کتاب «وام برای ویرانی» (Weltmacht IWF: Chronik eines Raubzugs) اثر ارنست ولف (Ernst Wolff) روایتی انتقادی از صندوق بینالمللی پول (IWF) است که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد. نویسنده در این کتاب نشان میدهد که صندوق بینالمللی پول به جای اینکه یک تثبیتکنندهٔ بیطرفِ اقتصاد جهانی باشد، تبدیل به ابزاری برای سلطه و استثمار مالی شده است. ولف تاریخ را از زمان تأسیس این صندوق پس از جنگ جهانی دوم تا به امروز دنبال میکند و از طریق مطالعات موردی از آمریکای لاتین، آفریقا، اروپای شرقی (کشورهای پس از شوروی) و در طول بحرانهای اروپایی، نشان میدهد که چگونه سیاستهای وامدهی این صندق، اغلب کشورهای بدهکار را به سمت اصلاحات نئولیبرالی سوق میدهد. طبق نظر ولف، این اصلاحات معمولاً به نفع سرمایه جهانی و یک گروه کوچک از نخبگان است، در حالی که باعث فقر، فروپاشی اجتماعی، بدتر شدن خدمات عمومی و افزایش نابرابری میشود.
دربارهٔ کتاب
ارنست ولف در بخش اول کتاب «وام برای ویرانی» ریشههای تاریخی و تکامل نهادی صندوق بینالمللی پول (IWF) را بررسی میکند و استدلال میکند که برخلاف مأموریت علنی اعلامشدهاش مبنی بر ثبات اقتصادی جهانی، این صندق جهانی همواره به عنوان ابزاری برای سلطه اقتصادی عمل کرده است. ولف ادعا میکند که از دهه 1950 به بعد، بهویژه تحت نفوذ ایالات متحده، این صندق برای تثبیت برتری دلار آمریکا و گشودن بازارهای جهانی برای سرمایه مالی غرب تلاش کرد که اغلب به قیمت نابودی کشورهای تازه استقلالیافته یا از نظر اقتصادی آسیبپذیر تمام میشد.
سپس نویسنده توضیح میدهد که با گذشت دههها از دوران تعدیل ساختاری نئولیبرالی در آمریکای لاتین و آفریقا، فروپاشی بلوک شوروی و بحران مالی جهانی ۲۰۰۷، شیوه کار این صندوق تغییر کرد و شروع به ارائه وامهای مشروط فقط به کشورهایی کرد که مایل به اتخاذ ریاضت اقتصادی، مقرراتزدایی، خصوصیسازی و سایر اصلاحات نئولیبرالی بودند. در بخش دوم کتاب «وام برای ویرانی» ولف پیامدهای ملموس این سیاستها را برای میلیونها نفر در سراسر جهان شرح میدهد.
او استدلال میکند که مداخلات صندوق بینالمللی پولی اغلب منجر به افزایش فقر، از بین بردن خدمات عمومی (بهداشت، آموزش)، بیکاری، فروپاشی اجتماعی و افزایش نابرابری شده است، در حالیکه به نفع گروه کوچکی از نخبگان جهانی، بانکها و افراد ثروتمند بوده است. او از مطالعات موردی از آمریکای لاتین و آفریقا گرفته تا کشورهای پس از شوروی و حتی بخشهایی از اروپا استفاده میکند تا نشان دهد که بستههای نجات نئولیبرال اغلب وابستگی را عمیقتر میکنند، حاکمیت ملی را تضعیف میکنند و باعث ثروتمندتر شدن ثروتمندان و فقیرتر شدن فقیران شده است.
ویژگیهای برجستهٔ کتاب
«وام برای ویرانی» پژوهشی جسورانه و انتقادی در مورد نقش صندوق بینالمللی پول در شکلدهی به اقتصاد جهانی است. این کتاب به دلیل عمق تاریخیاش، که تکامل صندوق بینالمللی پول را از ریشههای پس از جنگ جهانی دوم تا بحرانهای مالی معاصر دنبال میکند، و به دلیل دیدگاه انتقادیاش که صندوق بینالمللی پول را نه به عنوان یک وامدهنده بیطرف، بلکه به عنوان ابزاری برای سلطه اقتصادی معرفی میکند، قابل توجه است. ولف تحقیقات دقیق را با مطالعات موردی زنده از آمریکای لاتین، آفریقا، کشورهای پس از فروپاشی شوروی و اروپا ترکیب میکند و نشان میدهد که چگونه سیاستهای صندوق بینالمللی پول اغلب منجر به ریاضت اقتصادی، خصوصیسازی و نابرابری اجتماعی میشود. قدرت تحلیلی آن در پیوند دادن سیاستهای کلان اقتصادی با پیامدهای اجتماعی دنیای واقعی است که مکانیسمهای انتزاعی امور مالی جهانی را در دسترس و ملموس میکند. ویژگیهای برجستهٔ این کتاب عبارتاند از:
• تحلیل تاریخی: ولف شرح مفصلی از توسعه صندوق بینالمللی پول ارائه میدهد و نشان میدهد که چگونه ماموریت و روشهای آن تحت فشارهای سیاسی و اقتصادی، به ویژه نفوذ ایالات متحده، تکامل یافته است.
• مطالعه موردی: این کتاب از مثالهای ملموس از مناطق مختلف استفاده میکند و تأثیر واقعی سیاستهای صندوق بینالمللی پول بر شهروندان عادی، از افزایش فقر گرفته تا برچیدن خدمات عمومی را نشان میدهد.
• دیدگاه انتقادی در مورد امور مالی جهانی: ولف روایتهای رایج از صندوق بینالمللی پول را به چالش میکشد و استدلال میکند که مداخلات آن اغلب در خدمت منافع کشورهای ثروتمند و سرمایه جهانی است.
• ارتباط سیاست با پیامدهای اجتماعی: برخلاف تحلیلهای صرفاً فنی، این کتاب اصلاحات اقتصادی را به پیامدهای اجتماعی ملموس پیوند میدهد و هزینههای انسانی ریاضت اقتصادی، خصوصیسازی و مقرراتزدایی را برجسته میکند.
• قابل فهم اما دقیق: نویسنده در کتاب «وام برای ویرانی» از تحقیقات دقیق استفاده کرده و سیاستهای اقتصادی پیچیده را برای خوانندگان غیرمتخصص قابل فهم میسازد، در حالی که عمق تحلیلی را برای کسانی که با نظریه اقتصادی آشنا هستند، حفظ میکند.
این کتاب مناسب چه کسانی است؟
این کتاب مناسب خوانندگانی است که میخواهند با نیروهای شکلدهنده اقتصاد جهانی و سیاست بینالمللی آشنا شوند. سیاستگذاران، روزنامهنگاران، دانشجویان اقتصاد یا علوم سیاسی و فعالان سیاسی و هر کسی که در مورد چگونگی تأثیر نهادهای بینالمللی بر اقتصادهای ملی کنجکاو است، این کتاب را آموزنده خواهد یافت. همچنین این کتاب برای کسانی که به مطالعات موردی تاریخی، پویایی بحرانهای بدهی و پیامدهای واقعی تصمیمات مالی اتخاذ شده توسط سازمانهای قدرتمند جهانی علاقهمند هستند، جذاب خواهد بود.
چرا کتاب «وام برای ویرانی» را بخوانیم؟
• افشای ساختارهای پنهان قدرت: این کتاب نشان میدهد که چگونه صندوق بینالمللی پول به عنوان چیزی بیش از یک نهاد مالی عمل میکند و ابزاری برای نفوذ اقتصادی کشورهای قدرتمند و سرمایه جهانی شده است. با درک این موضوع، خوانندگان میتوانند منافغ استراتژیکی را که سیاستهای اقتصادی بینالمللی را شکل میدهند، تشخیص دهند. این بینش برای هر کسی که سعی در درک نابرابریهای مالی جهانی و انگیزههای سیاسی پشت مداخلات اقتصادی دارد، بسیار مهم است.
• اقتصاد را به تأثیر در دنیای واقعی پیوند میدهد: ولف از مطالعات موردی از آمریکای لاتین، آفریقا، کشورهای پس از فروپاشی شوروی و اروپا برای نشان دادن اثرات ملموس برنامههای صندوق بینالمللی پول بر مردم عادی، مانند افزایش فقر، بیکاری و از بین بردن خدمات عمومی، استفاده میکند. خواندن این مثالها به شما این امکان را میدهد که بُعد انسانی سیاستهای اقتصادی انتزاعی را ببینید و بر پیامدهای اجتماعی که اغلب در بحثهای جریان اصلی امور مالی بینالمللی نادیده گرفته میشوند، تأکید کنید.
• تفکر انتقادی را تشویق میکند: این کتاب فرضیات جریان اصلی در مورد بیطرفی و خیرخواهی صندوق بینالمللی پول را به چالش میکشد و خوانندگان را وادار میکند تا روایتهای پذیرفته شده در اقتصاد، سیاست و رسانه را زیر سوال ببرند. این دیدگاه انتقادی به توسعه مهارتهای تحلیلی کمک میکند و تفکر مستقل را ترویج میدهد و به خوانندگان اجازه میدهد تا رویدادهای جهانی را با نگاهی دقیقتر و آگاهانهتر ارزیابی کنند.
• عمق تاریخی و تحلیلی: ولف تکامل صندوق بینالمللی پول را از ریشههای پس از جنگ جهانی دوم تا بحرانهای امروزی دنبال میکند و نشان میدهد که چگونه نقش آن در طول زمان تغییر کرده است. این زمینه تاریخی، پایه و اساسی برای درک مسائل مالی جهانی معاصر و ریشههای ساختاری وابستگی اقتصادی فراهم میکند و درک مباحث جاری در مورد بدهی، ریاضت اقتصادی و نابرابری جهانی را آسانتر میسازد.
کتاب «وام برای ویرانی» اثری جذاب است زیرا سازوکارهای پنهان و تأثیر جهانی صندوق بینالمللی پول، نهادی که اقتصاد کل ملتها را شکل میدهد، را آشکار میکند. این کتاب فراتر از نظریههای اقتصادی انتزاعی میرود و نمونههایی از دنیای واقعی از چگونگی تأثیر سیاستهای صندوق بینالمللی پول بر جوامع، از اقدامات ریاضتی گرفته تا نابرابری اجتماعی، را برملا میسازد. با خواندن آن، شما دیدگاهی انتقادی در مورد امور مالی جهانی به دست میآورید و درک میکنید که چگونه تصمیمات اقتصادی در سطح بینالمللی، پیامدهایی ملموس برای میلیونها نفر دارد. این کتاب خوانندگان را تشویق میکند تا روایتهای غالب در مورد نهادهای بینالمللی را زیر سوال ببرند و دیدگاهی ظریف از ساختارهای قدرت جهانی ارائه میدهد.
دربارهٔ نویسنده
ارنست ولف در سال 1950 به دنیا آمد، در جنوب شرقی آسیا بزرگ شد و در آلمان به مدرسه رفت و در ایالات متحدهٔ آمریکا به تحصیلات خود ادامه داد. او در حرفههای مختلفی از جمله روزنامهنگاری، مترجمی و فیلمنامهنویسی کار کرده است. تعامل بین اقتصاد و سیاست، که او چهار دهه در حال مطالعه آن بوده است. در حال حاضر، روابط متقابل حاکم در میان اقتصاد و سیاست که چهار دهه او را به خود مشغول داشته است، برایش اولویت ویژه دارد. از این نویسنده کتابهای دیگری با نام «سونامی پولی» (Finanz-Tsunami: Wie das globale Finanzsystem uns alle bedroht) در سال ۲۰۱۷ و «ولف در والاستریت: ارنست ولف سیستم مالی جهان را تفسیر میکند» (Wolff of Wall Street: Ernst Wolff erklärt das globale Finanzsystem) در سال ۲۰۲۲ منتشر شده است.
معرفی کتاب مشابه: فقر احمق میکند (Scarcity: Why Having Too Little Means So Much)
کتاب «فقر احمق میکند» اثر سندهیل مولاینیتن اقتصاددان رفتاری و الدار شفیر (Eldar Shafir) روانشناس، در سال 2013 منتشر شد. نویسندگان در این کتاب نقش فقر و کمیابی و تأثیرات آن بر زندگی، جامعه و فرهنگ را بررسی کردهاند. این کتاب همچنین به علاقهمندان نشان میدهد که چگونه افراد و گروههای مردمی میتوانند کمیابی را برای دستیابی به موفقیت و رضایت مدیریت کنند. نویسندگان کمیابی را به عنوان احساسی تعریف میکنند که یک فرد زمانی آن را حس میکند که منبعی کمتر از توقعش در اختیارش قرار دارد. آنها نشان میدهند که کمیابی نوای مشترکی است که میتوان از دل بسیاری از مشکلات جامعه شنید. این مشکلات در فرهنگها، شرایط اقتصادی و نظامهای سیاسی متفاوت اتفاق میافتند اما همهشان زیر چتر کمیابی قرار میگیرند. آنها توضیح میدهند که کمیابی یک ویژگی مشترک در تمام مشکلات عمدۀ جامعه است. آنها تأکید میکنند که گذر از چنین وضعیتی اصلاً راحت نیست بلکه مفهومی است که دائماً افراد را جذب میکند و تأثیرات عمیقی بر رفتار، احساسات و تفکر انسان دارد.
نویسنده در این کتاب نیز درست مانند «وام برای ویرانی» به روشهای مختلف، چگونگی شکلگیری رفتار انسان و پیامدهای اجتماعی توسط کمبود و فشارهای خارجی میپردازد. هر دو کتاب با وجود تفاوتهایشان، پیامدهای عمیق کمبود منابع، چه در سطح شخصی و چه در سطح ملی، را برجسته میکنند و نشان میدهند که چگونه کمبود - چه اقتصادی، اجتماعی یا روانی - میتواند مردم یا کشورها را در چرخههای محرومیت گرفتار کند. از جمله شباهتهای هر دو کتاب میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
• تمرکز بر کمبود: هر دو کتاب، اثرات کمبود منابع و چگونگی تأثیر کمبود بر انتخابها و پیامدها را بررسی میکنند.
• چرخههای محرومیت: هر متن نشان میدهد که چگونه کمبود میتواند یک چرخه منفی را تداوم بخشد و بر افراد، کمبود، تصمیمگیری و بهرهوری تأثیر میگذارد و برای ملتها، برنامههای ریاضت اقتصادی و بدهی تحمیلی صندوق بینالمللی پول میتواند فقر و وابستگی را تشدید کند.
• تأثیر بر تصمیمگیری: هر دو اثر نشان میدهند که منابع محدود - چه پول، چه زمان یا آزادی اقتصادی - تصمیمگیری را محدود میکنند و منجر به نتایجی میشوند که اغلب مشکل اولیه کمبود را بدتر میکنند.
• ارتباط بین محدودیتهای ساختاری و فردی: آنها نشان میدهند که کمبود نه تنها شخصی، بلکه اغلب سیستماتیک است و تأکید میکنند که چگونه محدودیتهای خارجی رفتار را شکل میدهند.
• دیدگاه انتقادی: هر دو نویسنده خرد متعارف را به چالش میکشند و خوانندگان را ترغیب میکند تا نیروهای پنهانی را که نتایج را شکل میدهند، ببینند.
سخن پایانی
کتاب «وام برای ویرانی» به خواننده آگاهی بینظیری میبخشد. ارنست ولف لایههای یکی از تأثیرگذارترین نهادهای مالی جهان را کنار زده و نشان میدهد که چگونه سیاستهای صندوق بینالمللی پول فراتر از ترازنامهها و نرخهای بهره میرود و زندگی روزمره میلیونها نفر در سراسر کرهٔ زمین را تحت تأثیر قرار میدهد. این کتاب از طریق مطالعات موردی دقیق و تحلیل تاریخی، هزینه انسانی تصمیمات اقتصادی جهانی را آشکار میکند و مباحث اقتصادی انتزاعی را به داستانهای ملموس جوامعی که با ریاضت اقتصادی، خصوصیسازی و نابرابری روبرو هستند، تبدیل میکند. این دیدگاه خوانندگان را به چالش میکشد تا در مورد این ایده که امور مالی بینالمللی خنثی یا خیرخواهانه است، تجدید نظر کنند و در عوض نشان میدهد که چگونه قدرت و سود اغلب سیاستهایی را هدایت میکنند که ملتها را تغییر شکل میدهند.
در هسته خود، این کتاب بر ارتباط متقابل سیستمهای جهانی تأکید دارد و نشان میدهد که هیچ کشوری در انزوا وجود ندارد و تصمیماتی که در واشنگتن یا بروکسل گرفته میشود میتواند در سراسر قارهها موج بزند. روایت ولف در کتاب «وام برای ویرانی» نشان میدهد که سلطه مالی فقط یک مسئله اقتصادی نیست، بلکه یک مسئله سیاسی و اجتماعی است. خواندن این کتاب، طرز فکری انتقادی را پرورش میدهد و ما را تشویق میکند تا روایتهای ارائه شده توسط نهادهای قدرتمند را زیر سوال ببریم و به دنبال درک دقیقتری از نیروهایی باشیم که جهان ما را شکل میدهند.
این کتاب خوانندگان را ترغیب میکند تا فراتر از تیترها و آمارها نگاه کنند و آنها را ترغیب میکند تا با سیستمهایی که بر زندگی آنها و دیگران در سطح جهان تأثیر میگذارند، درگیر شوند. چه دانشجو، روزنامهنگار، سیاستگذار یا صرفاً یک شهروند عادی، این کتاب شما را به دانش و دیدگاه مجهز میکند. این کتاب گواهی بر اهمیت زیر سوال بردن قدرت، درک تاریخ و شناخت مکانیسمهای اغلب نادیدهای است که تعیین میکنند چه کسی در اقتصاد جهانی پیشرفت میکند و چه کسی میبازد. در نهایت، ولف نه تنها ما را آگاه میکند، بلکه ما را به چالش میکشد تا در مورد عدالت، برابری و آینده امور مالی بینالمللی به طور انتقادی فکر کنیم.
در بخشی از کتاب میخوانیم:
جنگ جهانی دوم در اروپا ادامه داشت که ایالات متحده آمریکا در ژوئیه ۱۹۹۴ هیئتی از نمایندگان چهلوچهار کشور را برای کنفرانسی در برتونوودز واقع در ایالت نیوهمپشیر آمریکا دعوت کرد. هدف رسمی این کنفرانسِ سههفتهای مشخص کردن اساس نظام اقتصادی پس از جنگ بود. در هتلی بسیار لوکس و منزوی به نام مونتواشنگتن میبایست سیستمی به وجود میآمد که اقتصاد جهانی را تثبیت کرده و از بازگشت به شرایط اقتصادی حاکم در فاصلهٔ دو جنگ جهانی جلوگیری شود. بهویژه اینکه عواملی مانند تورم و ورشکستگی، موانع موجود در تجارت، تغییر شدید نرخ سهام و کمبود طلا و همچنین تنزل فعالیتهای اقتصادی بیش از ۶۰ درصد نسبت به شرایط موجود در سالهای دههٔ سی را تحتالشعاع خود قرار میداد. بهعلاوه، تشنجات اجتماعی، نظام اقتصادی حاکم را بهشدت تهدید کرده بود.
پایه و اساس این کنفرانس معاملات پنهانی بین کاخ سفید و دولت بریتانیا بود که از سال ۱۹۴۰، روی طرحهای اقتصادی برای ایجاد یک نظام جهانی پول کار میکردند. آنچه را که رئيس هیئت اعزامی آنان لرد جان مینارد کینز در مورد نقش کشورهای کوچک ابراز داشت، میتوان از سخنان وی در مجمع کنفرانس دریافت.