مبانی گفتمان

انسان‌ها حیوانات اجتماعی هستند و دائماً از طریق مکالمه، ارتباط نوشتاری، نمادها و سایر عبارات با یکدیگر تعامل می‌کنند. کتاب «مبانی گفتمان» (Discourse: The Basics) اثر آنجلا گودار (Angela Goddard) و نیل کِری (Neil Carey)، مقدمه‌ای قابل‌فهم و جذاب برای تحلیل این تعاملات و اشکال و معانی متعددی است که می‌توانند به خود بگیرند. در این کتاب که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، نویسندگان با بهره‌گیری طیف وسیعی از مطالعات موردی بین‌المللی و نمونه‌هایی از ادبیات، سخنرانی‌های سیاسی، تبلیغات، مقالات روزنامه‌ها و غیره به سؤالات کلیدی در رابطه با گفتمان پاسخ می‌دهد. این کتاب چگونگی جمع‌آوری و بازنمایی گفتمان گفتاری یا نوشتاری، چگونگی تحلیل بلاغت، تعامل، ساختار روایی و هویت در متون و چگونگی تأثیر زمینه بر معنا را بررسی می‌کند. 

کتاب «مبانی گفتمان» مقدمه‌ای روشن و جامع از مفهوم گفتمان است. اصطلاح گفتمان از ریشهٔ لایتن (discursus) به معنای این‌طرف و آن‌طرف دویدن است. در کاربردهای متفاوت این واژه، چه در بافت‌های روزمره و چه در حوزه‌های تخصصی‌تر دانشگاهی، برداشت معمولاً مشترکی وجود دارد از گفتمان‌ها به‌مثابه بیان ایده‌هایی که در دنیای بیرون روی می‌دهند و در اشکال مختلف این‌طرف و آن‌طرف می‌دوند. گاهی اوقات ممکن است اصطلاح گفتمان به فرمی خاص، یعنی گفتار اشاره کند. 

نویسندگان در این کتاب نشان می‌دهند که چگونه انسان‌ها از طریق زبان، نمادها و تعامل اجتماعی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و معنا می‌سازند. در فصل‌های اولیهٔ کتاب «مبانی گفتمان» با معنای اصلی این واژه آشنا خواهید شد و نویسندگان بررسی می‌کنند که چگونه گفتمان، زمینه، تفکر، جامعه، استعاره، بلاغت، هویت و روایت را شکل می‌دهد و توسط آن‌ها شکل می‌گیرد و همچنین نشان می‌دهند که چگونه مکالمات روزمره، رسانه‌ها، سیاست، ادبیات و اعمال اجتماعی ما همگی در گفتمان‌های بزرگ‌تر جا گرفته‌اند. در این کتاب پاسخ موارد زیر را خواهید یافت:

• گفتمان چیست؟

• چرا رویکردهای متفاوتی برای درک گفتمان وجود دارد؟

• تعاملات فردی چگونه با گفتمان‌های بزرگ‌تری که شیوه‌های تفکر و رفتار ما را شکل می‌دهند، مرتبط هستند؟

• چگونه می‌توان گفتمان را تحلیل و تحقیق کرد؟ 

«مبانی گفتمان» مقدمه‌ای قابل فهم و در عین حال کامل برای مطالعه تحلیل گفتمان به شمار می‌رود. این کتاب، توضیحات نظری را با راهنمایی‌های عملی ترکیب می‌کند و به خوانندگان این امکان را می‌دهد که نه تنها گفتمان را درک کنند، بلکه نحوه تحلیل آن را در زمینه‌های دنیای واقعی نیز بیاموزند. نویسندگان در این کتاب بر ارتباط بین زبان، جامعه، هویت و قدرت تأکید می‌کنند و نشان می‌دهند که چگونه ارتباطات روزمره، ساختارهای اجتماعی بزرگ‌تر را منعکس کرده و شکل می‌دهد. این کتاب با مثال‌های واضح، مطالعات موردی و تمرین‌ها، هم آموزشی و هم جذاب است. ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب عبارت‌اند از:

• مقدمه‌ای جامع اما قابل فهم: این کتاب به وضوح مفاهیم کلیدی و اصطلاحات در مطالعات گفتمان را تعریف می‌کند و آن را برای مبتدیان قابل فهم می‌سازد. با تجزیه ایده‌های پیچیده به بخش‌های قابل فهم، پایه محکمی را برای خوانندگانی که ممکن است هیچ پیشینه قبلی در زبان‌شناسی یا نظریه اجتماعی نداشته باشند، فراهم می‌کند.

• ادغام نظریه و عمل: گودار و کری بحث نظری را با تحلیل همراه ساخته‌اند و خوانندگان را در مورد نحوه جمع‌آوری، تفسیر و ارزیابی گفتمان در اشکال مختلف راهنمایی می‌کنند. این امر، کتاب را نه تنها برای مطالعات دانشگاهی، بلکه برای به‌کارگیری تحلیل گفتمان در رسانه، سیاست، ادبیات یا ارتباطات روزمره نیز مفید می‌کند.

• استفاده از مطالعات موردی متنوع: نویسندگان از طیف گسترده‌ مثال‌های دنیای واقعی، از جمله سخنرانی‌های سیاسی، متون رسانه‌ای، تبلیغات و آثار ادبی، بهره برده‌اند. این مثال‌ها نشان می‌دهند که چگونه گفتمان در زمینه‌های مختلف عمل می‌کند و به خوانندگان کمک می‌کند تا مفاهیم انتزاعی را به صورت ملموس درک کنند.

• تمرکز بر زمینه اجتماعی و قدرت: یکی از نقاط قوت کلیدی کتاب، توجهٔ آن به چگونگی شکل‌گیری گفتمان توسط هویت‌های اجتماعی، هنجارهای فرهنگی و روابط قدرت است. این دیدگاه، خوانندگان را تشویق می‌کند تا در مورد چگونگی تأثیر زبان بر ادراک، رفتار و ساختارهای اجتماعی، به طور انتقادی فکر کنند.

• کتاب «مبانی گفتمان» کاوشی قابل فهم و معتبر در مورد چیستی «گفتمان» و چگونگی عملکرد آن است که از طیف وسیعی از مطالعات موردی گویا برای غنی‌سازی درک دانشجویان و معلمان بهره می‌برد. کتابی ضروری برای دانشجویان کارشناسی و مرتبط با پژوهشگران و طیف وسیع‌تری از خوانندگان. مارک ویکارز، دانشگاه ویکتوریا، استرالیا (Mark Vicars, Victoria University, Australia)

• مقدمه‌ای مختصر و جذاب بر تحلیل گفتمان، که مروری جذاب بر رویکردهای مفهوم‌سازی و بررسی زبان ارائه می‌دهد. برای مطالعهٔ این کتاب نیاز به هیچ دانش قبلی در هیچ زمینه‌ای ندارید و به راحتی قابل فهم است، که آن را به منبعی ارزشمند برای دانشجویان رشته‌های مختلف در سطح کارشناسی یا کارشناسی ارشد تبدیل می‌کند. مفاهیم کلیدی به طور کامل توضیح داده شده و با استفاده از مثال‌هایی از تجربیات روزمره، به طور غنی مصور شده‌اند که به مطالب پیچیده، حسی فریبنده و سبک می‌دهد. نگارش شفاف، این کتاب را به مطالعه‌ای بسیار رضایت‌بخش و لذت‌بخش تبدیل می‌کند. جورجینا گلنی، دانشگاه آکسفورد بروکس، انگلستان (Georgina Glenny, Oxford Brookes University, UK)

این کتاب مناسب دانشجویان، محققان رشته‌های زبان‌شناسی، ارتباطات، مطالعات رسانه و همچنین مربیان، استادان، نویسندگان و متخصصانی است که به درک چگونگی شکل‌گیری جامعه و هویت توسط زبان علاقه دارند. این کتاب به ویژه مناسب دانشجویان زبان و علوم اجتماعی و تمام دانشجویانی است که به مبحث چگونگی شکل‌گیری معانی علاقه دارند. همچنین برای هر کسی که کنجکاو است بداند چگونه ارتباطات روزمره، رسانه‌ها و متون، پویایی قدرت، هنجارهای فرهنگی و ارزش‌های اجتماعی را منعکس می‌کنند، این کتاب مناسب است. همچنین این کتاب مناسب خوانندگانی است که به دنبال مقدمه‌ای کاربردی و قابل فهم برای تحلیل زبان و معنا در زمینه‌های مختلف هستند.

• مقدمه‌ای روشن بر مفاهیم گفتمان: این کتاب گفتمان را به شیوه‌ای قابل فهم برای مبتدیان تعریف می‌کند و اصطلاحات و مفاهیم پیچیده را به بخش‌های ساده تقسیم می‌کند. این وضوح باعث می‌شود که خوانندگان بتوانند ایده‌های اساسی را بدون تخصص قبلی درک کنند و آن را به نقطه شروعی عالی برای هر کسی که تازه وارد مطالعات گفتمان شده است، تبدیل می‌کند.

• ادغام نظریه و تحلیل عملی: گودار و کری نشان می‌دهند که چگونه می‌توان تحلیل گفتمان را در متون و زمینه‌های واقعی به کار گرفت. از سخنرانی‌های سیاسی گرفته تا تبلیغات و ادبیات، خوانندگان یاد می‌گیرند که چگونه کاربرد زبان را مشاهده کنند، معنا را تفسیر کنند و پیامدهای اجتماعی آن را نیز درک کنند. این رویکرد عملی، شکاف بین ایده‌های انتزاعی و اهمیت عملی گفتمان را پر می‌کند.

• بینشی بر قدرت، هویت و جامعه: یکی از ویژگی‌های کلیدی کتاب، تمرکز آن بر چگونگی بازتاب و شکل‌دهی گفتمان به قدرت اجتماعی، هنجارهای فرهنگی و هویت‌های شخصی است. خوانندگان تشویق می‌شوند تا به طور انتقادی بررسی کنند که چگونه زبان سلسله مراتب را تقویت می‌کند، ایدئولوژی را منتقل می‌کند و بر ادراک تأثیر می‌گذارد و تفکر تحلیلی در مورد ارتباطات در زندگی روزمره را پرورش می‌دهد.

• استفاده از مطالعات موردی متنوع: گنجاندن مثال‌های متنوع در رسانه‌ها و زمینه‌های فرهنگی به توضیح مفاهیم به شیوه‌ای ملموس کمک می‌کند. این تنوع خوانندگان را قادر می‌سازد تا ببینند که چگونه گفتمان بسته به مخاطب، هدف و زمینه، عملکرد متفاوتی دارد و درک و کاربرد مطالب را افزایش می‌دهد.

کتاب «مبانی گفتمان» را بخوانید زیرا چارچوبی روشن و جامع برای درک چگونگی عملکرد زبان در جامعه، شکل‌دهی هویت‌ها، روابط قدرت و تعاملات اجتماعی در اختیارتان قرار می‌دهد. این کتاب، نظریه را با راهنمایی‌های عملی متعادل می‌کند و به خوانندگان کمک می‌کند تا هم اصول انتزاعی گفتمان و هم کاربردهای ملموس آنها را در رسانه، سیاست، ادبیات و ارتباطات روزمره را به راحتی درک کنند. این کتاب با ترکیب توضیحات قابل فهم، مثال‌های دنیای واقعی و تمرین‌ها، خوانندگان را به ابزارهایی برای تحلیل انتقادی متون و تعاملات مجهز می‌کند و برای مطالعات دانشگاهی، حرفه‌ای و شخصی مناسب است و حتی خوانندگان معمولی نیز از مطالعهٔ این کتاب لذت خواهند بُرد. 

آنجلا گودار استاد زبان انگلیسی، عضو هیئت تدریس ملی آکادمی آموزش عالی بریتانیا و رئیس ممتحنین زبان انگلیسی سطح A در هیئت ممتحنین بریتانیا است.

نیل کِری مدرس ارشد بین‌المللی‌سازی در دانشکده بهداشت، روانشناسی و مراقبت‌های اجتماعی در دانشگاه متروپولیتن منچستر، بریتانیا است.

کتاب «مبانی گفتمان» در اصل به سادگی به خواننده نشان می‌دهد که زبان چطور می‌تواند درک ما از جهان را به‌طور کامل تغییر دهد. این کتاب با بررسی رابطه‌ بین کلمات، بافت و معنا، نشان می‌دهد که گفتمان هرگز خنثی نیست؛ بلکه هنجارهای اجتماعی و ساختارهای قدرت را منعکس، تقویت و گاهی به چالش می‌کشد. خوانندگان در پایان کتاب متوجه می‌شوند که هر مکالمه، متن یا پیام رسانه‌ای در روایت‌های اجتماعی و فرهنگی بزرگ‌تری مشارکت دارد و بینش و مسئولیتی را در نحوه‌ ارتباط و تفسیر جهان اطرافمان به دست خواهند آورد.

یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های کتاب، تعادل آن بین نظریه و عمل است. گودار و کری صرفاً مفاهیم را توضیح نمی‌دهند؛ آن‌ها به خوانندگان نشان می‌دهند که چگونه گفتمان را در زمینه‌های زندگی واقعی مشاهده، تحلیل و به طور انتقادی با آن درگیر شوند. با ابزارهای این کتاب می‌توانید لفاظی‌های سیاسی، زبان رسانه و تبلیغات و حتی مکالمات روزمره را بهتر درک کنید و الگوها، پویایی‌های قدرت و فرضیات اساسی که اغلب در مکالمه نادیده می‌گیرید را به راحتی تشخیص دهید. این رویکرد عملی، ایده‌های انتزاعی را به مهارت‌های عملی تبدیل می‌کند و به خوانندگان توانایی رمزگشایی و درک ارتباطات را در سطح عمیق‌تری می‌دهد. 

این کتاب خوانندگان را دعوت می‌کند تا نه تنها چگونگی شکل‌گیری ادراک توسط گفتمان، بلکه چگونگی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری آنها، به عنوان شرکت‌کنندگان در ارتباط، از آن را نیز در نظر بگیرند. کتاب «مبانی گفتمان» فراخوانی برای آگاهی است و ما را به تعامل انتقادی با متون و تعاملاتی که روزانه ما را احاطه کرده‌اند، فرا می‌خواند. گودار و کری با نثری واضح، تحلیل و کاربرد در دنیای واقعی، منبعی خلق کرده‌اند که هم بسیار غنی و ارزشمند و هم از نظر عملی توانمندساز است و مطالعه گفتمان را برای هر کسی که به دنبال پیمایش و درک پیچیدگی‌های ارتباطات در زندگی مدرن است، جذاب و خواندنی می‌سازد.

نمونه‌ای از این حالت اخیر در کار کیم والدر (۲۰۰۹) در باب الگوهای ارتباطی میان کارمندان هواپیمایی کره – خلبان و مأمور کنترل پرواز ـ و همتایان آمریکایی‌شان ارائه شده است. غالباً نگرشی در رسانه‌های جمعی عرضه می‌شود مبنی بر این‌که کسانی که انگلیسی را به‌عنوان زبان دوم یا زبان افزوده در بافت‌های تخصصی، از قبیل ارتباطات هواپیمایی، به‌کار می‌گیرند ممکن است مشکلاتی ایجاد کنند و در دریافت دستورات دچار بدفهمی شوند. حتی گاهی این باور القا می‌شود که این قضیه می‌تواند به فاجعه بیانجامد. پژوهش کیم والدر بر روی داده‌های ثبت‌شدهٔ دیجیتال و مصاحبه با اعضای جامعهٔ هواپیمایی نشان می‌دهد که خطاهای ارتباطی اغلب از سوی گویشوران بومی‌ای انجام می‌شود که از کلمات و عبارات تخصصی مورد اجماع در آن حرفه استفاده نمی‌کنند. گویشوران بومی گاهی اوقات زبان‌شان را خلاصه می‌کنند و یا بسط می‌دهند و برخی اوقات نیز اصطلاحاتی مبهم را به‌کار می‌گیرند.