عشق پس از زرتشت

کتاب «عشق پس از زرتشت؛ سیری در صورت و معنای عشق در تاریخ ایران» اثری پژوهشی و تأمل‌برانگیز از مهدی فریور است که با نگاهی فلسفی، تاریخی و ادبی به مفهوم «عشق» در تمدن ایرانی می‌پردازد. نویسنده در این اثر می‌کوشد تا ردّ و نمود عشق را از آموزه‌های زرتشت تا دوران پس از او، در لایه‌های مختلف اندیشه، اسطوره، شعر و اخلاق ایرانی پی بگیرد. این کتاب نه صرفاً تحلیلی از مفهوم عشق، بلکه تلاشی برای فهم چگونگی دگرگونی معنای آن در بستر فرهنگ و تفکر ایرانی است.

درباره‌ی کتاب 

کتاب در قالب شش فصل اصلی با عناوینی چون «قصه‌ی عشق»، «عشق در بلور خیال و اندیشه»، «قصه‌ی عشق در ایرانویچ»، «عشق در اسطوره و حماسه»، «عشق و شعر» و «عشق و اخلاق» سامان یافته است. نویسنده با زبانی شیوا و نثری سنجیده، مسیر تحول مفهوم عشق را از دوران باستان تا عصر عرفان ایرانی دنبال می‌کند. 
 او در آغاز، با تکیه بر اندیشه‌های زرتشت، عشق را به عنوان نیرویی سازنده، مینوی و پیونددهنده‌ی هستی تبیین می‌کند و سپس نشان می‌دهد که چگونه در دوره‌های بعد، این مفهوم در بسترهای اسطوره‌ای، حماسی و ادبی ایران دگرگون می‌شود. از منظر فریور، در دوران زرتشت، عشق مفهومی مینوی و هم‌پیوند با راستی و خرد است؛ عشقی که در تقابل با دروغ و انکَره‌مینو قرار دارد و سرچشمه‌ی نیکی، روشنایی و رستگاری است. 

در ادامه، نویسنده به بررسی چگونگی تحول این مفهوم در دوران پس از زرتشت می‌پردازد؛ از اسطوره‌ها و روایت‌های ملی گرفته تا ظهور شعر فارسی و عرفان عاشقانه‌ی ایرانی. او نشان می‌دهد که چگونه در شعر و اندیشه‌ی ایران، عشق از یک مفهوم الاهی و اخلاقی، به مفهومی شاعرانه و در عین حال فلسفی بدل می‌شود. در بخش‌های میانی و پایانی کتاب، نویسنده از عشق در شاهنامه، عشق در اندیشه‌ی سهروردی و مولوی، و نسبت میان عشق، اخلاق و خرد سخن می‌گوید و نشان می‌دهد که در فرهنگ ایرانی، عشق همواره با خرد و اخلاق در پیوندی متعادل قرار داشته است. 

اهمیت کتاب 

«عشق پس از زرتشت» از معدود آثاری است که مفهوم عشق را در تاریخ اندیشه‌ی ایرانی به‌صورت فلسفی، تاریخی و تطبیقی بررسی می‌کند. مهدی فریور در این اثر، عشق را نه تنها به عنوان یک احساس، بلکه به عنوان نیرویی هستی‌شناسانه و معرفت‌بخش در بطن فرهنگ ایرانی تحلیل می‌کند. او با بهره‌گیری از منابع کهن، از اوستا و متون پهلوی تا آثار حکیمان و شاعران ایرانی، سیر دگرگونی این مفهوم را بازسازی می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه عشق در طول قرون، از آموزه‌ای اخلاقی و دینی به مفهومی شاعرانه، عرفانی و فلسفی تبدیل شده است. 

اهمیت دیگر کتاب در نگاه تحلیلی و منسجم آن به تاریخ اندیشه‌ی ایرانی است. نویسنده با روشی میان‌رشته‌ای، از فلسفه و اسطوره تا ادبیات و عرفان بهره می‌گیرد و تصویری جامع از سیر عشق در ایران ارائه می‌دهد. او به‌خوبی نشان می‌دهد که در فرهنگ ایران، عشق نه در تعارض با عقل، بلکه در پیوند با آن معنا می‌یابد و در نتیجه، عشق ایرانی در طول تاریخ، هم عاشقانه و شاعرانه است و هم خردمندانه و اخلاقی.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های فلسفه، ادبیات فارسی، الهیات، تاریخ و عرفان ایرانی منبعی ارزشمند است. علاقه‌مندان به تاریخ اندیشه و کسانی که می‌خواهند سیر تطور مفاهیم بنیادین در فرهنگ ایران را دنبال کنند، از مطالعه‌ی این اثر بهره‌ی فراوان خواهند برد. 
 همچنین خوانندگانی که به دنبال فهم عمیق‌تری از مفهوم عشق در عرفان، شعر فارسی و تفکر ایرانی هستند، در این کتاب تحلیلی روشن و عالمانه می‌یابند. نثر فریور در عین علمی بودن، روان و دلنشین است و اثر را از حالت صرفاً دانشگاهی فراتر می‌برد و برای خواننده‌ی عمومی علاقه‌مند به فلسفه‌ی عشق نیز جذاب می‌سازد.

درباره‌ی نویسنده 

مهدی فریور نویسنده و پژوهشگر ایرانی است که در حوزه‌ی فلسفه‌ی تطبیقی، تاریخ اندیشه و فرهنگ ایرانی فعالیت می‌کند. آثار او اغلب به بررسی مفاهیم بنیادین در اندیشه‌ی ایرانی و ارتباط آن‌ها با فلسفه‌ی یونان و عرفان اسلامی اختصاص دارد. فریور در آثار خود با زبانی تحلیلی اما شاعرانه، مفاهیمی چون عشق، راستی، خرد و ایمان را در بستر تاریخ فرهنگی ایران بازخوانی می‌کند. او از جمله نویسندگانی است که می‌کوشد میراث فکری ایران را نه به شکل تاریخی صرف، بلکه به عنوان گفتمانی زنده و پویا بازآفرینی کند.

سخن پایانی 

کتاب «عشق پس از زرتشت» سفری اندیشمندانه در تاریخ معنوی ایران است؛ سفری از سرزمین مینوی زرتشت تا قلمرو شعر و عرفان فارسی. مهدی فریور در این اثر، عشق را به‌مثابه نیرویی خلاق و وحدت‌بخش معرفی می‌کند که در طول قرون، صورت‌های گوناگون یافته اما همواره با جوهره‌ای الهی و انسانی همراه بوده است. او نشان می‌دهد که عشق در فرهنگ ایرانی، از آموزه‌ی زرتشت درباره‌ی راستی و خرد آغاز می‌شود و در عرفان مولوی و سهروردی به اوج می‌رسد، عشقی که پیوند میان انسان و امر مینوی است. 

این کتاب نه تنها روایت‌گر سیر تاریخی یک مفهوم، بلکه بازتابی از جان ایرانی و پیوند دیرینه‌ی میان عشق، خرد و راستی است. خواندن آن تجربه‌ای است میان فلسفه و شعر، میان دین و زیبایی، و میان ایرانِ باستان و انسان معاصر.