هند در دوره ایرانی مابی

کتاب «هند در دوره ایران مابی» (India In the Persinate Age) اثر ریچارد ماکسول ایتون (Richard Maxwell Eaton) مورخ برجستهٔ آمریکایی است که اولین‌بار در سال ۲۰۱۹ منتشر شد. این کتاب یک مطالعهٔ تاریخی پژوهشی دربارهٔ قرون وسطی و اوایل قرن‌های مُدرن هند است. ایتون به‌جای این‌که این دوران را از دریچهٔ فتح یا درگیری مذهبی بررسی کند، نشان می‌دهد که چگونه فرهنگ پارسی‌زبانان مانند زبان، ادبیات، معماری و آداب‌ورسوم درباری و سیاسی، خود را در سنت‌های متنوع شبه قاره گرده زدند. او نشان می‌دهد که چگونه ایرانی‌ها، هند را به شبکه‌های وسیع‌تری از آسیای مرکزی تا خاورمیانه متصل کردند. نویسنده در این کتاب نه‌تنها امپراتوری مغول، بلکه قدرت‌های منطقه‌ای میان سال‌های ۱۰۰۰ تا ۱۷۶۵ را نیز تجزیه‌وتحلیل کرده است. او فرضیات ساده‌انگارانه در مورد هندو-مسلمان را به چالش کشیده و در عوض ما را با دوره‌ای جدید از مذاکرات و تحولات فرهنگی و اخلاقی آشنا می‌کند.

درباره‌ٔ کتاب 
.

نویسنده در کتاب «هند در دوره ایران مآبی»، شبه قاره را در جهان وسیع پارسی‌زبانان قرار داده و تفسیری جامع از تاریخ هند ارائه کرده است. ایتون به جای روایت وضعیت مردم در دوران قرون وسطی که همه آن را دوران تهاجمات و درگیری‌های مذهبی می‌دانند، نشان می‌دهد که چگونه زبان، ادبیات و شیوه‌های اداری ایرانیان بر تبادل و خلاقیت در سراسر آسیای جنوبی تأثیر گذاشت. از آیین‌های درباری گرفته تا طراحی‌های شهری، شعر و حکومت‌داری و قوانین پارسیان تحمیل نشد، بلکه هندیان آن‌ها را اقتباس کرده و با سنت‌های خود ترکیب کردند و منجر به ساخت فرهنگی منحصربه‌فرد شدند.

ایتون به تنوع مراکز سیاسی توجهٔ دقیقی داشته و نشان می‌دهد که هم امپراتوری‌های بزرگی مانند مغولان و هم کشورهای کوچک منطقه‌ای از اخلاق پارسی برای شکل‌دهی به اقتدار و اعتبار خود استفاده کردند. با انجام این کار، نویسنده تمرکز خود را از چارچوب دوگانهٔ هندو-مسلمان به تصویری پویاتر تغییر داده است و به نقش فعال هند در ساختن جهانی وسیع‌تر و به‌هم پیوسته پرداخته است.

درنهایت کتاب به قرن هجدهم می‌رسد، زمانی که استعمار انگلستان شروع شد اما فرهنگ فارسی‌زبان تأثیرات عمیق و ماندگاری بر چشم‌انداز سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هند گذاشته بود و زمینه‌ای اساسی برای گذار شبه‌قاره به مدرنیته فراهم کرد.

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 
.

«هند در دوره ایران مآبی» به دلیل این‌که تاریخ هند را در یک بستر جهانی و فرهنگی قرار داده و دوباره آن را معرفی می‌کند، کتابی بسیار برجسته است. ایتون در این کتاب نشان می‌دهد که چگونه فرهنگ پارسی توانست پیوندی در سراسر آسیای جنوبی و مرکزی به وجود بیاورد و قرن‌ها بر سیاست، ادبیات، هنر و هویت هند تأثیر گذاشت. برخی از ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب عبارت‌اند از:

• تفسیر مجدد تاریخ هند: نویسنده در این کتاب تمرکز را از تهاجم و درگیری مذهبی به تبادل و ترکیب فرهنگی تغییر داده است.
• دیدگاه جهانی: هند را در جهان گسترده‌تر فارسی‌زبان قرار می‌دهد و ارتباطات فرامنطقه‌ای با آسیای مرکزی و خاورمیانه را برجسته می‌کند.
• تمرکز بر مذاکره فرهنگی: نشان می‌دهد که چگونه هنجارهای پارسیان با بافت‌های هندی تطبیق داده شده و با زبان‌ها، سنت‌ها و سیاست‌های محلی ترکیب شده‌اند.
• روایت متعادل: چارچوب‌های دوگانهٔ هندو-مسلمان را به چالش می‌کشد و تصویری پیچیده‌تر از هویت و تعامل را نشان می‌دهد.
• استفادهٔ غنی از منابع: نویسنده برای نوشتن کتاب «هند در دوره ایران مابی» از مطالب متنوعی از جمله ادبیات، معماری و سوابق اداری برای ساختن تاریخی چندبعدی استفاده می‌کند.
• پژوهش‌های متنوع: این کتاب با نثری واضح و شفاف نوشته شده که فرآیندهای پیچیده تاریخی را برای متخصصان و خوانندگان عمومی قابل فهم می‌کند.

بازخوردها به کتاب «هند در دوره ایران مابی»

 .
• افزوده‌ای ارزشمند به هر مجموعه‌ای در مورد تاریخ مغول‌. مجلهٔ انتخاب (CHOICE)

• کتابی عمیقاً جداب، عالمه که با نثری زیبا نوشته شده است. مطالعات ایرانی (Iranian Studies)

• اثری پیشگامانه در مورد دورهٔ میانی تاریخ هند... من این اثر را هم به خوانندگان عمومی و هم به متخصصان تاریخ هند اکیداً توصیه می‌کنم. دایره‌المعارف تاریخ جهان (World History Encyclopedia)

• با توجه به مطالعات پیشگامانهٔ ریچارد ام. ایتون در مورد دکن، بنگال و پنجاب، نام او مترادف با بهترین آثار تاریخی در مورد هند پیشامدرن است. این کتاب، تکمیل‌کنندهٔ آثار قبلی اوست که با جذب کامل‌ترین تحقیقات سایر متخصصان تکمیل شده است. این کتاب بهترین تاریخ عمومی موجود برای این دوره است و بنابراین چه محقق باشید و چه یک خوانندهٔ معمولی که به دنبال کشف غنای تاریخ هند می‌گردید، این کتاب مناسب شماست. شهزاد بشیر، استاد علوم انسانی اسلامی آقاخان، دانشگاه براون (Shahzad Bashir, Aga Khan Professor of Islamic Humanities, Brown University)

• یک بررسی استادانه توسط مورخ برجستهٔ قرون وسطی و اوایل دوران مدرن جنوب آسیا. این مداخلهٔ مهم، تفکر تاریخی در مورد جنوب آسیا را از دسته‌بندی‌های ملی و مذهبی که در قرن گذشته در دام آن گرفته شده بود، آزاد می‌کند. ایتون با نثری روان و زیبا، این تاریخ را برای خوانندگان معمولی و دانشجویان کارشناسی ساده کرده است. اظفر معین، دانشیار، دانشگاه تگزاس در آستین (Azfar Moin, Associate Professor, University of Texas at Austin)

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

این کتاب مناسب پژوهشگران، دانشجویان تاریخ، مطالعات فرهنگی و علوم سیاسی و علاقه‌مندان به تاریخ هند است. همچنین محققان و پژوهشگرانی که به ارتباطات جهانی علاقه داشته باشند، از اطلاعات این کتاب بسیار بهره خواهند بُرد. استادها، معلم‌ها و نویسندگانی که به مطالعات تطبیقی تمد‌ن‌ها علاقه‌مند داشته باشند نیز مطالب این کتاب را بسیار جذاب خواهند یافت.

چرا کتاب «هند در دوره ایران مابی» را بخوانیم؟ 
.

• تاریخ هند فراتر از کلیشه‌ها: بسیاری از روایت‌های این دوره تقریباً بر نبردها، حاکمان یا تنش‌های هندو-مسلمان تمرکز دارند. ایتون نگاه خود را به سمت تعامل فرهنگی تغییر می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه سنت‌های هندی با شیوه‌های فارسی‌زبان در ادبیات، معماری و حکومت ادغام شده‌اند. این امر تاریخ را بسیار غنی‌تر و چندبعدی‌تر می‌کند و به خوانندگان اجازه می‌دهد تا پیچیدگی شکل‌گیری هویت را ببینند. این کتاب با شکستن کلیشه‌ها، خوانندگان را تشویق می‌کند تا در مورد چگونگی نگارش و به یاد ماندن تاریخ، انتقادی فکر کنند.
• هند در یک بستر جهانی: این کتاب پیوندهای هند با آسیای مرکزی و خاورمیانه را از طریق گسترش فرهنگ فارسی‌زبان برجسته می‌کند و شبه قاره را به عنوان یک شرکت‌کننده فعال در یک سیستم جهانی گسترده‌تر قرار می‌دهد. این دیدگاه ارزشمند است زیرا این دیدگاه که هند در آن دوران یک کشور منزوی بوده را به چالش می‌کشد و در عوض نشان می‌دهد که چگونه مدت‌ها قبل از استعمار، عمیقاً در شبکه‌های جهانی ادغام شده است. خوانندگان درک وسیع‌تری از چگونگی گردش ایده‌های فرهنگی و سیاسی در مناطق و تغییر جوامع به دست می‌آورند.
• آشنایی با چگونگی شکل‌گیری فرهنگ، قدرت و هویت در هند: این کتاب نشان می‌دهد که چگونه فرهنگ، قدرت و هویت را شکل می‌دهد. ایتون توضیح می‌دهد که چگونه زبان و سنت‌های فارسی نه تنها تحمیل نشدند، بلکه به طور فعال توسط حاکمان و جوامع هندی برای ایجاد مشروعیت و اعتبار به کار رفتند. این موضوع، نقش فرهنگ را به عنوان ابزاری برای قدرت و واسطه‌ای برای مذاکره بین گروه‌های مختلف نشان می‌دهد. درک این پویایی به خوانندگان کمک می‌کند تا میراث پایدار ترکیب فرهنگی را که امروزه در زبان‌ها، هنر و شیوه‌های اجتماعی آسیای جنوبی قابل مشاهده است، درک کنند.
• کتابی ساده، قابل‌فهم اما علمی و معتبر: با این‌که کتاب بر اساس تحقیقات گسترده نوشته شده است، اما نثر ایتون واضح و جذاب است و آن را برای متخصصان و خوانندگان عمومی مناسب می‌سازد. برای دانشجویان، این کتاب یک پایه علمی معتبر است، در حالی‌که برای خوانندگان عمومی، دریچه‌ای به سوی یک دوره جذاب بدون اصطلاحات تخصصی طاقت‌فرسا می‌گشاید. این تعادل بین دقت و خوانایی، کتاب را به تجربه‌ای ارزشمند برای طیف وسیعی از مخاطبان تبدیل می‌کند.

«هند در دوره ایران مآبی» را بخوانید چون دیدگاه شما نسبت به دوره‌ای از تاریخ هند را تغییر خواهد داد که اغلب با روایت‌های ساده‌انگارانه‌ای از درگیری و فتح همراه بوده است. ایتون به جای تکرار این داستان‌ها، با دقت چگونگی شکل‌گیری سیاست، جامعه و هنر در هند را توضیح می‌دهد که تحت تأثیر فرهنگ پارسی قرار گرفته بودند و به خواننده فرصتی می‌دهد تا این دوره را به عنوان دوره‌ای از تبادل، سازگاری و خلاقیت ببیند. این کتاب برای هر کسی است که به می‌خواهد چگونگی تغییر خاورمیانه را ببیند.

درباره‌ٔ نویسنده 
.

ریچارد ماکسول ایتون مورخ آمریکایی است که در سال ۱۹۴۰ به دنیا آمد. او در حال حاضر استاد تاریخ دانشگاهِ آریزونا است و به‌خاطر نوشتن کتاب‌های قابل توجه در مورد تاریخ هند قبل از سال ۱۸۰۰ شناخته شده است. ماکسول ایتون همچنین به‌خاطر آثارش در مورد نقش‌های اجتماعی صوفیان، برده‌داری و تاریخ‌ فرهنگی هند پیش از عصر مُدرن شناخته می‌شود. تحقیقات او بر دکن (Deccan)، مرز بنگال و اسلام در هند متمرکز است. از جمله قابل‌ توجه‌ترین آثارش می‌توانیم به «هتک حرمت معابد و کشورهای هندو-مسلمان» (Temple Desecration and Indo-Muslim States) اشاره کنیم.

معرفی کتاب مشابه: تاریخ فشرده‌ی هند (The Shortest History of India)
.

کتاب «تاریخ فشرده‌ی هند» اثر جان زوبرژیستکی (John Zubrzycki) محقق و نویسندهٔ متخصص در تاریخ جنوب آسیا و به‌ویژه هند است. این کتاب درست مانند کتاب «هند در دوره ایران مابی» هدف مشترکی را دنبال می‌کند و قصد دارد تاریخ هند را به شیوه‌ای فراتر از روایت‌های ساده از حاکمان، نبردها و اختلافات مذهبی به تصویر بکشد. از جمله شباهت‌های هر دو کتاب می‌‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• به چالش کشیدن روایت‌های ساده‌انگارانه: هر دو تقلیل تاریخ هند به فتوحات یا درگیری‌های مذهبی را رد می‌کنند.
• برجسته کردن تبادل فرهنگی: هر دو نشان می‌دهند که چگونه جامعه هند از ترکیب سنت‌ها و تأثیرات خارجی شکل گرفته و تحت تأثیر آن‌ها قرار گرفته است.
• تأکید بر تنوع: آن‌ها بر تعدد زبان‌ها، جوامع و هویت‌ها در شکل‌گیری شبه قاره تأکید دارند. 
• هند و خاورمیانه: هر دو اثر، تاریخ هند را به جریان‌های گسترده‌تر جهانی متصل می‌کنند، نه اینکه آن را به صورت مجزا بررسی کنند.
• سبک قابل فهم:‌ در حالی‌که کتاب ایتون علمی‌تر و کتاب زوبرژیستکی مختصرتر است، هر دو هدفشان این است که تاریخ پیچیده را برای مخاطبان گسترده‌تر قابل فهم کنند.

در «تاریخ فشرده هند»، جان زوبرژیتسکی 5000 سال قصهٔ خدایان و شاهان، فاتحان و استعمارگران، را در قالب داستانی پر از شخصیت‌های حماسی، و نیز اشخاص ناشناخته در خارج از هند، خلاصه می‌کند. بودا و اسکندر و گاندی شریک صحنه می‌شوند با چاندراگوپتا (ژولیوس سزار هند) و نظام سقّا (شاه یک‌روزه) و رضیّه نخستین زن مسلمانی که در شبه‌قاره به فرمانروایی می‌رسد. فصل‌های آخر دربارهٔ هند مدرنی است که تضادها چندپاره‌اش کرده: واقعیت بی‌رحم تجزیه، خیال‌پردازی‌های بالیوود، کسب‌وکارهای پررونق آی‌تی، و گسترش بیغوله‌ها. در پایان، زوبرژیتسکی می‌پرسد آیا چالش‌های داخلی ــ از تنش‌های مذهبی گرفته تا نظامی که هرچه بیشتر از دموکراسی فاصله می‌گیرد ــ هنوز می‌تواند مانع از دست‌یابی هند به ثروت و قدرت شود.

سخن پایانی

 .
با مطالعهٔ کتاب «هند دور دوره ایران مابی» مشخص می‌شود که تاریخ هند در دوران قرون وسطی و اوایل قرن مدرن از دریچهٔ فرهنگ بسیار متفاوت‌تر از آن است که ما فکر می‌کردیم. نویسنده در این کتاب به بازنگری در چگونگی درک ما از تبادل فرهنگی، هویت و قدرت پرداخته است و نشان می‌دهد که تاریخ را نمی‌توان به فتوحات و اختلافات مذهبی تقلیل داد، بلکه باید از دریچهٔ تعامل و سازگاری به آن نگریست. او با نشان دادن چگونگی ترکیب سنت‌های پارسی با آداب و رسوم هندی، روایتی ظریف‌تر و واقعی‌تر از این دوران محوری را برای خواننده تعریف می‌کند.

آنچه در این کتاب بیش از همه برجسته و مشخص است، توانایی ایتون در قرار دادن هند در جریان‌های جهانی گسترده‌تر بدون نادیده گرفتن فرهنگ مردم هند است. تحلیل او نشان می‌دهد که تاریخ هند از شبکه‌های فرامنطقه‌ای بزرگ‌تری که آن را به آسیای مرکزی و خاورمیانه متصل کرده، جدایی‌ناپذیر است. این دیدگاه، چارچوب‌های تنگ‌نظرانه، ملی‌گرایانه یا استعماری را به چالش کشیده و خواننده را ترغیب می‌کند تا روش‌هایی را ببیند که فرهنگ‌ها از طریق آن‌ها شکل می‌گیرند.

این کتاب هم یک اثر علمی ارزشمند و هم روایتی قابل فهم برای خوانندگان است و به ما می‌آموزد که تاریخ داستانی ایستا و ثابت از برندگان و بازندگان نیست، بلکه فرآیندی پویا است که از مذاکره، تبدیل و تبادل به دست می‌آید. با این کتاب می‌توانید یک دورهٔ بسیار پیچیده از تاریخ هند و برخورد، تعامل و تکامل فرهنگ‌ها را درک کنید.