردی و انتظارات اجتماعی می‌پردازد. نمایشنامهٔ «دیوانه روی بام» دربارهٔ مردی است که خانواده و همسایگانش به‌خاطر عادت تنهایی نشستنش بر روی پشت بام او را دیوانه می‌دانند، اما او خودش آن‌جا را مکانی برای آزادی می‌داند.

سخن پایانی 
.

این دو نمایشنامه، تأثیر ماندگاری بر ادبیات بر جای گذاشته‌اند چون به روش‌های پیچیده‌ای پرداخته‌اند که جامعه از طریق آن‌ها زندگی افراد را شکل داده است. کاوش نویسندگان در تعاملات انسانی، مبارزات قدرت، ناامنی‌ها و پوچی‌های نهفته در آیین‌های اجتماعی را آشکار می‌کند و فشارهای بوروکراتیک و اجتماعی را به نمایش می‌گذارند. این دو اثر در کنار هم نشان می‌دهند که تنش بین میل شخصی و انتظارات اجتماعی می‌تواند به یک مبارزهٔ همیشگی برای انسا»‌ها تبدیل شود؛ مبارزه‌ای که حتی امروزه نیز انسان‌ها درگیر آن هستند.

هر دو نمایشنامه از نظر اجتماعی نیز انتقادی هستند. هر دو نویسنده شخصیت‌هایی خلق کرده‌اند که تضادها، ترس‌ها و امیدهای درونی‌شان به شدت واقعی به نظر می‌رسد و خواننده را به تأمل در انتخاب‌ها، جاه‌طلبی و آسیب‌پذیری وامی‌دارند. معضلات اخلاقی‌ای که در هر دو نمایشنامه کاملا برجسته‌اند، نشان می‌دهند که چطور نیروهای فرهنگی، اقتصادی و سیاسی هستند که آزادی شخصی را محدود می‌کنند.

استفادهٔ نویسندگان از ساختار دراماتیک، دیالوگ‌های جذاب و شخصیت‌های برجسته نیز بسیار ستودنی است. هر دو نمایشنامه درس‌هایی برای تئاتر مدرن، ادبیات و حتی انسان‌های عادی به همراه دارند.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
.

اولی: آخ! آن‌وقت‌ها!
دومی: اون‌وقت‌ها؟! تو اون افسانهٔ قدیمی رو باور داری؟
اولی: آخه واقعاً همون‌جوری بوده، کافیه حرف‌های شاهدهایی رو که بودن و دیدن بخونی.
دومی: مگه مطلب اون‌ها رو خوندی؟
اولی: معلومه و واسه همین دارم بهت توضیح می‌دم.
دومی: اون‌وقت اونجا چی نوشته بود؟
اولی: همین که الان بهت گفتم. مردی از خونه‌ش می‌زنه بیرون تا سیگار بخره. می‌گه: «من چند دقیقه می‌رم و زود برمی‌گردم.» از خونه‌ش می‌ره بیرون و می‌خواد از عرض خیابون رد بشه و بره به‌سمت مغازه واسه خرید. یه ماشین یهو سر می‌رسه و اون رو زیر می‌کنه. می‌افته و دو جای جمجمه‌ش صدمه می‌بینه.
دومی: خب؟ بعدش چی شد؟ رفت بیمارستان و معالجه شد؟ یه هفته بیمارستان بود؟