فمینیسم و خانواده (دفتر تبلیغات اسلامی)

کتاب «فمینیسم و خانواده» اثر حسن سراج زاده جامعه‌شناس و استاد دانشگاه خوارزمی است که برای اولین‌بار در سال ۱۴۰۴ منتشر شد. نویسنده در این کتاب به نقد و بررسی مسايل خانواده از منظر فمینیسم با تاکید بر آراء فمینیسم اسلامی پرداخته است و دیدگاه‌های گوناگون فمینیستی دربارهٔ نهاد خانواده را توضیح می‌دهد. نویسنده در این اثر تلاش کرده تا با رویکردی تحلیلی و مقایسه‌ای، تحولات نگرش فمینیسم به نقش‌های جنسیتی، ازدواج، مادری و ساختار قدرت در خانواده را واکاوی کند. سراج‌زاده با بهره‌گیری از نظریه‌های کلاسیک و معاصر فمینیسم، به تبیین چالش میان برابری جنسیتی و حفظ انسجام خانوادگی می‌پردازد و در نهایت کوشیده است تصویری روشن از پیامدهای اجتماعی و فرهنگی این دیدگاه‌ها در جوامع مدرن و به‌ویژه در جامعه ایرانی را در کتاب «فمینیسم و خانواده» ارائه دهد.

درباره‌ٔ کتاب 
.

کتاب «فمینیسم و خانواده» به تحلیل انتقادی میان نظریه‌های فمینیستی و نهاد خانواده می‌پردازد. نویسنده در این اثر، جریان‌های مختلف فمینیسم ـ از لیبرال تا رادیکال و سوسیالیستی ـ را بررسی کرده و نشان می‌دهد که هر یک چگونه خانواده را به‌عنوان کانون بازتولید نابرابری جنسیتی یا به‌عنوان بستری برای تحقق عدالت و آزادی زنان تفسیر می‌کنند. او ضمن مرور تاریخی تحولات اندیشه فمینیستی، تأکید می‌کند که نقد فمینیسم بر خانواده نه صرفاً نفی این نهاد، بلکه تلاشی برای بازتعریف روابط قدرت و نقش‌های جنسیتی در آن است.

در بخش‌های بعدی کتاب، سراج ‌زاده به مقایسهٔ دیدگاه‌های فمینیستی با ساختار خانواده در جوامع سنتی و اسلامی، به‌ویژه در ایران، می‌پردازد و چالش‌های فرهنگی و ارزشی این نظریه‌ها را در زمینهٔ بومی بررسی می‌کند. نویسنده سعی دارد در کتاب «فمینیسم و خانواده» نشان دهد که می‌توان با بهره‌گیری از دستاوردهای مثبت فمینیسم و در عین حال حفظ ارزش‌های فرهنگی و دینی، الگویی متعادل برای خانوادهٔ معاصر ایجاد کرد.

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 
.

«فمینیسم و خانواده» اثری پژوهشی و تحلیلی است که به بررسی عمیق دیدگاه‌های فمینیستی درباره نهاد خانواده می‌پردازد. نویسنده با رویکردی جامعه‌شناختی، نظریه‌های مختلف فمینیسم را از منظر تاریخی و مفهومی تحلیل کرده و نسبت میان برابری جنسیتی، نقش‌های سنتی و تحولات ساختار خانواده را مورد واکاوی قرار می‌دهد. او ضمن نقد و بررسی نقاط قوت و ضعف دیدگاه‌های فمینیستی، تلاش می‌کند تصویری واقع‌بینانه و سازگار با فرهنگ و ارزش‌های جامعه ایرانی ارائه دهد. ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب عبارت‌اند از:

• تحلیل تطبیقی نظریه‌ها: نویسنده در این کتاب به بررسی و مقایسهٔ دیدگاه‌های فمینیسم لیبرال، رادیکال، مارکسیستی و اسلامی درباره خانواده می‌پردازد.
• رویکرد جامعه‌شناختی و بومی: نویسنده در این کتاب مباحث فمینیستی را با واقعیت‌های فرهنگی و اجتماعی ایران تطبیق داده است تا بتوانید این نظریه‌ها را در زندگی به کار ببرید.
• زبان علمی و در عین حال قابل‌فهم: نگارش روان و مستدل این کتاب را مناسب دانشجویان و علاقه‌مندان به مطالعات زنان و خانواده کرده است.
• ترکیب نقد و پیشنهاد: نویسنده در این کتاب نقدی منصفانه بر دیدگاه‌های غربی داشته و چشم‌اندازی متعادل میان برابری جنسیتی و انسجام خانوادگی در ایران ارائه کرده است.
• منابع غنی و مستند: نویسنده برای نوشتن کتاب «فمینیسم و خانواده» از آثار کلاسیک و معاصر فمینیستی استفاده کرده و استناد دقیق به منابع علمی داخلی و خارجی دارد.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

این کتاب با نثری تحلیلی و علمی، منبعی ارزشمند برای دانشجویان علوم اجتماعی، مطالعات زنان و پژوهشگران حوزهٔ خانواده به شمار می‌آید. این کتاب همچنین مناسب محققان و پژوهشگران رشته‌های جامعه‌شناسی، مطالعات زنان، علوم تربیتی و الهیات است. خوانندگان عمومی که به دنبال درک ریشه‌های نظری و اجتماعی تحولات نقش‌های جنسیتی و جایگاه خانواده در دنیای مُدرن ایران هستند نیز این کتاب را منبعی ارزشمند خواهند یافت. معلمان، فعالان اجتماعی، مشاوران خانواده و حتی سیاست‌گذاران حوزهٔ زنان و خانواده نیز می‌توانند از اطلاعات این کتاب بهره ببرند.

چرا کتاب «فمینیسم و خانواده» را بخوانیم؟
. 

• درک عمیق‌تر نظریه‌های فمینیستی: کتاب با معرفی و تحلیل دیدگاه‌های مختلف فمینیستی به خواننده کمک می‌کند تا ریشه‌ها و اهداف اصلی این جنبش را درک کند. سراج‌زاده این نظریه‌ها را در بستر تاریخی و اجتماعی‌شان توضیح می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه هر کدام نگاه متفاوتی به نقش زن و خانواده دارند. این شناخت باعث می‌شود مخاطب بتواند دیدی جامع و تحلیلی نسبت به فمینیسم پیدا کند.
• نگاه بومی و فرهنگی به مسئله خانواده: نویسنده تلاش می‌کند تا مباحث فمینیستی را با واقعیت‌های فرهنگی و دینی جامعه ایران تطبیق دهد. او به جای کپی‌برداری از نظریه‌های غربی، سعی دارد راهی برای گفت‌وگو میان ارزش‌های اسلامی و دستاوردهای فمینیسم بیابد. این رویکرد باعث می‌شود خواننده بتواند نسبت میان برابری جنسیتی و هویت فرهنگی را بهتر درک کند و دیدگاهی متعادل‌تر نسبت به نقش زن در خانواده پیدا نماید.
• منبعی مفید برای پژوهشگران و علاقه‌مندان علوم اجتماعی: کتاب با اتکا به منابع معتبر، پژوهش‌های علمی و تحلیل‌های جامعه‌شناختی، منبعی ارزشمند برای دانشجویان و محققان حوزه‌های علوم اجتماعی، مطالعات زنان و خانواده است. ساختار منظم و زبان روشن آن باعث می‌شود هم خوانندگان آکادمیک و هم علاقه‌مندان عمومی بتوانند از آن بهره ببرند و آن را به عنوان مرجعی مطمئن برای شناخت مباحث نظری و کاربردی فمینیسم مورد استفاده قرار دهند.

کتاب «فمینیسم و خانواده» را بخوانید چون به یکی از مهم‌ترین مباحث اجتماعی و فرهنگی معاصر یعنی رابطهٔ میان جنبش فمینیسم و نهاد خانواده در ایران پرداخته است. این کتاب با نگاهی تحلیلی و منصفانه به این مبحث نگاه کرده است و می‌کوشد با اتکا به مبانی علمی و فرهنگی تصویری روشن  واقع‌بینانه از این موضوع ارائه دهد. می‌توانید از اطلاعات این کتاب در جامعهٔ امروز ایران استفاده کنید و این کتاب منبعی ارزشمند برای محققان و پژوهشگران این حوزه به حساب می‌آید.

درباره‌ٔ نویسنده 
.

حجت‌ الاسلام‌ و المسلمین حسن سراج زاده در سال ۱۳۴۵ در شهر اصفهان و در یک خانوادهٔ مذهبی به دنیا آمد. دوران نوجوانی‌اش همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی بود و در بسیاری از فعالیت‌های انقلابی حضور داشت. در دوران دبیرستان، هم‌زمان با تحصیل در رشته علوم تجربی، برای نخستین بار در جبهه‌های دفاع مقدس شرکت کرد و تا پایان جنگ در این مسیر ماند. تجربه حضور در جبهه و معاشرت با طلاب فداکار، او را به سمت تحصیل علوم دینی کشاند؛ ابتدا در حوزه علمیه اصفهان و سپس در قم به تحصیل پرداخت. در کنار دروس حوزوی، در رشته حقوق دانشگاه تهران (مجتمع آموزش عالی قم) نیز تحصیل کرد و بعدها در مقطع کارشناسی ارشد رشته مدرسی الهیات با گرایش فلسفه و کلام در دانشگاه قم با رتبه اول پذیرفته شد و از پایان‌نامه‌اش را با عنوان «خداشناسی در نهج‌البلاغه» دفاع کرد.

او در سال‌های تحصیل، از محضر استادان برجسته‌ای همچون آیات عظام فاضل لنکرانی، تبریزی، وحید خراسانی، مکارم شیرازی، جوادی آملی و سبحانی بهره برد و در کنار آن به فعالیت‌های تبلیغی و مشاوره‌ای در دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی کشور پرداخت. پس از بازگشت به اصفهان در سال ۱۳۸۵، همکاری علمی خود را با مراکز حوزوی و دانشگاهی آغاز کرد و از سال ۱۳۸۶ مدیریت گروه اخلاق مرکز مطالعات اسلامی اصفهان وابسته به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم را بر عهده گرفت. او اکنون رئیس پژوهشکده الهیات و خانواده در همان پژوهشگاه است و همچنان به فعالیت‌های علمی و پژوهشی خود ادامه می‌دهد.

معرفی کتاب مشابه: زنان و جنسیت در اسلام (Women and Gender in Islam)
.

کتاب «زنان و جنسیت در اسلام» اثر لیلا احمد (Leila Ahmed) پژوهشگر و استاد مطالعات اسلامی مصری است. این نویسنده در این کتاب به بررسی نقش و جایگاه زن در جوامع اسلامی از منظر تاریخی، فرهنگی و دینی می‌پردازد. احمد در این اثر با تحلیل تحولات اجتماعی و دینی، نشان می‌دهد که چگونه برداشت‌های متفاوت از متون دینی و شرایط اجتماعی مختلف، جایگاه زنان را در خانواده و جامعه شکل داده‌اند. او با نگاهی انتقادی و پژوهشی، تأکید می‌کند که بسیاری از محدودیت‌ها و نابرابری‌ها ناشی از ساختارهای اجتماعی و فرهنگی است تا آموزه‌های دینی ذاتی، و به این ترتیب خواننده را به بازاندیشی درباره جنسیت و عدالت در چارچوب اسلام دعوت می‌کند.

نویسنده در این کتاب نیز درست مثل کتاب «فمینیسم و خانواده» به بررسی جایگاه زن و نقش‌های جنسیتی در خانواده و جامعه می‌پردازد و تلاش می‌کند با رویکردی تحلیلی، میان آموزه‌های فرهنگی، دینی و نظریه‌های فمینیستی رابطه‌ای متعادل بیابند. هر دو اثر به نقد و بررسی نقش سنت و مدرنیته در تعیین جایگاه زن پرداخته و خواننده را به بازاندیشی درباره ساختار خانواده و عدالت جنسیتی دعوت می‌کنند، اگرچه یکی تمرکز بیشتری بر جامعه اسلامی و دیگری بر تلفیق نظریه‌های فمینیستی با بستر فرهنگی ایران دارد. از جمله شباهت‌های هر دو کتاب می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• بررسی نقش زن در خانواده و جامعه: هر دو کتاب به تحلیل جایگاه زن در ساختار خانواده می‌پردازند و نشان می‌دهند که نقش‌های جنسیتی چگونه تحت تأثیر فرهنگ و دین شکل گرفته‌اند.
• نگاه تحلیلی به فمینیسم و عدالت جنسیتی: هر دو نویسنده نظریه‌های فمینیستی را بررسی کرده و تلاش می‌کنند بدون پذیرش و رد مطلق نظریه‌های فمینیستی، پیامدهای آن‌ها را در جامعه و خانواده تحلیل کنند. 
• تطبیق آموزه‌های دینی با مسائل معاصر: هر دو اثر می‌کوشند میان اصول دینی و نیازهای جامعه مدرن تعادلی برقرار کنند و راهکارهایی برای همزیستی ارزش‌های سنتی و برابری جنسیتی ارائه دهند.
• هدف آموزشی و پژوهشی: هر دو کتاب منابع ارزشمندی برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به مطالعات زنان، خانواده و جامعه‌شناسی محسوب می‌شوند و مخاطب را به تفکر انتقادی دعوت می‌کنند.

سخن پایانی 
.

کتاب «فمینیسم و خانواده» سعی دارد که پلی میان دو جهان برقرار سازد؛ یکی از آن‌‌ها جهانی است که در آن اندیشه‌های فمینیستی خواهان بازتعریف جایگاه زن در ساختار اجتماعی‌اند، و دیگری جهانی است که ارزش‌های فرهنگی و دینی، خانواده را سنگ‌بنای جامعه می‌داند. نویسنده در این اثر، با نگاهی دقیق و متوازن، تلاش می‌کند میان این دو دیدگاه گفت‌وگویی سازنده شکل دهد و نشان دهد که برابری جنسیتی الزاماً به معنای فروپاشی خانواده نیست، بلکه می‌تواند راهی برای احیای آن در قالبی انسانی‌تر و آگاهانه‌تر باشد.

این کتاب از خواننده نمی‌خواهد که بی‌وچون و چرا فمینیسم را بپذیرد یا آن را رد کند، بلکه سعی دارد به خواننده کمک کند تا این مفهوم را به درستی درک کند. نویسنده در این کتاب به بررسی پرسش‌های بنیادین دربارهٔ عشق، قدرت مادی و عدالت در جهان اسلام می‌پردازد. او نشان می‌دهد که خانواده، اگرچه نهادی کهن است، اما همواره در حال دگرگونی است و فهم این دگرگونی‌ها بدون شناخت گفتمان‌های فمینیستی ممکن نیست. در نتیجه، مطالعهٔ این اثر فرصتی است برای بازاندیشی در ارزش‌هایی که گاه بدیهی می‌پنداریم.

کتاب «فمینیسم و خانواده» دعوتی برای گفت‌وگو میان سنت و مدرنیته، میان مرد و زن، و میان عدالت و محبت است. سراج ‌زاده با بیانی متعادل و علمی، افق تازه‌ای پیش روی مخاطب می‌گشاید تا به جای تقابل، به تعامل بیندیشد. شاید پیام نهایی کتاب همین باشد: جامعه‌ای پایدار نه در حذف یکی از دو جنس، بلکه در شناخت، احترام و هم‌افزایی میان آن‌ها شکل می‌گیرد.