سکه‌های عثمانی

تاریخ هر تمدن را می‌توان از روی سکه‌های آن شناخت. سکه‌ها سندهایی خاموش اما گویا هستند که درباره‌ی اقتصاد، سیاست، مذهب، هنر و فرهنگ هر دوران سخن می‌گویند. امپراتوری عثمانی که یکی از بزرگ‌ترین و ماندگارترین امپراتوری‌های تاریخ اسلام و خاورمیانه بود، در طی بیش از شش قرن حکومت خود، نظام پولی و مالی منسجمی ایجاد کرد که آثار آن نه‌تنها در سرزمین‌های زیر سلطه‌ی عثمانیان، بلکه در تجارت جهانی نیز بازتاب یافت. 

کتاب «سکه‌های عثمانی» (Osmanlılarda Madeni Paralar) نوشته‌ی نوری پره (Nuri Pere)، اثری است که با نگاهی علمی و دقیق، این میراث ارزشمند را از نخستین مسکوکات دوران تأسیس امپراتوری تا واپسین سال‌های حکومت عثمانیان بررسی می‌کند. این کتاب حاصل سال‌ها پژوهش، گردآوری و طبقه‌بندی علمی هزاران سکه است که در موزه‌ها، مجموعه‌های خصوصی و آرشیوهای بانکی نگهداری می‌شوند. نویسنده در این اثر، نه‌تنها به جنبه‌ی توصیفی سکه‌ها، بلکه به تحلیل تاریخی، اقتصادی و هنری آن‌ها نیز پرداخته است؛ امری که باعث شده این کتاب به مرجعی بی‌بدیل در حوزه‌ی سکه‌شناسی اسلامی تبدیل شود.

درباره‌ی کتاب 

کتاب «سکه‌های عثمانی» که در ترکی استانبولی با عنوان Osmanlılarda Madeni Paralar منتشر شده، حاصل پژوهش‌های گسترده‌ی نوری پره بر روی مجموعه‌ی سکه‌های بانک یاپی و کریدی (Yapı ve Kredi Bankası) است. این بانک یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های سکه‌ی عثمانی را در اختیار دارد و نویسنده به پشتوانه‌ی همین منابع غنی، اثری علمی و مستند فراهم کرده است. 

این کتاب در سال ۱۹۶۸ در استانبول منتشر شد و در طول سال‌ها، به عنوان یکی از منابع اصلی در زمینه‌ی تاریخ پولی عثمانیان شناخته می‌شود.

اهمیت کتاب «سکه‌های عثمانی»

اهمیت کتاب «سکه‌های عثمانی» را می‌توان از چند جنبه بررسی کرد: 

• منبع مرجع در سکه‌شناسی اسلامی: این اثر یکی از نخستین کتاب‌هایی است که به‌صورت جامع و نظام‌مند به سکه‌های امپراتوری عثمانی می‌پردازد. پیش از آن، پژوهش‌های موجود بیشتر پراکنده و محدود به دوره‌های خاص بودند. نوری پره با گردآوری داده‌ها از سراسر امپراتوری، نقشه‌ی کاملی از نظام پولی عثمانیان ترسیم کرده است. 
• بازتاب تحولات اقتصادی و سیاسی: تغییر وزن، عیار و طرح سکه‌ها در دوره‌های مختلف، بازتاب مستقیمی از وضعیت اقتصادی و ثبات یا بحران‌های سیاسی در هر دوران است. مطالعه‌ی سکه‌ها نشان می‌دهد که چگونه جنگ‌ها، اصلاحات اقتصادی یا تغییرات مذهبی در طراحی و ارزش پول تأثیر گذاشته‌اند. 
• جنبه‌ی هنری و خوشنویسی: کتیبه‌ها و طرح‌های روی سکه‌های عثمانی از زیباترین نمونه‌های خوشنویسی اسلامی به شمار می‌روند. این کتاب با ارائه‌ی تصاویر دقیق از خطوط ثلث، نسخ و طغراهای سلطنتی، به پژوهشگران هنر اسلامی کمک می‌کند تا روند تکامل خوشنویسی در ترکیه و جهان اسلام را دنبال کنند. 
• منبعی برای موزه‌ها و مجموعه‌داران: بسیاری از موزه‌های منطقه‌ی خاورمیانه و بالکان از داده‌های این کتاب برای طبقه‌بندی سکه‌های عثمانی خود استفاده می‌کنند. همچنین برای مجموعه‌داران خصوصی، این اثر معیار ارزش‌گذاری و شناسایی نسخه‌های نادر به شمار می‌رود. 
• جایگاه ویژه در تاریخ اقتصادی جهان اسلام: نظام پولی عثمانیان تأثیر عمیقی بر تجارت جهانی قرون ۱۶ تا ۱۹ میلادی داشت. از طریق سکه‌های این امپراتوری، می‌توان به ارتباط اقتصادی آن با ایران صفوی، امپراتوری‌های اروپایی، و دولت‌های شمال آفریقا پی برد. 

کتاب «سکه‌های عثمانی» مناسب چه کسانی است؟ 

کتاب «سکه‌های عثمانی» تنها برای متخصصان تاریخ پولی نوشته نشده است، بلکه طیف گسترده‌ای از مخاطبان می‌توانند از آن بهره‌مند شوند: 

• دانشجویان و استادان رشته‌های تاریخ، باستان‌شناسی و اقتصاد تاریخی که به دنبال منبعی معتبر و مصور درباره‌ی نظام پولی عثمانی هستند. 
• مجموعه‌داران سکه و عتیقه‌جات که می‌خواهند سکه‌های خود را شناسایی، طبقه‌بندی و ارزش‌گذاری کنند. 
• کارشناسان موزه‌ها و میراث فرهنگی برای مستندسازی آثار فلزی و تدوین نمایشگاه‌های تاریخی. 
• هنرمندان، طراحان گرافیک و خوشنویسان که از نقش‌مایه‌ها و کتیبه‌های روی سکه‌ها برای الهام در آثار هنری خود بهره می‌گیرند. 
• علاقه‌مندان به تاریخ اسلام، عثمانی و جهان ترک که می‌خواهند شناختی عمیق‌تر از جنبه‌های اقتصادی و هنری این امپراتوری پیدا کنند. 
• حتی برای گردشگران فرهنگی که از موزه‌های ترکیه، ایران و بالکان بازدید می‌کنند، این کتاب راهنمایی کاربردی برای درک بهتر نمایشگاه‌های سکه و آثار تاریخی است.

درباره‌ی نویسنده 

نوری پِره (Nuri Pere) پژوهشگر، تاریخ‌دان و از پیشگامان سکه‌شناسی در ترکیه است. او سال‌ها در بانک یاپی و کریدی (Yapı ve Kredi Bankası) به بررسی و مستندسازی سکه‌های عثمانی پرداخت و حاصل پژوهش‌های گسترده‌ی خود را در کتاب «سکه‌های عثمانی» (Osmanlılarda Madeni Paralar) منتشر کرد. 
 نوری پره با تسلط بر زبان‌های ترکی عثمانی، فارسی و عربی، توانست کتیبه‌ها و نشانه‌های تاریخی سکه‌ها را به‌درستی تحلیل کند. نگاه علمی، دقت مستندسازی و توجه او به جنبه‌های هنری سکه‌ها، این اثر را به مرجعی ماندگار در حوزه‌ی تاریخ اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام تبدیل کرده است.

سخن پایانی 

کتاب «سکه‌های عثمانی» بیش از یک کاتالوگ یا فهرست تصویری است؛ این اثر همچون آیینه‌ای است که تاریخ، سیاست و هنر امپراتوری عثمانی را در خود منعکس کرده است. هر سکه در این کتاب، نشانی از قدرت، شکوه و فرهنگ مردمی است که قرن‌ها بر بخش بزرگی از جهان حکومت کردند. 

نوری پره با تکیه بر پژوهش‌های میدانی و تحلیل علمی، توانسته است بین گذشته‌ی تاریخی و نگاه مدرن به اقتصاد و هنر پلی بزند. ترجمه‌ی فارسی کتاب نیز این فرصت را برای خوانندگان فارسی‌زبان فراهم می‌کند تا با میراث مشترک جهان اسلام، از زاویه‌ای تازه آشنا شوند. 

در دنیایی که گاه تاریخ در هیاهوی سیاست و رسانه‌ها گم می‌شود، چنین آثاری ما را به ارزش «جزئیات» بازمی‌گردانند-به یادمان می‌آورند که حتی یک سکه‌ی کوچک می‌تواند داستانی بزرگ از شکوه، ایمان و تغییر روایت کند. 
 بدین ترتیب، «سکه‌های عثمانی» نه‌تنها منبعی برای پژوهشگران، بلکه گنجینه‌ای فرهنگی برای تمام دوستداران تاریخ است.