خزان خودکامگان

از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۵، شش انتخابات در اروپا و اوراسیای پساکمونیستی برگزار شد که نتیجهٔ شگفت‌انگیز آن توانمندسازی مخالفان و شکست دادن مقامات اقتدارگرا یا جانشینان تعیین‌شدهٔ آن‌ها بود. در کتاب «خزان خودکامگان» (Defeating Authoritarian Leaders in Postcommunist Countries)، والری بانس (Valerie J. Bunce) و شارون وُلچیک (Sharon L. Wolchik) این پیشرفت‌های غیرمنتظرهٔ انتخاباتی را با یکدیگر و با انتخاباتی که نتیجهٔ معمول‌تر آن حفظ حکومت اقتدارگرا بود، مقایسه کرده‌اند. نویسندگان در این کتاب که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد به سه نتیجهٔ متفاوت رسیدند و نشان دادند که انتخابات می‌‌تواند به عنوان یک مکانیسم قدرتمند برای تغییر دموکراتیک عمل کند، اما این امر به‌ویژه زمانی صادق است که جامعهٔ مدنی قوی باشد، انتقال قدرت سیاسی از طریق ابزارهای قانونی انجام شود و رهبران مخالفان با آرای کمی پیروز شوند.

درباره‌ٔ کتاب 
.

کتاب «خزان خودکامگان» مجموعه‌ای قابل توجه از شکست‌های انتخاباتی در اروپا و اوراسیای پساکمونیستی بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۵ است که نویسنده به بررسی آن‌ها می‌پردازد، یعنی درست زمانی که نیروهای مخالف در شش انتخابات کلیدی در کشورهایی مانند اسلواکی، کرواسی، صربستان، اوکراین، گرجستان و قرقیزستان موفق به برکناری مقامات اقتدارگرا یا جانشینان تعیین‌شده آن‌ها شدند. نویسندگان این موارد موفق را با تعداد انگشت‌شماری از رقابت‌های انتخاباتی مشابه در سایر کشورهای پساکمونیستی که رژیم اقتدارگرا در آن‌ها پابرجا ماند مانند ارمنستان، آذربایجان، بلاروس مقایسه می‌کنند و می‌پرسند: چرا برخی از مخالفان پیروز شدند و برخی دیگر نه؟ 

بانس و ولچیک استدلال می‌کنند که عامل کلیدی در موارد موفق، استقرار یک شبکه فراملی از فعالان مخالف، گروه‌های جامعه مدنی، سازمان‌های بین‌المللی برای کمک به دموکراسی و فارغ‌التحصیلان کمپین‌های موفق قبلی بود که امکان انتشار آنچه را که آن‌ها مدل انتخاباتی تغییر رژیم می‌نامند، فراهم کرد. این مدل‌های انتخاباتی، مجموعه‌ای از استراتژی‌های نوآورانه و کمپین‌های موفقی بودند که رأی‌دهندگان را به ثبت‌نام تشویق می‌کردندو برنامه‌ریزی‌های مختلفی از جمله بسیج مشارکت، جدول‌بندی موازی آرا، نظرسنجی‌های خروج، آموزش فرامرزی را برعهده داشتند که در سراسر مرزهای ایالتی اعمال می‌شد. 

علاوه بر این، نویسندگان در کتاب «خزان خودکامگان» توضیح می‌دهند که چطور دریافتند که انتخابات می‌تواند به عنوان یک مکانیسم قدرتمند برای تغییر دموکراتیک اما تحت شرایط خاص عمل کند و آن شرایط خاص زمانی است که جامعه مدنی نسبتاً قوی باشد، زمانی که قدرت از طریق روش‌های قانونی منتقل شود، و زمانی که مخالفان تنها با یک حکم کوچک به جای یک حکم قاطع، پیروز شوند، که احتمال سازش را بیشتر می‌کند.

ویژگی‌های برجسته‌ٔ کتاب 
.

«خزان خودکامگان» به دلیل رویکرد تطبیقی، داده‌محور و غنی برای درک تغییر رژیم کتابی بسیار برجسته است. نویسندگان در این کتاب فراتر از روایت‌های ساده می‌روند تا ابعاد فراملی و استراتژیک گذارهای دموکراتیک را آشکار کنند. نویسندگان با ترکیب مطالعات موردی دقیق کشوری با تحلیل تطبیقی گسترده، نشان می‌دهند که چگونه ایده‌ها، تاکتیک‌ها و شبکه‌ها از مرزها عبور می‌کنند تا مخالفان را توانمند کرده و مستبدان ریشه‌دار را تضعیف کنند. روش میان‌رشته‌ای آن‌ها یعنی ترکیب نظریه علوم سیاسی، زمینه تاریخی و شواهد دست اول، این کتاب را به سهم اساسی در مطالعه دموکراتیزاسیون و جنبش‌های سیاسی در رژیم‌های ترکیبی تبدیل می‌کند. ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب عبارت‌اند از:

• تحلیل تطبیقی بین ملی: این کتاب به طور سیستماتیک موارد موفق و شکست‌خورده تغییر رژیم را در کشورهای پساکمونیست مقایسه می‌کند و درک دقیقی از آنچه باعث موفقیت یا شکست دموکراتیزاسیون می‌شود، ارائه می‌دهد.
• مدل انتشار فراملی: این کتاب این ایده را مطرح می‌کند که استراتژی‌های شکست رهبران اقتدارگرا مانند نظارت بر انتخابات، بسیج مدنی و کمپین‌های رسانه‌ای از طریق شبکه‌های یادگیری منطقه‌ای در سراسر کشورها گسترش می‌یابند.
• تعادل تجربی و نظری: بانس و ولچیک داده‌های تجربی غنی را با مبانی نظری قوی ادغام می‌کنند و شکاف بین عمق مطالعه موردی و تعمیم گسترده را پر می‌کنند.
• تمرکز بر تغییر انتخاباتی بدون خشونت: نویسندگان برجسته می‌کنند که چگونه گذارهای دموکراتیک می‌توانند از طریق ابزارهای انتخاباتی و قانون اساسی به جای انقلاب یا کودتا رخ دهند و درس‌هایی را برای جنبش‌های معاصر ارائه می‌دهند.
• تأثیر عوامل داخلی و بین‌المللی: این کتاب بر این نکته تأکید دارد که چگونه پویایی‌های داخلی مانند جامعه مدنی، اتحاد مخالفان و تأثیرات خارجی مانند سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی، کمک به دموکراسی، به طور مشترک نتایج سیاسی را شکل می‌دهند.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟ 
.

این کتاب مناسب دانشمندان و محققان علوم سیاسی، مورخان، روزنامه‌نگاران، سیاست‌گذاران و دانشجویانی است که می‌خواهند بفهمند چگونه در برخی کشورها مردم موفق شدند از طریق روش‌های مسالمت‌آمیز، رژیم‌های اقتدارگرا را به چالش بکشند و از طریق فرآیندهای انتخابی به این موفقیت دست یافتند. این کتاب به ویژه مناسب محققان دموکراتیزاسیون و سیاست تطبیقی، ناظران انتخابات، سازمان‌دهندگان جامعه مدنی و متخصص بین‌المللی است. فعالان و مشاوران دولتی نیز می‌توانند از بینش‌های این کتاب بهره ببرند.

چرا کتاب «خزان خودکامگان» را بخوانیم؟ 
.

• چگونه دموکراسی می‌تواند بدون خشونت پیروز شود: این کتاب نشان می‌دهد که تغییرات سیاسی بزرگ همیشه نیازی به انقلاب، کودتا یا مداخله خارجی ندارد. در عوض، نشان می‌دهد که چگونه انتخابات، هنگامی که به طور استراتژیک توسط گروه‌های مخالف متحد مدیریت می‌شوند و توسط جوامع مدنی فعال حمایت می‌شوند، می‌توانند به ابزارهای مسالمت‌آمیز تحول تبدیل شوند. نویسندگان با مطالعه‌ٔ انقلاب‌های غیرخشونت‌آمیز در اروپای شرقی و اوراسیا، نشان می‌دهند که چگونه عزم و ارادهٔ مردم و سازماندهی هوشمندانه می‌تواند حتی دیکتاتوری‌های عمیقاً ریشه‌دار را تضعیف کند. 
• ترکیبی از نظریه، سیاست و وقایع دنیای واقعی: بانس و ولچیک، نظریه‌های آکادمیک را با مثال‌های دنیای واقعی پیوند داده و نشان می‌دهند که چگونه ایده‌های انتزاعی در مورد قدرت، مشروعیت و مقاومت مدنی در زمینه‌های سیاسی ملموس نقش دارند. آن‌ها از طریق مطالعات موردی دقیق - از اسلواکی و صربستان گرفته تا اوکراین و گرجستان - نشان می‌دهند که چگونه تجربیات مشترک، ارتباطات و یادگیری در آن سوی مرزها، گذارهای موفقیت‌آمیز را شکل داده‌اند. خوانندگان با مطالعهٔ این کتاب نه تنها یک چارچوب نظری برای درک دموکراتیزاسیون، بلکه یک حس عمیق از چگونگی تطبیق استراتژی‌های مردم در پاسخ به واقعیت‌های سیاسی در حال تغییر به دست می‌آورند. 
• به شما کمک می‌کند تا سیاست جهانی مدرن را درک کنید: بسیاری از مبارزات معاصر برای دموکراسی - از اروپای شرقی گرفته تا آمریکای لاتین و فراتر از آن - منعکس کننده پویایی‌های شرح داده شده در این کتاب هستند. خوانندگان با درک چگونگی ایجاد حرکت توسط جنبش‌های مخالف، چگونگی عملکرد نفوذ بین‌المللی را درک خواهند کرد و متوجه می‌شوند که چرا برخی از انتخابات باعث تغییر می‌شوند در حالی که برخی دیگر شکست می‌خورند. این کتاب شما را به ابزارهای تحلیلی برای تشخیص الگوهای دستکاری، مقاومت مدنی و همکاری بین‌المللی مجهز می‌کند. 

کتاب «خزان خودکامگان» را بخوانید زیرا یکی از کامل‌ترین و روشنگرانه‌ترین بررسی‌ها در مورد چگونگی ظهور تغییر دموکراتیک از درون سیستم‌های سرکوبگر از طریق استراتژی، هماهنگی و عزم مدنی به جای خشونت است. والری بانس و شارون ولچیک فقط داستان‌هایی از تغییرات سیاسی را روایت نمی‌کنند؛ آن‌ها الگوها، شبکه‌ها و مکانیسم‌هایی را کشف می‌کنند و توضیح می‌دهند چرا برخی از مخالفان در جایی که برخی دیگر شکست می‌خورند، موفق می‌شوند. نویسندگان در این کتاب عمق آکادمیک را با وقایع دنیای واقعی ترکیب کرده‌اند و آن را به راهنمایی قدرتمند برای درک شکنندگی و پتانسیل دموکراسی در دنیای مدرن تبدیل کرده‌اند.

درباره‌ٔ نویسنده والری بانس
.

والری بانس دانشمند علوم سیاسی آمریکایی است و در حال حاضر به‌عنوان استاد مطالعات بین‌الملل آرون ببینکورب و کرنل فعالیت دارد. او در مورد دموکراتیزاسیون، جنبش‌های دموکراتیک بین‌المللی، سیاست‌های قومی و حکومتداری در کشورهای کمونیستی و پساکمونیستی مطالعه می‌کند. بانس مدرک کارشناسی ارشد، ارشد و دکترای خود را از دانشگاه میشیگان و در رشتهٔ علوم سیاسی دریافت کرده است. پس از اتمام دوره دکترا، بانس استاد کالج لیک فارست شد و سپس از سال 1977 تا 1991 استاد دانشگاه نورث وسترن بود. او همچنین استاد مدعو در دانشگاه شیکاگو، دانشگاه زاگرب، دانشگاه واشنگتن و دانشگاه اروپای مرکزی بوده و مدیر موسسه مطالعات اروپایی بوده است. 

بانس تاکنون دو کتاب نوشته است. اولین کتابش با عنوان «آیا رهبران جدید تفاوتی ایجاد می‌کنند؟ جانشینی اجرایی و سیاست عمومی تحت سرمایه‌داری و سوسیالیسم» (Do New Leaders Make a Difference? Executive Succession and Public Policy Under Capitalism and Socialism) در سال ۱۹۸۱ منتشر شد کتاب دوم بانس با عنوان «نهادهای برانداز: طراحی و فروپاشی سوسیالیسم و دولت» (Subversive Institutions: The Design and the Collapse of Socialism and the State) در سال ۱۹۹۹ منتشر شد که در آن بانس فروپاشی تقریباً همزمان رژیم‌های کمونیستی بزرگ اروپا را بر اساس طرح‌های اساسی آن‌ها توضیح می‌دهد.

درباره‌ٔ نویسنده شارون وُلچیک
.

شارون وُلچیک استاد علوم سیاسی و امور بین‌الملل در دانشگاه جورج واشنگتن است. او به عنوان مدیر برنامهٔ مطالعات روسیه و اروپای شرقی و برنامهٔ کارشناسی ارشد میان‌دوره‌ای سیاست و عمل بین‌الملل در دانشگاهِ الیوت فعالیت داشته و عضو مؤسسهٔ اروپا، روسیه و اوراسیا است. او در هیئت مدیرهٔ انجمن آمریکایی مطالعات اسلاو، کمیتهٔ مشورتی پروژهٔ تاریخ بین‌المللی جنگ سرد، انجمن زنان در مطالعات اسلاو و به عنوان رئیس هیئت مدیرهٔ شورای ملی تحقیقات اوراسیا و اروپای شرقی خدمت کرده است. 

او همچنین رئیس کمکی سمینار مطالعات منطقه‌ای پیشرفته مؤسسه خدمات خارجی وزارت امور خارجه ایالات متحده و عضو شورای مشورتی آکادمی دانشگاهی وزارت امور خارجه جمهوری چک است. شارون وُلچیک در مورد جنبه‌های مختلف سیاست در اروپای کمونیستی و پساکمونیستی، از جمله مسائل جنسیتی، روابط قومی، روابط نخبگان توده‌ای، ارزش‌ها و نگرش‌های سیاسی شهروندان و گذار به دموکراسی تحقیق کرده است. او نویسنده‌ٔ کتاب «چکسلواکی در گذار: سیاست، جوامع و اقتصاد» (Czechoslovakia in Transition: Politics, Societies, and Economics) است.

معرفی کتاب مشابه: چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟ (Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty)
.

کتاب «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟» اثر اقتصاددان‌ها دارون عجم اغلو (Daron Acemoglu) و جیمز ای رابینسون (James A. Robinson) است که در این کتاب از طریق طیف وسیعی از مطالعات موردی تاریخی، بینش‌هایی دربارۀ اقتصاد نهادگرایی، اقتصاد توسعه و تاریخ اقتصادی به خواننده می‌دهند تا بفهمیم چرا ملت‌ها به گونه‌ای متفاوت توسعه می‌یابند و چرا برخی از آن‌ها در انباشت قدرت و رفاه از برخی دیگر شکست می‌خورند. این کتاب ترکیبی از چندین سال تحقیقات دارون عجم اغلو در مورد نظریۀ رشد اقتصادی و جیمز ای رابینسون در مورد اقتصاد آفریقا و آمریکای لاتین و همچنین تحقیقات بسیاری از نویسندگان دیگر است. قصد نویسندگان این کتاب معرفی نقش تعیین کنندۀ نهادها در دستیابی به سطح بالایی از رفاه در کشورها است. این کتاب در واقع به توضیح تفاوت عظیم درآمد‌ها و سطح زندگی در کشورهای ثروتمند جهان، مثل ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و آلمان در مقابل ممالک فقیر از جمله کشورهای جنوب صحرای بزرگ آفریقا، آمریکای مرکزی و جنوب آسیا پرداخته است.  

نویسندگان در این کتاب مانند «خزان خودکامگان» علاقه عمیقی به درک این موضوع دارند که چرا برخی جوامع دموکراسی‌های پایدار می‌سازند در حالی که برخی دیگر در دام اقتدارگرایی می‌افتند. هر دو کتاب استدلال می‌کنند که ریشه‌های پیامدهای سیاسی و اقتصادی در ساختار نهادها نهفته است. هر دو اثر، مبارزه بین تمرکز قدرت و کثرت‌گرایی نهادی را برجسته می‌کنند و تأکید می‌کنند که بقا یا فروپاشی دموکراسی به توانایی مردم در مطالبه پاسخگویی و ایجاد سیستم‌های عادلانه بستگی دارد. از جمله شباهت‌های هر دو کتاب می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• تمرکز بر نهادها: هر دو استدلال می‌کنند که قدرت و شمول نهادها، سرنوشت سیاسی و اقتصادی یک ملت را تعیین می‌کند.
• تأکید بر قدرت و پاسخگویی: هر کتاب نشان می‌دهد که چگونه قدرتِ مهارنشده منجر به فساد و زوال می‌شود، در حالی که پاسخگویی پیشرفت را تشویق می‌کند.
• نقش جامعه: هر دو بر این نکته تأکید می‌کنند که چگونه مشارکت شهروندان و اقدام جمعی کلید مقاومت در برابر اقتدارگرایی و ایجاد حکومت پایدار است.
• تحلیل تاریخی و تطبیقی: هر دو از مطالعات موردی تطبیقی برای توضیح این موضوع استفاده می‌کنند که چرا برخی جوامع در اصلاح ساختارهای قدرت موفق می‌شوند در حالی که برخی دیگر شکست می‌خورند.
• امید به تغییر: هر دو خوش‌بینانه باور دارند که تحول از طریق اصلاحات نهادی و مشارکت مدنی امکان‌پذیر است.

سخن پایانی 
.

کتاب «خزان خودکامگان» نقشه‌ای از شجاعت، هوش و سازگاری در مواجهه با اقتدارگرایی است. بانس و ولچیک آنچه را که می‌توانست یک مطالعه محدود از سیاست اروپای شرقی باشد، به کاوشی جهانی در مورد چگونگی بازپس‌گیری حق انتخاب مردم تبدیل می‌کنند. نویسندگان در این کتاب نشان می‌دهند که دموکراسی، در اصل، یک آرمان انتزاعی نیست، بلکه یک مهارت عملی است؛ مهارتی که باید آموخته، به اشتراک گذاشته و از آن دفاع شود. آن‌ها با کشف چگونگی عبور ایده‌ها و تاکتیک‌ها از مرزها، به ما نشان می‌دهند که آزادی وقتی با ارتباط و همبستگی پرورش یابد، مسری است.

آنچه این کتاب را بسیار قدرتمند می‌کند، ایمان آن به عامل انسانی است. این کتاب قهرمانان یا جنبش‌ها را ستایش نمی‌کند، بلکه در عوض بر این نکته تأکید می‌کند که چگونه اقدامات کوچک و هماهنگ می‌توانند به تغییرات سیاسی دگرگون‌کننده تبدیل شوند. نویسندگان نشان می‌دهند که مؤثرترین انقلاب‌ها اغلب نه با خشونت، بلکه با سازماندهی، استراتژی و اعتقاد اخلاقی آغاز می‌شوند. از طریق مطالعات موردی واضحِ کتاب «خزان خودکامگان»، می‌بینیم که چگونه جوامع مدنی از پیروزی‌های یکدیگر آموختند و میراثی از یادگیری دموکراتیک ساختند. بنابراین، این کتاب مطالعه‌ای در مورد تاب‌آوری است و اثباتی بر اینکه هوش جمعی می‌تواند ترس و سکون را از بین ببرد.

این کتاب خواننده را وادار می‌کند تا فراتر از محدوده‌های سیاست فکر کند و دموکراتیزاسیون را به عنوان یک فرآیند زنده ببینند؛ فرآیندی که مستلزم پشتکار، فروتنی و خلاقیت است. این کتاب به ما نشان می‌دهد که اگرچه ممکن است خودکامگان قدرت را دستکاری کنند، اما سقوط آن‌ها اغلب از لحظه‌ای آغاز می‌شود که شهروندان یاد می‌گیرند ارتباط برقرار کنند، استراتژی داشته باشند و به قدرت جمعی خود ایمان داشته باشند.